Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







luns, 30 de novembro de 2015

"Memorias dun neno labrego" Entrevista a Xosé Neira Vilas



No  Diario Cultural da Radio Galega montaron un monográfico de urxencia que pon en evidencia a necesidade de medios de comunicación públicos que ofrezan programas de calidade. A TVG estivo espilida creando unha canle temática sobre Neira Vilas ao pouco de enterármonos do seu facecemento. Pero non todo son parabéns. Desafortunadamente os contidos desta canle non están á altura da figura do escritor falecido. Non vemos máis que as novas dos últimos días e algunha que outra aparición de Neira Vilas nos informativos por cuestións realmente prescindibles. Porén, programas monográficos adicados á súa obra ou a unha biografía reveladora da opresión e o exilio sofrido pola lingua e a cultura galegas, ulos? Nos últimos 21 anos, os que pasaron desde a súa volta desde Cuba, tivo que haber unha boa mostra de programas e entrevistas centrados no autor do gran best seller galego. Non entendo a razón de que nesa canle no recolleran, por exemplo, este capítulo do programa Galegos.
Ao consultarmos o portal da Fundación Neira Vilas, o panorama non pode ser máis pesimista. Pregúntome en que mans está xa que a impresión é de completo abandono: nin tan siquera ten habilidada unha mínima biografía do escritor.
Mágoa que para facermos referencia a un audiovisual de calidade centrado en Neira Vilas, nun recurso que poida ser utilizado nas aulas, teñamos que botar man dun vídeo dunha entrevista realizada sen máis infraestrutura que unha cámara de vídeo e un editor de vídeo baixado da rede. O peso da entrevista, realizada no 2011, é obra der Marga do Val e a realización Xoán Carlos Garrido. Paga a pena velo. Ademais está cheo de momentos moi aproveitables nas aulas de lingua e literatura galega.

Tres contactos con Neira Vilas e a néboa

por Xosé Antón Laxe Martiñán, nas Voces de ProLingua:

Era verán na casa de Curros, Celanova, e nos nosos corazóns. Alí estaba tamén Neira Vilas, saudando a itinerancia da exposición Nazón de Breogán, como un farrapo máis da néboa da nosa historia. Falamos, comenteille que xuntaba exemplares de Memorias dun neno labrego en todos os idiomas nos que foi editado e que xa tiña uns poucos. Asinoume o exemplar que levaba nas maos. E cada un perdeuse entre as sombras do país. Eu máis feliz.

A semente prendeu, amigo Neira Vilas

Comunicado de ProLingua ante a morte de Xosé Neira Vilas:

A pasada noite fóisenos o amigo e admirado Xosé Neira Vilas. Bo e xeneroso, dos imprescindíbeis. Agora alá onde estea compartirá mesa e cadeira con Rosalía, Otero Pedrayo ou Castelao. Xa forma parte da tradición. Dos que ergueron un país desde a distancia cando aquí só había medo e morte, dos que puxeron Galicia ás costas e construíron, con orgullo, unha lingua de futuro, e unha terra na que vivir con dignidade.

sábado, 28 de novembro de 2015

"A todos os nenos que falan galego"

"A todos os nenos que falan galego", ésta é a dedicatoria de Memorias dun neno labrego, unha dedicatoria que nos amosa o compromiso que Neira Vilas tivo coa lingua, e que mantivo ata o día de onte. O mellor era que cada vez que acudía a un centro escolar, facía explícito ese compromiso e chuzaba á rapazada a implicarse coa lingua.
Esta foto, tomada na visita que Neira Vilas fixera ao IES Pintor Colmeiro, explica gráficamente cal foi o seu labor e a súa obsesión: a de ser un transmisor do amor á  nosa lingua.
Recollo algunha das frases daquela ocasión:

"temos lingua propia. Mirade vós, os norteamericanos, sendo tan importantes, non teñen unha lingua propia. Falan unha lingua traída doutro lugar, de Inglaterra"
"O galego é o idioma, fillo do latín, máis importante do mundo, xunto co castelán. Fálano millóns de persoas, En Mozambique, Angola, Portugal, Brasil...".
 "no Brasil, que ten unha extensión que é 3 veces a de Europa falan galego"
 "Cándido Pazó levou por todas partes unha obra de teatro sobre o meu libro, as Memorias das memorias dun neno labrego e foi a Brasil. El intentou facer a obra en brasileiro e alí dixéronlle que non, que o fixera en galego. que se lle entendía perfectamente"

 "Eu escríbome con xente de Cuba, da Arxentina, de Bulgaria, mesmo do Xapón ou da China. Con todos o fago en galego. E despois hai algunha xentiña por aquí que non quer usalo e que di que lle é difícil [...]. Tamén manteño correspondencia con filólogos de Suecia, Noruega, de centroeuropa, interesados no galego. Se hai xente de tan lonxe que estuda o galego por algo será."
"Memorias dun neno labrego foi traducido a 16 idiomas. Cando se poñían en contacto conmigo para tratar sobre as condicións da edición eu só lles pedía unha cousa: que incluíran un texto presentando a obra o no que se indicara que foi escrita en galego, unha lingua do suroeste atlántico europeo"
"O castelán era a lingua do colexio e isto xenerou moitos prexuízos"

 Especialmente revelador é este maxisterio nos días nos que A Mesa nos informa que os colexios de infantil teñen máis materiais en inglés que en galego. Hai cinco anos este estudo da Mesa parecería de ciencia ficción, por iso, conviña non podemos tomar a risa a posibilidade que nun futuro próximo vexamos como nos andeis das bibliotecas escolares se substitúe o best seller galego por  Memoirs of a peasant boy

Palabras de Neira Vilas, para Neira Vilas
Non se me ocorren mellores palabras no pasamento de Neira Vilas que as que el mesmo lle adicou a Díaz Pardo polo seu falecemento:

