Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







mércores, 31 de outubro de 2018

O galego na inxustiza

por Luís Bará, no Sermos Galiza:

A xustiza española é unha institución rancia e reacionaria, que rezuma clasismo e machismo. No seu cerimonial e nos seus ritos, compórtase como un corpo elitista, distante e autoritario. Vixiante do mantemento do statu quo, despregou todo o seu arsenal represivo na resposta ao desafío soberanista catalán. E vela tamén con dilixencia polos intereses dos máis poderosos.

martes, 30 de outubro de 2018

O último rechío da política lingüística


De contemplarmos esta foto sen máis información só veremos catro persoas posando. Se nos proe algo a curiosidade e prememos na ligazón que nos ofrece o chío, quedarémonos con que Valentín García participou na entrega de premios do concurso "Explícoche matemáticas 2.0".  Neste caso pensariamos que temos a información completa cando o certo é que nese intre saberemos menos que antes. Para explicar a foto cómpre relatar algunhas das febras historia de como se chega ata ela.



Unha desas febras comenza cando as ansias de galego desta terra levaron a que un grupo de usuarios se organizase para proporcionarnos unha versión do Twitter en galego. Un goberno da Xunta que leva o vergoñento carimbo de ser unha peste para a lingua galega, quixo apropiarse o traballo de todos eses usuarios para venderse perante a opinión pública como a peza fundamental da galeguización da rede social despois de actuar con completo desinterese pola cuestión.

Como é habitual nos procesos de implantación dun novo vocabulario, naquel traballo comunitario de de galeguización do Twitter houbo vacilacións. Como designar o vocablos "tweet" e "retweet"? Algúns avogaban por empegar directamente a versión orixinal en ingles, porén a opción que comenzou a usarse nun principio foi a de "chío" e "rechío".
Con moito acerto, unha intervención do Portal das Palabras avisaba da existencia de "rechío" con outra acepción: "son áspero e desagradable que produce unha cousa dura ao rozar". Aqueles que habilitaramos o noso Twitter en galego non tardamos en ver como a tradución de "retweet" pasaba a ser "rechouchío", ampliándose así os chíos e rechouchíos dos xílgaros e reiseñores a todos os usuarios da rede social.
Outra das febras da prehistoria da foto é máis coñecida aínda que non se ten o suficientemente presente. No 2004 publícase baixo o paraugas do consenso o Plan Xeral de Normalización Lingüística (PXNL), un documento con 445 medidas que marcaban as directrices da política lingüística para os seguintes anos. No 2007 ponse en funcioknamento o decreto para a promoción da lingua galega para o ensino non universitario seguindo estritamente as directrices do PXNL, entre elas a 2.1.26 e a 2.1.27 que recomendaban que as matemáticas (e a tecnoloxía) figurasen entre as materias a impartir en galego. Contra todo acordo previo os gobernos dirixidos por Feijóo prohibiron a partir do ano 2010 tanto a docencia como a publicación de materiais didácticos en galego para as materias científicas. Coa aprobación da LOMCE increméntanse o número de clases de matemáticas, e polo tanto de exclusión da lingua galega no ensino non universitario. A partir do ano 2018 a Consellería de Educación comenza unha campaña de promoción das STEM, onde o galego está vetado, co que indirectamente se reforza a súa discriminación oficial.
Agora, que temos presente toda a información, volvamos a mirar a foto. Por unha banda está o secretario xeral de política lingüística, responsable último de prohibir tanto a impartición de aulas de matemáticas en galego como o uso de material didáctico desta materia nesa lingua. Pola outra dúas mozas que acaban de recibir de mans dese secretario xeral un premio por elaborar material didáctico de matemáticas en galego. Velaí o último rechío, ata o día de hoxe, da política lingüística que nos tocou padecer.
Haberá máis.

luns, 29 de outubro de 2018

Pobreza intelectual

por María Canosa, en La Voz de Galicia:

Eu non estaba presente, pero creo na historia que veño de escoitar varias veces. O peor de todo, ademais, é que non me sorprende. Nun colexio dunha cidade galega unha docente reúne aos pais dos alumnos a comezo de curso. Avísaos de que vai saltar a normativa. Que os libros están nun idioma pero ela vai traducilos pese a que isto implique que aprendan menos desa lingua. É máis, nas clases desa materia, non vai ser rigorosa e permitirá aos rapaces escribir mal, con faltas ortográficas.

venres, 26 de outubro de 2018

Cando falla a razón instrumental

por Sara Plaza, nas Voces de ProLingua:

Tantos construyendo cerrojos

y tan pocos buscando llaves



Alberto García-Teresa



Hai algún tempo que camiño cun feixiño de dúbidas no meu fardel, mais todas xiran arredor da mesma cuestión: se ten sentido preguntar unha e outra vez aos galegos (de nacenza o de corazón) que o falan para que serve o galego, e intentar quitar das súas repostas algún tipo de receita coa que convencer da súa utilidade a aqueles que non o fan. Coido que esa insistencia no proveito talvez poida esgrimirse co inglés ―unha lingua allea que pode ser unha boa ferramenta de comunicación polo mundo adiante, aínda que non en todos os lugares―, pero non sei se é un bo argumento para disuadir os galegos de falar a lingua propia de Galicia no seu territorio. O que axiña me leva a unha cuestión previa: o feito de ter que xustificar seguido por que se fala galego na terra onde esta lingua comezara a forxarse aló polo século IX.

xoves, 25 de outubro de 2018

Aprendín galego en 6 días con Shin Chan



Adolfo Flores é un mexicano que gosta das linguas. Segundo el mismo confesa neste vídeo, sabe falar en portugués, e agora meteuse a aprender a nosa lingua. Levaba 6 días cando gravou esta vídeo-confesión na que incluso achega algunha pequena reflexión de corte sociolingüístico: "A lingua galega en Galiza, *non úsase todo o tempo e non sei por que"

martes, 23 de outubro de 2018

Forever in Galiza



Non creo que haxa que explicar o que significa o "Sempre en Galiza" de Castelao. Hoxe este libro, que debería formar parte do imaxinario de calquera galego digno de cualificarse con este adxectivo, pode consultarse en inglés grazas ao traballo de tradución feito por Craig Paterson.
Grazas ao blogue da biblioteca do IES  Ollos Grandes (Lugo), tiven coñecemento do vídeo que comparto ao inicio da entrada no que se informa da presentación da tradución na terra natal de Castelao. Unha segunda presentación tivo lugar no IES Félix Muriel, da mesma localidade.
Posiblemente a mellor introdución a este traballo será a que acharemos nesta entrevista de Marcos Pérez Pena para o dixital Praza Pública. Destaco dela algunhas palabras de Craig Paterson:


Optamos á mantenta por non buscar ou aceptar calquera subvención por parte dunha Xunta de Galicia que, dende 2009, por medio das súas políticas lingüísticas, educativas e culturais, fixo o maior dano á lingua galega dende a morte de Franco. En particular, eu creo que sería unha falta de respecto ao legado de Castelao vincular o proxecto con semellante filisteísmo, sendo a obra unha defensa magna dos dereitos insubornábeis e humanos de Galicia e os galegos. Colaborar con semellantes forzas representaría, para min, unha incoherencia hipócrita, contraproducente e destrutiva, que de paso lexitimaría os feitos inefábeis do goberno de Feijoo en contra da cultura e lingua galega.

 Velaquí que me pareceu ésta unha excelente oportunidade de lembrar aquela iniciativa do Consello da Cultura Galega para conmemorar o 70 aniversario da obra, #sempreengz

Grazas a Beltrán e Rhodes

por Manuel Bragado, no Faro de Vigo:


O 8 de outubro Fran Beltrán publicou en Twitter este chío: "En Galicia hai máis de cen formas para designar a choiva, pero todas elas escampan #Afouteza e moito #Corazón @RCCelta A seguir traballando!" O medio centro madrileño respondía así a decepcionante actuación do cadro celeste en Sevilla e aos primeiros síntomas de crise do proxecto de Antonio Mohamed. Foi o seu un exercicio responsable de celtismo da vontade, mais tamén xeneroso de galeguismo, tanto polo feito de utilizar a lingua galega nas redes sociais, como por referenciarse coa súa riqueza semántica e literaria, capaz de expresar todos os matices que sabemos identificar nas precipitacións: dende o orballo, chuvisco, chuviña e chuviscada, cando é moi lene, máis tamén como babuxa, babuña, poalla, poallada ou froalla, até chuvieira, chuvascada, xistra, ou brea cando chove a ballón (a barullo) ou a choupón para que logo escampe, estrelampe ou estiñe e máis tarde chegue a brétema, a néboa ou o neboeiro... Xaora, tampouco era esta a primeira ocasión na que o noso Iniestiña chiaba en galego, xa que o veu facendo dende as primeiras semanas en Vigo e que xustificou, como o seu esforzo por aprender a falalo, coa intención de achegarse aos seareiros e devolverlles así o agarimo que recibe.