Aquí estamos os que amamos a Galicia, que levamos dentro este fondo sentimento de patria, de raíz e destino, ó tempo que nos achegamos a outras patrias e somos tolerantes e solidarios con outros pobos. Así eras ti e así nos ensinaches a ser e a sentir. Tés máis discípulos dos que coidabas ter e moitos seguidores dos que nunca soubeches.
Aquí estamos os que pensamos que a morte non é tal no teu caso, porque vivirás para sempore en nós, nos nosos corazóns e na nosa lembranza. Vivirás porque tal foi a túa enteireza ó longo da existencia que te sobrepuxeches a contratempos, reveses, traicións, paus e pedras que che facían dicir que “cando aparecen os egoísmos o ser humano pervírtese”. Moitos de nós escoitámosche esa frase chea de verdade.
Aquí estamos os que tratamos de seguir o teu exemplo, ese herdo que nos deixaches de conduta, de ética, de humildade, de servizo ó teu país, de compromiso e xenerosidade. Procuraremos imitarte, procuraremos seguirte, modelo para sempre, paradigma anticipado do home que terá de vir, do home, do ser humano do futuro. A túa creatividade, a túa intelixencia excepcional, a túa inimitable capacidade de traballo sempre foron para todos nós un rumbo, un norte, pero moito máis por iren acompañadas de grandes virtudes e da calidade humana que había en ti.
Os que aquí estamos, e moitos máis que non puideron estar, continuaremos a túa obra, e se eso, polas súas dimensións, non fose posible, seguiremos cando menos o teu comportamento modélico, a túa filosofía da existencia.
Aspiramos a que os máis novos, nenas e nenos, adolescentes e xoves de hoxe sexan coma ti.

venres, 27 de novembro de 2015

Recordando a Olimpio

Este pasado xoves 25 a Asociación Cultural Vagalumes rendeu unha homenaxe a Olimpio Arca Caldas no cemiterio da Estradan recordando o aniversario do seu pasamento. O acto foi dirixido por David Otero, quen lle adicou un poema. Tamén interviñeron  o seu compañeiro Tino Regueira e o escritor Xosé Luna Sanmartín. Foi un acto sinxelo no que estiveron presentes familiares e moitos daqueles que pensamos que o seu maxisterio ten a suficiente importancia para darlle continuidade. O interese de Olimpio Arca pola lingua e a cultura galegas foi sempre xeneroso e desinteresado. Sempre tivo o ánimo disposto á colaboración con entidades como a Asociación Cultural Vagalumes. Por esta razón Vagalumes tamén fixo unha solicitude no Concello para a posta en funcionamento dun certame de teatro infantil, labor moi destacado na actividade profesional e cultural realizada por Olimpio Arca.
Finalmente hoxe, no Museo do Moble da Estrada, ás 20:30,  desenvolverase unha mesa redonda sobre outra das preocupacións do mestre Olimpio: o patrimonio da comarca. O seu inmenso traballo na nosa comarca fixo posíbel a recuperación e estudo das nosas tradicións, da nosa riqueza arqueolóxica, da historia local, etc.
Intervirán neste acto Carme Sánchez Aríns, Xosé Fuentes Alende, Heitor Picallo e Xosé Manuel Nogueira, que tocarán as diversas dimensións do traballo desenvolto por Olimpio Arca neste ámbito así como a avaliación da situación actual do patrimonio na nosa comarca e o debate sobre as proposta de actuación.


xoves, 26 de novembro de 2015

Maltrato da lingua galega no Día contra a Violencia de Xénero

Non é coña, isto é o que veremos estes días no
perfil de twitter da Secretaría Xeral de Igualdade
Hai agravios contra a lingua galega claros e evidentes. Un exemplo disto foi Xunta fixo campañas en castelán (Ahora Galicia conecta contigo, Flores en la carretera,). Tamén temos o caso da campña Agora Galicia máis competitiva, co lema en galego pero co spot publicitario en español. Continuando co espectro de agravios temos o terrible caso de Gal(l)ega 100%, referíndose ao leite galego, no que se escolle o xénero en castelán para facer unha suposta campaña en galego (como na de doazón *da sangue) e co agravante de lle engadir un chafariz de leite/leche que é tamen un españolísimo L que converte Galega en Gallega. 
Finalmente temos casos máis subtís, pero tamén casos de desleixo, ou se se prefire, de desprezo da lingua en campañas da Xunta. Velaí @pulpodelonja, a conta oficial da promoción do Polbo de lonxa, co galego sempre secundarizado, cando non excluído. Temos tamén o caso do incorrecto lema Cómete o mar, ou aqueloutro anuncio contra os incendios no que se declamaba iso de: "preparados, apunten,..., *fuego". Desgraciadamente hai exemplos para todo, incluso para promocións da lingua galega, feitas pola Xunta, e anunciadas en castelán.
Fotograma da campaña da
Secretaría Xeral de Igualdade
Así chegamos ás celebracións do 25-N, Día Internacional Contra a Violencia de Xénero. O organismo da Xunta encargado das políticas tendentes a eliminar a discriminación da muller é a Secretaría Xeral de Igualdade. No ano 2012 este departamento metía a zoca co spot Eu son *pilar non que, unha tras outra, varias mulleres repetían "Eu son Pilar", para despois anunciaren todas elas que "as mulleres somos un piar fundamental da economía de Galicia".
Este ano a Secretaría Xeral de Igualdade non traballou nada a xornada do 25-N. Recolleron a campaña do Ministerio de Sanidade, Servizos Sociais ... e Igualdade e difundiron o mesmo vídeo coa voz en off de Pepe Domingo Castaño e Julia Otero. En primeiro lugar, o vídeo contén varias mensaxes escritas, sen verisón en galego. En segundo lugar, a escolla destes dous periodistas é tamén unha escolla de alleamento xa que os dous traballan en medios madrileños e, polo tanto non se El larguero e Carrusel Deportivo, nos que o padronés bruaba anunciado puritos Rey o espléndido "Garvey" ou "Soberano es cosa de hombres",
Fotograma do vídeo do IES
Laxeiro
identifican coa lingua de noso. Seica non había locutores que desenvolven aquí o seu traballo que fosen do gusto da Xunta para poñerlle o parche a esta campaña. Para rematar, pregúntome cal será a mensaxe que quer transmitir a Xunta neste Día contra a Violencia Machista, escollendo como icona a un locutor de programas cargados de retórica machista como
Por todo iso prefiro, sen dúbida ningunha, traballos como os seguintes. Do primeiro saquei este fotograma, máis que nada, para confrontar co da Secretaría Xeral de Igualdade. Se alguén queda mal con esta comparación é porque o merece. Trátase do vídeo que nos chega do IES Laxeiro (Lalín) vía Trafegando Ronseis, cunha longa tradición na celebración do 25-N:



O seguinte vén de Londres, do IES Cañada Blanch, onde demostraron ser bos alumnos de Carlos Blanco:


E o derradeiro, unha curta do IES Poeta Añón (Outes):



mércores, 25 de novembro de 2015

A toponimia do Alcampo



Vigo non é un concello menor, representa un 10,73% da poboación galega. Aínda que só fose únicamente por esta razón debería preocuparnos, e non pouco, que o alcalde da cidade nunca se exprese públicamente en galego.
Xurxo Martínez dábanos un sinal de alerta nesta mesma semana contándonos a redución drástica que se está a operar no SNL do Concello de Vigo.Non é que na sociedade viguesa non exista preocupación e interese pola cuestión. Neste último mes reactivábase o blogue do proxecto Toponimia de Vigo no que, entre outras entradas se denunciaba o disparate da oficialidade do topónimo *O Rocío fronte a un ben argumentado O Resío. Chegoume a notificación desta última nova grazas a Xosé Henrique Costas. Isto fixo que a Suso Acevedo se lle activara a memoria e recordara o que finalmente acabei traendo aquí a este post. O que lembraba o de Ribadeo era un vídeo no que Iván Sestay, un dos colaboradores do proxecto Toponimia de Vigo, entraba no Alcampo de Coia e explicaba os topónimos que quedaron enterrados polo local comercial. Así, baixo a froitería estaba o lugar da Dona, onde antes estaba O Chamorro agora acoden os vigueses a comprar conxelados, e tirando para a zona das caixas estaba O Panasco.
O achádego deste vídeo volve a demostrarme a excelente calidade e o acerto daquel programa dirixido por Ferro Ruibal. Mágoa que fiquen gardados esquecidos nos arquivos e que na TVG ninguén quixera recuperar este espazo. Nesta ocasión facíase un chamamento a que os concellos non destruísen os nomes dos lugares e que tivesen moi en conta a nosa riqueza toponímica cando se trata de abir novos espazos nas vilas e cidades. Destruir a toponimia é un agravio á lingua e á nosa identidade.


Comunicado público da AELG de apoio ao manifesto Queremos galego na administración local de Cee

Comunicado da AELG sobre o caso da agresión á lingua galega no concello de Cee:

A Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega declara publicamente o seu apoio ao manifesto Queremos galego na administración local de Cee e fai un chamamento a usar, apoiar e impulsar a nosa lingua propia, lingua en que se expresaron as e os poetas do noso país, algúns deles fillos desa comarca de Fisterra.

MANIFESTO QUEREMOS GALEGO NA ADMINISTRACIÓN LOCAL DE CEE

A Mesa está promovendo a sinatura deste manifesto polo galego no Concello de Cee:

Gonzalo López Abente, sobranceiro escritor e académico muxián, traballador da banca «depurado» polos franquistas polo seu galeguismo, foi quen de reivindicar a defensa do uso da nosa lingua aínda en pleno vigor do réxime, cando o 27 de xullo do 1941 pronuncia en galego o seu discurso de entrada como membro numerario na Real Academia Galega (RAG) no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela, co título A Terra e a poesía de Eduardo Pondal. Nun dos seus parágrafos sobre o uso da nosa lingua afirma:

martes, 24 de novembro de 2015

Vigo, en galego!

por Xurxo Martínez González, no Praza:


As actividades recollidas no programa Vigo, en galego, organizadas polo Servizo de Normalización, teñen atopado unha boa recepción entre a sociedade viguesa. Neste mesmo verán, os contacontos que se organizaron en barrios como Navia ou O Calvario contaron coa asistencia de cativos e cativas desexosas de escoitar relatos fantásticos e observar a xestualidade do teatro. Unha forma de familiarizar as crianzas cun idioma de seu pero pouco escoitado na casa ou na escola, e cada vez menos escoitado nos avós e avoas, vetustos redutos da fala nosa.

sábado, 21 de novembro de 2015

O portal dos apelidos galegos

Grazas a unha entrada do blogue Normarín, do ENDL do Colexio San Narciso (Marín) souben deste recomendable portal dos apelidos galegos. Aparecen ordenados alfabéticamente, cun acceso moi doado a información sobre calquera deles.
Nun dos seus apartados temos unha lista dos apelidos menos frecuentes. Así entereime de que na miña vila, A Estrada, temos un apelido a piques de desaparecer, Quiveo. No ano 2001 había en total 15 persoas en toda Galicia con este apelido, aínda que había tamén 74 Quibén, 13 Quiveu e 26 Quivén. Hai outros con tan poucos rexistros, como o fermoso Augalevada, que nin tan siquera aparecen no mapa cartográfico de apelidos da USC do 2001, que é unha das ferramentas fundamentais que usa este portal.

P.S.: tal e como me fixo ver H. Villar Janeiro, mágoa da lingua que usan no portal. Na portada podemos ler "Os apelidos nos foron transmitidos ó longo dos séculos como sinal identitario e forman parte do noso patrimonio familiar e cultural."

O galego na Xacopedia e no Goberno galego, ulo?

novo comunicado de ProLingua:


Parece incrible, pero se na plataforma apartidaria ProLingua non entendemos mal a noticia, a Xunta vén de abrir unha enciclopedia virtual sobre o Camiño de Santiago na que se exclúe o galego. Chámanlle Xacopedia.