sábado, 20 de outubro de 2018

Una lingua de premio




A Deputación de Pontevedra presenta nesta peza audiovisual os certames literarios que convocan os concellos da provincia. Unha iniciativa para visibilizar tanto premios como os concellos que os convocan.

xoves, 18 de outubro de 2018

Abecedario





Unha das cousas que aprenden os rapaces na escola é o abecedario, pero o primeiro, o considerado principal e moitas veces único, é o abecedario en español. Velaí que non sexa normal bater con vídeos como o de arriba; velaí que ao velo teñamos aínda que pegar chimpos de alegría.
Lémbranos esta outra gorentosa iniciativa da Mesa pola Normalización Lingüística:



mércores, 17 de outubro de 2018

E Toni Cantó escribiu de linguas

por Anxo Teixeiro, no Sermos Galiza:

Se por el fose falaba do galego no obituario, mais polo momento tivo que se conformar con botar a lingua a pacer na sección de opinión da Voz. O seu artigo representa un novo exercicio de odio ao galego. Riu de nós cando dixo o que dixo no congreso pero, ollo, ímoslle dar tribuna. É para chorar desconsoladamente. Se un segue con atención os pinchacarneiros argumentais de Toni Cantó colixe a súa demagoxia. Cada vez que exemplifica lévao ao terreo da saúde. Chántanos no imaxinario unha muller luguesa a vida ou morte co corazón exposto na mesa de quirófano e un neno cun tumor cerebral. Non van ter bos cirurxiáns porque os mellores tiveron que marchar ao trote a Valladolid porque aquí sen saberen galego non daban ficado.

martes, 16 de outubro de 2018

Deixa en herdanza a túa lingua



En ningún lugar está tan morta al lingua galega como nos cemiterios. Por iso, un ano máis a Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística pon en marcha unha campaña polo uso do galego nos documentos notariais e nas lápidas mortuorias.
Este é o texto co que se presenta o audiovisual:

Houbo tempos –séculos atrás- que era frecuente encontrar nos protocolos notariais mandas testamentarias. Nelas o testador impúñalles aos herdeiros obrigas de carácter piadoso, por regra xeral. Case todas elas referidas ás crenzas relixiosas imperantes na sociedade: celebración de cabodanos, construción de cruceiros ou hermidas cunha advocación conreta... Desta maneira foise consolidando xeración tras xeración o respeto e fomento dunha cultura relixiosa. Certo é tamén que había outras moitas cargas para os herdeiros como por exemplo “dar unha pitança o día festa” aos criados. Nun comezo eses protocolos notariais estaban escritos en galego.Tempo despois, a partir do século XVI, foron reemprazados pola prosa notarial en castelán. A Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística, vén publicando unha colección de libros titulados “En galego,agora e sempre”, que recollen modelos de mandas testamentarias nas que se lles encomenda aos beneficiarios testamentais a defensa do patrimonio cultural e lingüístico, como un legado inmaterial que deben conservar no futuro. Bos exemplos para que retomemos aquel vello costume de incluír neles mandas específicas con esta nova orientación.

domingo, 14 de outubro de 2018

Recursos sobre Domingo Fontán



Coa designación de Domingo Fontán como Científico Galego 2018 por parte da Real Academia das Ciencias de Galicia (RAGC), incrementouse a divulgación e o interese por este matemático do XIX. Ademais da revista da RAGC especialmente centrada na figura de Fontán, (portal, PDF) e o vídeo que abre esta entrada, o Consello da Cultura Galega publicou unha unidade didáctica.
Todas estas achegas súmanse ao diverso material que podemos recoller pola arañeira da rede. Velaquí se recollen algúns deses recursos.


Xeral

Artigos


Blogues


Vídeos


Libros
  • Pensamento matemático en Galicia, Edicións do Castro (1992), autor: Ricardo Moreno Castillo. Ten un capítulo adicado a Domingo Fontán.
  • 13 matemáticos galegos, Grupo Anaya (2004), autor: Ricardo Moreno Castillo. Ten un capítulo adicado a Domingo Fontán.
  • Fontán, Editorial Galaxia 2015, autor: Marcos Calveiro. IX Premio Narrativa Breve Repsol 2015. Novela biográfica con moita información, case podería pasar por un ensaio sobre a vida de Domingo Fontán.
  • A parroquia galega a partir da “Carta Geométrica de Galicia”, Minerva (repositorio institucional da USC) (2015), tese de doutoramento de María del Carmen Álvarez Monterroso
  • Carta Geométrica de Galicia 1817-2017, Teófilo comunicación (2017)
Revistas