Otero Pedrayo e a lingua galega: novos horizontes para a expresión literaria a través do léxico

por Xosé Manuel Sánchez Rei, en Terra e Tempo:


Para a cultura galega, Ramón Otero Pedrayo (Ourense, 1888-1976) é unanimemente considerado un máis prolíficos escritores e poliédricos intelectuais, para alén de se erixir un dos máis notábeis autores das nosas letras. Neste contributo queremos, porén, apuntar a súa non menor plasticidade lingüística e experimentación co idioma, o que o converte nun dos artistas cunha das linguaxes literarias máis interesantes na Galiza contemporánea. Desde os seus inicios como escritor, o “Patriarca das Letras Galegas”, segundo era denominado nos últimos anos da súa vida, foi (e non só pola cantidade de produción que deixou, mais tamén polas características lingüísticas da súa escrita) un dos protagonistas máis activos na vontade de rexeneración da lingua no primeiro cuartel do século XX. Tencionou dotala de recursos expresivos necesarios de forma a poder ser usada en calquera tipo de texto, xa fose ensaístico, dramático, narrativo, poético etc. A respecto da súa relación coa fala popular, dado que Otero Pedrayo posuía unha enorme capacidade memorística, tal vez debesen ponderarse, como un seu primeiro achegamento a unha expresividade máis ou menos tradicional, as narracións que escoitou ás xentes labregas de Trasalba e especialmente á súa avoa cando ía para o pazo sendo neno.

xoves, 19 de novembro de 2015

Un problema de escalas no edixgal

Velaquí que o rapaz chegoume o outro día cun problema ao que non lle daba botado man. Está en 5º de primaria, pero cando me dixo que se trataba dun problema de "sociais pero de competencia matemática" pensei en que o pobre xa estaba botado a perder.
No seu grupo están apuntados ao edixgal. Isto indícanos cousas positivas dun profesorado está preocupado pola mellora do ensino e pola situación social do entorno xa que se meteron a participar nun programa que prometía moito e que ademais tiña a ventaxa de que se liberaba aos pais da compra dos libros de texto. Porén comenzou o curso e todos vimos que o edixgal non é outra cousa que un pdf con todas as dificultades que isto acarrexa, e como veremos, sen ningunha ventaxa das posibilidades de contarmos cunha ferramenta realmente dixital. Hoxe ese profesorado está arrepentido de participar no edixgal.
O único que cambia co edixgal con respecto ao libro de texto é que para acceder aos contidos hai que moverse nun entorno de scrolls realmente pesado e dificultoso. Ademais os portátiles destinados a este programa son os do proxecto Abalar, cunha pantalla moi pequena, que dificulta aínda máis a consulta destes libros de texto. E insisto no de libros de texto porque os contidos dixitais son inexistentes. Vexamos un exemplo que nos indica que todo isto do proxecto edixgal foi montado sen planificación ningunha.
O problema ao que me refería ao principio é o nº 12 desta foto. Nada tería que dicir se este mesmo problema viñera nun libro tradicional, incluso gabaría que o mapa fixese referencia a concellos galegos, pois sempre é preferible facer referencia á realidade próxima e coñecida que a outra allea e descoñecida.

Ver a enorme contradición entre a escala do mapa e a posibilidade de cambio do tamaño do pdf

Como o problema pide que tracemos o itinerario cun fío, así o fixemos. Collín un fío e coloqueino sobre a pantalla do ordenador-Abalar. Pero como a pantalla é táctil, ao tocala para facer a medición, reducía automáticamente o tamaño do pdf. Ademais, a que tamaño había que colocalo? 100%, 147%,...? E non é isto o único problema. Abrín o pdf no meu PC, que ten unha pantalla maior e non ten os problemas do portátil-Abalar, pero se abrimos o pdf noutra pantalla de distinto tamaño, tamén cambia o tamaño do mapa. Conclusión: imposible medir o mapa. Así que, xa sen recursos, mirei cara ao rapaz e pregunteille:
- E agora, que facemos?
- Vai ser mellor mirar no google maps - contestoume. Daquela pensei que aínda non estaba todo perdido.

Materiais dixitais vs. materiais apantallados

Este capítulo levoume a pensar en materiais que realmente están preparados para traballar no entorno dixital. Sen sairmos dos problemas de semellanza, non podo deixar de recomendar esta unidade didáctica do Proxecto EDAD. Se imos a >Exercicios>Proporcionalidade directa, teremos a posibilidade de traballar de varias maneiras coas escalas dos mapas.

Estas unidades didácticas, acaídas ao entorno dixital, son prácticamente as únicas dispoñibles en galego para o ensino das matemáticas, A Xunta, se quixera, podería usar estes materiais para proxectos como o edixgal, pero prefire pagar por pdfs apantallados. A ideoloxía que hai por debaixo de todo isto atopámola no funesto decreto do plurilingüismo: o realmente importante para a Consellería de Educación é que a lingua galega siga excluída das materias de ciencias. Resulta moi revelador que para que poidamos ver un contido de matemáticas en galego recollido do fardel da Consellería, teñamos que ir a un exercicio da materia de Ciencias Sociais. O galego, nas matemáticas, está arrasado. Que a ninguén lle estrañen, xa que logo, os resultados que nos que nos revelaba o IGE hai un ano, cun 13% de baixada de uso do galego nunha década.

A alguén lle teremos que dar as grazas.

Carta ao Sr. Gómez Besteiro

Carta de ProLingua ao Secretario Xeral do PSdeG-PSOE sobre o caso do concello de Cee:

Sr. Gómez Besteiro, Secretario Xeral do PSdeG-PSOE:
Desde ProLingua –asociación apartidaria e plural na defensa da lingua galega– queremos manifestarlle a nosa fonda preocupación pola incomprensible actitude dos concelleiros do PSdeG-PSOE do Concello de Cee, que, polo que di a prensa, no pleno do pasado 5 de novembro buscaron a complicidade e axuda dun coñecido grupúsculo de manifesta hostilidade cara ó galego para impedir a aprobación dunha ordenanza municipal que pretendía que Cee se sumase á lista de concellos co galego como lingua prioritaria.

mércores, 18 de novembro de 2015

Fotonovela: Eu fixen a ouigha co espírito de Castelao



Realmente curioso o formato, unha fotonovela. Moi a ter en conta xa que é de realización máis sinxela que un vídeo, e polo tanto máis factible para os afogados ENDL.
Nesta fotonovela cóntasenos unha das historias argallada por Séchu Sende, Eu fixen a ouigha co espírito de Castelao. e da que temos outras moi boas referencias na guía de lectura do Made en Galiza feita por Pilar Ponte.( a quen aproveito para darlle os parabéns polo seu 8º aniversario blogueiro)

luns, 16 de novembro de 2015

De blogues.46

Da Wikipedia
A Feira do Clítoris, 04/11/15, por César Lorenzo Gil en Dúbidas do galego
Dos dedos e da lei da xungla, 04/11/15, por Carlos L. Medrano en Xogos de lingua
Canle de youtube, 06/11/15, no blogue Toponimia de Vigo
A «Copa Núria», de Jesús Lladò, 08/11/15, por Carlos L. Medrano en Xogos de lingua
Da topografía á tipografía, 12/11/15, por Carlos L. Medrano en Xogos de lingua
Vida, forza e dereitos para a lingua galega!, 12/!11/15, por Carlos Callón, nos seu blogue

domingo, 15 de novembro de 2015

Traballemos como galegos

por Craig Patterson, no Praza:

Aínda que conto con máis de vinte anos de coñecemento da realidade galaica, non agardaba a situación sociolingüística na que me ía encontrar ese ano. Tratábase dun caso curioso de dous británicos residentes na Galiza, pero falantes de idiomas diferentes. Un, o xefe; o outro, empregado. Un, castelán-falante; o outro, galego-falante.

sábado, 14 de novembro de 2015

VI Día da Ciencia en Galego. Escolma

A principios de novembro celébrase desde hai 6 anos o Día da Ciencia en Galego. Esta celebración ten como finalidade activar unha xornada de protesta contra un funesto de drecreto de plurilingüismo que prohibe tanto impartir aulas de ciencias en galego como os materiais didácticos asociados ás mesmas.


Blogues
  1. Día da Ciencia, 27/10/15, no blogue do ENDL do colexio de Quintela, Dinamiza, Normaliza
  2. Celebrando a Semana da Ciencia en Galego, 28/10/15, no IES A Basella, visto na basellafala
  3. Xeolocalización da videoconferencia do VI Día da Ciencia en Galego, 02/11/15, por Román Landín no Caderno de Lingua
  4. Lucas e o seu muíño de vento, 02/11/15, no blogue do ENDL do CEIP A Ponte, "A lingua na Ponte, ponte na lingua"
  5. CIENCIA EN GALEGO, 03/11/15, en Aquisfala
  6. FEITO A conCIENCIA, 03/11/15, en Aquisfala
  7. Día da Ciencia en Galego, 2015, 03/11/15 en Fonseca, blogue da biblioteca universitaria de Santiago de Compostela
  8. VI Día da Ciencia en Galego, 04/11/15, do blogue de Bioloxía do CPI A Cañiza, A Barbantesa
  9. Grazas por participar no Día da Ciencia en Galego, 04/11/15, no blogue Cultura Científica do IES Praia de Barraña (Boiro)
  10. VI Día da Ciencia en Galego con Xurxo Mariño, 04/11/15, no Blog da Biblioteca do IES do Porto do Son
  11. VI Día da Ciencia en Galego no IES Breamo, 04/11/!5, no blogue As Gabarras
  12. Carteis do Día da Ciencia en Galego: Huygens e Planck, 04/11/15, nesta Carta Xeométrica
  13. Carteis do Día da Ciencia en Galego: Parga Pondal e Carlos Gómez-Reino Carnota, 05/11/15, nesta Carta Xeométrica
  14. Novembro: mes da CIENCIA en GALEGO nas BIBLIOTECAS, 05/11/15, en Tes moita lingua, blogue do ENDL do CPI Conde de Fenosa
  15. DIA DA CIENCIA EN GALEGO, 05/11/15, no blogue do ENDL do IES Taboada Chivite, O Fiadeiro da lingua
  16. EXITOSA VIDEOCONFERENCIA DE XURXO MARIÑO NO VI DÍA DA CIENCIA EN GALEGO, 05/11/15, no blogue do ENDL do IES Antón Losada, e logho!
  17. FEITO A conCIENCIA. NOVOS EXPERIMENTOS, 06/11/15, no blogue do ENDL do IES Aquis Celenis, Aquisfala
  18. Conferencia do Día da Ciencia en galego con Xurxo Mariño, 06/11/15, no blogue do ENDL do IES Pintor Colmeiro, As Ferreiras
  19. UN NOVO EXPERIMENTO FEITO A conCIENCIA, 07/11/15, Aquisfala
  20. DÍA DA CIENCIA EN GALEGO, 08/11/15, no blogue do ENDL co CEIP A Pedra, ENREDEmos
  21. Fotos do Día da Ciencia en Galego 2015.1, 08/11/!5, no blogue do ENDL do IES Pintor Colmeiro, As Ferreiras
  22. VI Xornada da Ciencia en Galego: unha viaxe aos miolos. 08/11/15, Aí falaches!
  23. Fotos do Día da Ciencia en Galego.2, 09/11/15, no blogue do ENDL do IES Pintor Colmeiro, As Ferreiras
  24. VI Día da Ciencia en Galego, 10/11/15, no blogue do ENDL do IES Félix Muriel, O Bico da Ría
  25. http://ceiprandufe.blogaliza.org/2015/11/11/dia-da-ciencia-en-galego-2/, Escola de Randufe
  26. A MAXIA DA CIENCIA, 12/11/15, no blogue do ENDL do IES Aquis Celenis, Aquisfala
  27. Ano internadional da luz. 3 poemas, 12/11/15, A Marela Tarabela
  28. Encontro con... Cibrán Arxibai, 03/11/15, no blogue da Biblioteca do IES Aller Ulloa, A Marela Tarabela
  29. Álbum de fotos da Semana da Ciencia en Galego, 18/11/15, no blogue do ENDL do IES A Basella, Basellafala
  30. A Semana da Ciencia no IES Chano Piñeiro, 23/11/15, no blogue do ENDL do IES Chano Piñeiro, Lingua de Montes
  31. Celebrando o VI Día da Ciencia en Galego, 24/11/15, no blogue do ENDL do IES de Curtis, Son de noso
  32. Fotos da VI Xornada de Ciencia en Galego, segunda parte., 10/01/16, no blogue do ENDL do IES de Curtis, Aí falches!
  33. LIBRO "SEMANA DA CIENCIA EN GALEGO 2015", 09/02¨/16, no blogue do CEP Pilar Maestu Sierra, Sempre en Galego
  34. Ciencia en galego, 17/02/16, no blogue do CEIP de Pazos de Reis, A Porteliña