Carta Xeométrica

sábado, 13 de outubro de 2018

En galego, libres e iguais

por Marcos Maceira Eiras, en La Voz de Galicia:

Señor Cantó: supoño que compartimos os dous o desexo de vivirmos en sociedades de cidadáns libres e iguais. Porén, o tratamento que recibimos quen queremos utilizar o galego con toda normalidade non é o de libres e iguais. O galego é a lingua propia de Galiza. Non sería normal que quen serve na Administración pública atenda e entenda á cidadanía na lingua que ten dereito a empregar? Restrinxir e prohibir o exercicio dese dereito é contrario á igualdade e á liberdade. Que liberdade teriamos para empregar un servizo no que prima a inferioridade -desigualdade- da nosa lingua? Vaia a un centro de saúde galego e observe cal é a lingua que impera. Pareceríalle normal nunha situación de vulnerabilidade, como o é unha doenza, ter que mudar de lingua no seu propio país porque o médico non o entende, e asegura ademais non ter por que facelo?


venres, 12 de outubro de 2018

Alguien... Cantó

por Nemesio Barxa, no Sermos Galiza:

Fai-me lembrar a letra de uma canção de meus tempos mozos, onde vai, algo assim como “tal vez no supe hablar cuando debí/ mi mente controló mi corazón/el precio que pagué fue verme asi/ y cuado oí tu voz alguien (Toni) CANTÓ”. Pois sim, o inefavel Sr. Cantó ja debía andar ou presentirse por aquelas datas interrompendo a quem quería falar e dizendo, lógicamente, cantadas.

xoves, 11 de outubro de 2018

Explícoche Matemáticas 2.0, edición 2018

Acaba de facerse pública a resolución do concurso Explícoche Matemáticas 2.0 do presente ano. En cada un dos audiovisuais recollidos polo xurado veremos desenvolto un tópico das matemáticas en menos de 2 minutos e medio. Cada un deles é unha labazada nas fazulas dos zunantes que manteñen as mentiras sobre o galego no ensino. O único certo a día de hoxe é que continúa a prohibición para impartir matemáticas en galego no ensino obrigatorio, unha medida que coadxuvada co prestixio e o aumento de carga lectiva dos últimos anos das materias de matemáticas, afonda no ataque á lingua galega no seu punto fulcral, o ensino.
Moi especialmente desde a posta en marcha do funesto decreto 79/2010 (o que chaman algúns do plurilingüismo), sabemos que a escola actúa, , como elemento desgaleguizador. Con todo, un grupo de afoutos rapaces elaboraron un material que divulga (en galego) un aspecto das matemáticas e deben recibir o premio do noso recoñecemento. Destacamos algúns deles.
Aarón Vilariño Folgueira, alumno de 4º da ESO do IES Lamas de Abade (Santiago) , foi o premiado na categoría A (2º ciclo da ESO, bacharelato e Formación Profesional) cun gorentoso traballo no que debulla como calcular o tamaño da Terra, experiencia da que demos conta noutras entradas.




Na cateboría B (Universidade), houbo dous premiados. Un deles foi o víedo "Diagramas de Voronói", de María Navarro Martínez e Iria Lago Portela, alumnas de grao de Matemáticas da USC



O outro premio da categoría B foi para "O problema do camiño máis rápido: a cicloide", de Jesús Conde Lago, alumno de doutoramento en Matemáticas da USC. Certamente as aplicacións da cicloide e a súa traxectoria estelar na historia das matemáticas serán sempre fonte de inspiración.




Nesta última moxalidade de alumnado de mestrado ou doutoramento, o xurado acordou conceder un accésit ao vídeo "O teorema da pizza", de Brais Prieto Moure, alumno de doutoramento en Ciencias da Comunicación da USC. Non podo negar que foi o que máis me prestou por levar á excelencia o guión e a realización.




Finalmente, Clara Rey Barona e Laura Álvarez Barbosa, do IES Escolas Proval (Nigrán) demostraron ser as máis populares pois o seu vídeo "Buscando aproximacións do número Pi mediante o método de Arquímedes", foi o máis valorado polos internautas. O título do tema dá pistas sobre o tema que trata.




O dito: parabéns a todos os participantes e agradecemento aos organizadores.