Medios
  1. Polo dereito á ciencia en galego, 17/10/15, O Cartafol
  2. Actos en toda Galicia festexan o ‘Día da Ciencia en Galego’, 03/11/15, Galiciencia
  3. O campus festexa o Día da Ciencia en Galego cunha ruta, dúas charlas e un wikimaratón, 03/11/15, La Voz de Galicia
  4. Xurxo Mariño falará para 6.500 escolares no Día da Ciencia en Galego, 03/11/15, na Praza Pública
  5. Comezan no Museo de Historia Natural os actos do Día da Ciencia en Galego na USC, 03/11/15, no Xornal da USC
  6. Máis de 6.500 adolescentes participan na videoconferencia do neurocientífico Xurxo Mariño, 05/11/15, en culturagalega
  7. O galego vale para aprender ciencia, 07/11/15, Galicia Confidencial
  8. 250 estudantes e docentes de secundaria achéganse, en galego, á Enxeñaría de Telecomunicación, 12/11/!5, no Diario da Universidade de Vigo

Divulgación de actividades
  1. Vídeoconferencias do Día da Ciencia en Galego, da CGENDL
  2. Programa de actividades do Campus de Lugo da USC
  3. A ciencia da programación de ordenadores, presentación da vídeoconfencia do 2014, impartida por Manuel Caeiro Rodríguez
  4. Inauguración da canle de Vimeo de Divulgaciencia en galego
  5. Wikipedia:Segundo wikimaratón do Día da Ciencia en Galego
  6. Comunicado da CGENDL sobre a vídeoconferencia do Día da Ciencia en Galego

xoves, 12 de novembro de 2015

A estraña lingua de Mrs. Corina e a Dra. Porro


Corina Porro, ex-directora xeral, ex-deputada, ex-senadora, ex-presidenta da Autoridade Portuaria de Vigo, ex-alcaldesa de Vigo e actual presidenta do Consello Económico e Social (CES), comparecía a principios deste mes no parlamento. Neste inenarrable vídeo responde ás preguntas que lle fixera o deputado de AGE Juan Manuel Fajardo.
Recomendo o vídeo como un valiosísimo recurso educativo a todo ese profesorado que teña que explicar algunhas ideas básicas de sociolingüística. O documento serve, entre outras cousas, para desvelar como a lingua é moito máis que un simple código de comunicación. Neste caso pode mostrarse moi claramente a actitude de desprezo de Corina Porro co galego nun contexto e cun discurso que, nun principio, nada ten que ver coa lingua.
A recomendación ten hoxe máis sentido, cando está máis que recoñecida a importancia de sustentar modelos lingüísticos de calidade como armazón necesaria, aínda que non suficiente, dun proceso de normalización lingüística que se poida cualificar de tal cousa. Quen quixera profundizar máis no tema pode ler o libro editado por Bahía, Modelos de lingua e compromiso. O seu coordinador, Xosé M. Sánchez Rei facía estas clarividentes declaracións nunha entrevista no Praza cando lle preguntaban sobre o nivel de calidade da lingua empregada polos políticos:
hai persoas que acreditan no galego e outras non, pero non se pode acreditar nunha lingua que se está atacando continuamente. Ademais, o goberno de Feijóo foi e é o máis daniño para a lingua de todos os que ten habido na Xunta, empezando xa por como fala o seu presidente e os seus conselleiros e secretarios xerais
... e presidentes/as doutros organismos, habería que engadir.
Velaquí a transcrición do surrealista relatorio de Corina Porro (ACLARACIÓN: non é que o texto estea mal escrito, ou que teña erros, é que o dixo exactamente así):
"En cuanto al señor Fajardo, quería decirle que estamos de acordo sobre alguna consideración que xa fixo o ano pasado sobre alguna cuestión que ten que ver con la ... si es convinte o no que exista más representación no CES. En canto a esta cuestión quero decirle que nosotros convenimos en que o terceiro sector e aquela parte da nosa sociedade, excluídos os chamados sector público e privado que desenvolven actividades económicas o sociais sin ámbito de lucro en beneficio da colectividade e considero, sen lugar a dúbidas, que nun futuro próximo debería estar presente nun organismo como é o noso. Sería pois una tarea que deberá abordarse no vindeiro mandato do CES. Creo que esto todavía non está falado dentro pero teño que decile que eu estou de acordo
En cuanto a la mellora de la página web creo que lo dixe na miña intervención. Es necesario, es necesario que toda actividade que teña o CES pues que esté más reflexada, que tengamos moitísimas más, tanto xornadas como todo o que se está facendo que tenga más visibilidade e por eso lo anunciaba tamén na miña intervención.
En cuanto a los orzamentos, en cuanto aos orzamentos, decirlle que as contratas de los traballos que se fan de limpieza, etc. etc., los tenemos los tres organismos, los tres organismos que estamos no edificio y están sujetos a licitación pública. Os levamos entre os tres.
Y que en gastos diversos, efectivamente, en gastos diversos están las jornadas y tamén están como decía, como usted ya pensaba que os cadernos recogen, van a recoger esas jornadas y va a ser el trabajo que se vai a desenrolar a partir de ahora.
Me fai una pregunta que creo que está suficientemente clara a nivel público que es o asunto do que me habla sobre algo en que yo non teño nada que ver como quedou demostrado. O asunto do que me habla xa ten sido valorado en una primera fase pola investigación previa sin consecuencia xurídica ningua para a miña persoa. Así foi considerado tanto pola fiscalía como pola xuez. Entón no se puede falar de que teña que dar ningún tipo de explicación sobre algo que non existe.
En canto al señor González Santín..."
      Corina Porro, Comisión de Economía do Parlamento Galego. 3 de novembro do 2015

O peor de todo é que de certo que se a Corina Porro lle preguntaran á saída da Comisión en que lingua falou alí dentro, seguro que afirmaba toda convencida que "en galego, por supuesto".

mércores, 11 de novembro de 2015

Boina style



Hai xa unha temporadiña que no muro do Clube da Lingua, unha páxina de facebook do IES Marco do Camballón (Vila de Cruces), estamos vendo unha chea de xente levando vestida cunha boina. Trátase do máis cool do momento, levar boina é estar á última.
Tamén é unha maneira lúdica de promover a lingua galega. Aquel ou aquela que a levan non só falan en galego, son ademais defensores activos da nosa lingua.
Neste vídeo incluso se atreveron a remedar ao Gangnam Style e ben se ve que o pasan de marabilla. Non hai nada mellor que celebrar a normalización con festa e alegría.


P.S.: parece que xa se está a divulgar esta moda

luns, 9 de novembro de 2015

A canción dos dedos das mans



Grazas ao mil veces recomendable blogue de Carlos L. Medrano, Xogos de Lingua, chégame este vídeo que xa vira circulando polo facebook pero que non atopei nun formato inserible neste blogue ata agora.
No audiovisual móstrase un obradoiro do proxecto Apego posto en funcionamento por Luís Prego, do grupo musical Ardentía. Todo un acerto o de incidir e destacar a importancia da transmisión da lingua nas etapas da vida máis temperás.
A Mesa vén denunciando desde hai anos que por culpa do funesto decreto do  plurilingüismo o galego ficou excluído do ensino infantil nas cidades, e mesmo demostraron que as cousas van a peor. Tal é o escándalo que incluso unha Real Academia Galega que normalmente non atende a este tipo de cuestións, se viu na obriga de pedir que se tomen medidas urxentes para reverter a situación.

venres, 6 de novembro de 2015

O péndulo de Huygens

Desafortunadamente xa estamos celebrando a VI edición do Día da Ciencia en Galego, data instaurada para denunciar a exclusión do galego que a Consellería de Educación quer impoñer nas aulas de ciencias e tecnoloxía. Un dos personaxes que se toman como desculpa para centrar os actos desta sexta convocatoria é Christiaan Huygens (1629-1695), coñecido normalmente por ser quen determinou a forma dos aneis de Saturno ou pola teoría ondulatoria da luz quixera destacar algunha das súas aportacións en relación cunha curva moi famosa no desenvolvento das matemáticas: a cicloide.
Para explicar en que consiste unha cicloide quizais o mellor sexa ver este gif
Efectivamente, a cicloide describe a traxectoria dun punto situado nunha circunferencia de radio a que xira sobre unha recta. Neste caso, se consideramos que o punto que nos debuxa a cicloide comenza a súa andaina na orixe dun sistema cartesiano e a circunferencia roda sobre o eixo de abscisas, as súas ecuacións paramétricas virán dadas por: 
$$\left\{ \begin{matrix} x=a\left( t-sent \right)  \\ y=a\left( 1-cost \right)  \end{matrix} \right \\ \\ \\ $$
Onde t mide o ángulo que forma o radio que une o punto co centro da cricunferencia e o radio perpendicular ao eixo de abscisas.$$x=OA-OQ=a\cdot t-a\cdot sent$$
$$y=AC-AB=t-a\cdot cost$$

Parece ser que a primeira referencia da que se ten coñecemento foi obra de Nicolás de Cusa cando estaba estudando o problema da cuadratura do círculo.
A primeira sociedade científica da historia non era exactamente unha sociedade. Tiña nome e apelidos e chamábase Marin Mersenne (1588-1648). Con moitos coñecementos e contactos, e con boa relación cos científicos do momento sabía a quen informar e sobre que. Foi un dinamizador da ciencia da primeria metade do XVII. El tamén se ocuparía da cicloide. Proporíalle a Roverbal o cácula da área determinada por un arco de cicloide, que é o triplo da área do círculo que a xenera: $$3\pi { a }^{ 2 }$$
Galileo tamén se había de ocupar da cicloide e transmitirá o interese por esta curva a discípulos seus como Evangelista Torricelli ou Vincenzo Viviani. Será Blaise Pascal quen descubriría múltiples propiedades da curva.
A cicloide é a braquistócrona. Todos sabemos que a traxectoria máis curta entre dous puntos é unha liña recta, pero cal é a curva que  isto é, a curva pola que un peso caería en menos tempo desde calquer altura ata un punto máis baixo a certa distancia da vertical. O problema de achar a curva braquistócrona foi proposto por Johann Bernouilli no 1696. El mesmo dou a solución, como Leibniz, Newton, Jacob Bernouilli e L´Hôpital.
Huygens tamén fixo a súa aportación ao estudo desta curva cando resolveu o problema da curva tautócrona. Se deixamos caer unha bóla pola curva, o tempo que tarda en chegar ao punto máis baixo é o mesmo independentemente da altura á que deixamos caer a bóla. Así, un péndulo que describira unha traxectoria cicloidal tería un período de oscilación independente da amplitude. Huygens demostrará tamén que a evoluta dunha cicloide sería outra cicloide igual.
Pero que é a evoluta dunha cicloide?, máis en xeral, que é a evoluta dunha curva?
Para responder precisamos antes saber o que é o círculo osculador dunha curva,  concepto introducido por Descartes no 1637 na súa Xeometría. Dado un punto dunha curva chamaremos círculo osculador (círculo que bica á curva) a aquel círculo que é tanxente á curva pola súa parte cóncava. O radio do círculo osculador é o chamado radio de curvatura. O seu módulo dános información de como é a curvatura da curva. Non me resisto a dar a fórmula do radio de curvatura:
$$R=\frac { { \left( 1+{ y }^{ { ´ }^{ 2 } } \right)  }^{ \cfrac { 3 }{ 2 }  } }{ \left| { y }^{ ´´ } \right|  } $$ Pensemos que os radios de curvatura son todos perpendiculares á curva. O centro do círculo osculador chámase centro de curvatura.
A evoluta dunha curva é outra curva formada polos centros de curvatura. Como xa comentamos anteriormente, a evoluta dunha cicloide é outra cicloide igual. Curioso, non? Podémolo comprobar na seguinte aplicación movendo con coidado o punto P activarase o rastro dos centros de curvatura e veremos como se vai debuxando a súa evoluta:  (Coa roda do rato podemos cambiar o tamaño do esquema así velo todo)




Isto permitiríalle a Huygens a construción dun péndulo cicloidal. Bastaba con colocar unhas guías cicloidais co fin de que a barra do péndulo sempre fose tanxente a esas guías. Consecuentemente a bóla do péndulo describiría a un tempo unha traxectoria ciloidal.
Se lle dámos a volta, cabeza abaixo á anterior aplicación obteriamos o esquema que aparece na seguinte, onde se reproduce o péndulo imaxinado por Huygens. (Coa roda do rato podemos cambiar o tamaño do péndulo e así velo todo)