Éxito de participación no concurso de vídeos da USC ‘Explícoche Matemáticas’ (10/10/18) en GCiencia

mércores, 10 de outubro de 2018

A lingua do Pórtico

por Luís Bará, no Sermos Galiza:

Nestes días Galiza e o mundo enteiro gozan da beleza policromada do excepcional conxunto escultórico do Mestre Mateo: o Pórtico da Gloria. Convén lembrar que esta obra magna da arte universal foi o froito dun tempo de esplendor no que Galiza era un reino soberano, nos séculos XII e XIII. Mais non foi un produto illado, canda o Pórtico o noso país alumeou a arte do románico e do gótico e unha vizosa literatura en galego na que brillan con luz propia as cantigas de amigo, de amor e de escarnio e maldicer.

martes, 9 de outubro de 2018

Ao señor Toni Cantó

por María Canosa en La Voz de Galicia:


Señor Toni Cantó. Chámome María Canosa e son galega. Vivo en Galicia, nunca me quixen ir de aquí, por moito que as circunstancias sexan complicadas e ás veces me tentara o desenvolvemento laboral. Pero ao final decidimos formar a nosa familia na nosa terra, por moito que se nos complique.

Toni Cantó non se equivocou

por Manuel Veiga Taboada, no Sermos Galiza:



Aínda que pareza un disparate afirmar que o castelán está desaparecendo nas comunidades bilingües, entre elas Galiza, hai que pensar que o deputado de Cidadáns nas Cortes, Toni Cantó, sabe o que di e a quen representa coas súas palabras.

domingo, 7 de outubro de 2018

Necesitamos un horizonte novo

por Víctor Freixanes, en La Voz de Galicia:

O pasado día 26, Día Europeo das Linguas, presentamos no Concello de Ames os resultados dun estudo de campo sobre a situación da lingua galega nas familias e nos primeiros anos do sistema escolar (infantil e primaria), traballo realizado a partir de achegas do profesorado do CEIP Agro do Muíño, na parroquia de Ortoño, nas terras de Amaía, a poucosquilómetros de Santiago de Compostela.

sábado, 6 de outubro de 2018

Desapareceu o castelán

por Xosé Manuel Pereiro en La Opinión:

Danme ganas de escribir isto en castelán, como mostra da miña solidariedade cos falantes desa lingua minorizada e perseguida, antes de uso corrente e natural, incluso oficial, antes de que se convertera practicamente nunha lingua morta en Galicia, como denunciou no Congreso, con tanta valentía e pundonor como coñecemento de causa, o deputado Toni Cantó. Xa era hora de que alguén o dixera, e non foi ningún dos representantes galegos, aos que se lle supón que van alí a defender os dereitos da cidadanía. Non, tivo que ser Cantó, un home tan prezado polo electorado que foi capaz de recuncar no escano por dous partidos distintos, UPyD e Cs. Xa dicía Churchill -creo que era Churchill, ese home dixo de todo- que en ocasións un home ten que mudar de partido para conservar as ideas, ou algo así. Algo de conservar era.

venres, 5 de outubro de 2018

Introdución ás relatividades de Einstein




Moito teño usado o libro "Astronomía práctica e outras cousas" (Toxosoutos, 1999), naqueles anos nos que impartira a materia de Astronomía. Por iso cada recollo pola arañeira unha interveción  do seu autor, Ramón Vilalta López, como a que se recolle nesta entrada, revivo aqueles días con agarimo e agradecemento.
A Asociación Cultural Alexandre Bóveda tivo a feliz idea de organizar a presentación doutro libro de Ramón Vilalta "Introdución ás relatividades de Einstein" (Xerais 2018). Faino acompañado polo director da colección Xerais Básicos Ciencia, Miguel Vázquez Freire. É unha mágoa que non se vexan ven as diapositivas, con todo, a conferencia ofrece motivos sobrados para escoitala enteira. Só vou recoller unhas declaracións de Ramón Vilalta, case ao comenzo da súa intervención agradecendo a Xerais que puxera a andar unha liña editorial de divulgación científica en galego, unha...

[min 26]. aposta de galego e ciencia. Lamentablemente desde o 2010 a física e outras materias non se poden estudar en galego na ESO, e voluntariamente podémolo facer no bacharelato e dependendo de moitas audacias do profesorado. O cal me parece un sinsentido tremento. De aí se instituíu no 2010 o 4 de novembro polos profesores que dabamos as aulas de ciencias en galego, o Día da Ciencia en Galego, e hai pouco está institucionalizado ese día polo mesmos que  seguen mantendo esa prohibición prohibiron. Son esas cousas paradóxicas.