Despois do comentado pode dar a impresión de que Huygens fixo uso do cálculo diferencial, pero non foi ese o caso xa que usou únicamente métodos xeométricos. Desafortunadamente non podemos dicir que Christiaan Huygens participara das matemáticas dos bicos. Podemos comprobalo no libro no que publicou os resultados que vimos de comentar.  Paradoxalmente os resultados máis importantes deste libro tómanse como o punto referencial da primeira aplicación da xeometría diferencial. Isto é unha carácterística moi común no desenvolvemento científico xa que en non poucas ocasións acharemos tratados, mesmo resoltos problemas que hoxe caen dentro dunha rama específica, pero que foron estudados con métodos doutra rama xa que ésta aínda non estaba desenvolvida. Lembremos que Isaac Barrow establecera nin máis nin menos que o teorema fundamental do cálculo aplicando tamén únicamente métodos xeométricos. Todo isto dá lugar a pensar que nesa altura, ben andado o século XVII, dalgunha maneira estaba determinada a futura elaboración do cálculo infinitesimal.
Huygens publicou estes resultados no seu Horologium Oscillatorium (Péndulo Oscilatorio) no 1673, época na que Newton estaba dando os primeiros pasos no cálculo. Unha marabilla que nos permite a tecnoloxía desde hai ben pouco é a de podermos consultar libros coma este sen máis que prender o ordenador:


xoves, 5 de novembro de 2015

Carteis do Día da Ciencia en Galego: Parga Pondal e Carlos Gómez-Reino Carnota

Como vén sendo habitual todos estes anos, en colaboración co IES Chano Piñeiro de Silleda, elaboramos carteis sobre a figura dos científicos homenaxeados no Día da Ciencia en Galego. Nesta ocasión temos presentes a dous galegos: o xeoquímico Isidro Parga Pondal e o óptico Carlos Gómez-Reino Carnota.





O efecto Gadis

por Marcelino Fernández Mallo, no Galicia Confidencial:

Gadis presenta novo anuncio, unha sorte de acontecemento no país. Coincide a súa emisión co peche das negociacións fallidas para unha candidatura unitaria galega ao Congreso. Algo terá que ver.

mércores, 4 de novembro de 2015

Carteis do Día da Ciencia en Galego: Huygens e Planck

Os científicos internacionais que teremos presente neste Día da Ciencia en Galego 2015 serán Christiaan Huygens e Max Planck. Xunto cos de Isidro Parga Pondal e o de Carlos Górmez-Reino Carnota, poderemos velos na entrada do IES Pintor Colmeiro e do IES Chano Piñeiro.










martes, 3 de novembro de 2015

Orzamentos da SXPL para o 2016

Se queremos ter un bo panorama dos orzamentos argallados pola Xunta para o 2016 faremos moi ben en consultar o excelente especial do dixital Praza Pública
Entre outros datos ofrece a evolución dos orzamentos da SXPL no período 2004-2016, o gráfico vén sendo este mesmo que aparece aquí:
Se queremos saber cales son as diferenzas do orzamento deste departemento a respecto do ano anterior, podemos resumir os resultados cunha palabra: ningunha.
Ao consultarmos os distintos capítulos veremos que se reproducen as mesmas cantidades ata o céntimo:


No seguinte capítulo vemos unha epígrafe dos orzamentos adicados ás entidades locais con 0€ tanto para o vindeiro ano como para este. Se puxen este apartado a pesar de non ter ningún orzamento previsto é precisamente por iso, porque non ten ningún orzamento previsto, o cal pon en evidencia que estamos ante uns presupostos que van en contra da normalización e que non teñen en conta para nada aos concellos nin as políticas normalizadoras que se poden desenvolver desde eles.
Tamén aparece no capítulo 7 a cantidade asignada aos ENDL dos centros educativos: a mesma que a do ano anterior, e o anterior a éste..., 300.000 €. Se miramos a primeira gráfica desta entrada recoñeceremos que os ENDL continúan no punto máis baixo de toda a súa serie histórica.


As únicas novidades atoparémola no capítulo adicado ao persoal, que aumentará un 1% tal e como se mostra no seguinte gráfico, e tal como poderá ver todo aquel que non padeza de presbicia.


A verdade era que chegaba con representar as barras dunha única cor, a cor que nos fala dunha Secretaría Xeral de Política Lingüística prescindible, sen peso nin influencia na política xeral, que é o peor que lle pode pasar a unha política lingüística.



luns, 2 de novembro de 2015

De blogues.45

Da wikipedia

  • ‘Petando na música galega’ con Mercedes Peón, 13/10/15, por Begoña González en Galego en Londres
  • A forza que vén de lonxe- XI: Chus Pato en Harvard, 16/10/!5, por Suso Acevedo en El toupo que fuza
  • Desbotemos os anglicismos na nosa lingua, 21/10/15, no blogue do ENDL de Vilalonga A beira das palabras
  • Un filósofo en globo, 21/10/15, por X. Ricardo Losada no Bico da Ría
  • O oficio de tradutor, 25/10/15, en Aí falches!, o blogue do ENDL do colexio Compañía de María de Santiago
  • Traducidos á nosa lingua os contos de terror de Chris Priestley, 27/10/15, en Son de noso, blogue do ENDL do IES de Curtis
  • Temos que coidalos, 27/10/15, cunha interesante aplicación en Será por lingua...!
  • Os pinacogramas de GEF, 31/10/15, por Carlos L. Medrano en Xogos de lingua
  • Linguas e acentos,01/11/15,  por Román Landín no Caderno da lingua

domingo, 1 de novembro de 2015

Inmortal Neira Vilas

por Inma López Silva en La Voz de Galicia:

Oxalá todos os best sellers fosen coma as Memorias dun neno labrego, libros inesquecíbeis, emocionantes e portadores dun personaxe que nos acompaña sempre coa cadencia dos tempos nos que ler era unha festa. «Eu son Balbino, [?] coma quen di un ninguén. E ademais, pobre». E así, con tres frases, pechou nun comezo de novela as vidas de millóns de galegos. Neira Vilas está dotado co mesmo talento para a palabra directa que posuíron Castelao e Casares, ese talento que, se cadra, é unha das poucas cousas capaces de vencer a morte. E se os grandes escritores son aqueles que saben reflectir o mundo enteiro nunha frase, velaí o noso Pepe de Gres que agora se converte en fume.