Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







martes, 28 de xuño de 2022

Conversa con Xurxo Souto


 Xa ten un tempo, mais poderiamos estar conversando con Xurxo Souto todos os días e nunca cansariamos. O colectivo Roxín Roxal tivo a feliz idea de gravar este programa radiofónico no que comprobamos como Xurxo Souto é un animal radio.

mércores, 22 de xuño de 2022

E dalle coa "gheada"



 por Suso de Toro en Nós Diario:

Nin son filólogo nin teño titulo de Filoloxia, non teño autoridade nese campo e, dun modo máis xeral, non teño autoridade en cousa ningunha. Son un mero particular, aínda que utente da lingua galega e como é natural teño os meus pareceres, particulares e sen autoridade. 

martes, 21 de xuño de 2022

"¡Viva la lengua gallega!"


por Mª Pilar García Negro en Nós Diario:

Non gosto de repetir temas en artigos consecutivos, mais no de hoxe é inevitábel. O meu inmediato anterior, sobre a jeada ou gheada, provocou unha enxurrada de comentarios, o que me levou a pensar que temos unha alta proporción de eruditos por metro cuadrado que saen á palestra cando se trata algo real. Agradézoos e felicítome por suscitar un debate (ou algo semellante) nun tema, o da lingua, que está semi-durmido ou anestesiado de máis. Ao profesor Henrique Monteagudo faltoulle tempo para replicar, mais non o tivo –non tivo tempo– para declarar autoría e título do artigo que provocaron o seu. Fiel ao seu estilo, omite ambos. Eu si me referirei no que segue ás súas observacións. É realmente rechamante que se cite unha tradición letrada amante do galego (no século XIX) para definir os seus autores como reos de clasismo e de superioridade moral. A erudición despregada é, porén, ben fraca, pois H. Monteagudo debera citar, en primeiro lugar, un adefesio con pretensións que vén sendo a primeira gramática do galego no XIX, a de Mirás, que fai uso sistemático da gheada (gindar, fogete, lanjrán...). Curioso que este autor tan "jeadista" aclare no prólogo da súa pretensa gramática que a escrebeu para aclarar voces galegas que, segundo el, non se entendían, "mientras no llegue un tiempo en que la civilización que allana las mayores dificultades nos haga así como formamos una sola nación, también de un mismo lenguaje". Sen comentarios.

 

domingo, 19 de xuño de 2022

Pobre español en Galicia

 por Inma López Silva en La Voz de Galicia:

Como todo o mundo sabe, as nosas fillas non oen unha palabra de castelán desde que entran na escola ata que, rodeadas de galego por todas partes, chegan á casa. Menos mal que alí, agochadas entre o retrete e o bidé, logramos que o castelán resista, malia a persecución. E a culpa, nisto coma con todo, é de Feijoo, ese galeguista.

venres, 17 de xuño de 2022

500 anos de represión do galego

Comezaron as presentacións do novo libro de Carlos Callón, O libro negro da lingua galega (Xerais 2022). Nesta reportaxe de Nós TV teremos ao propio autor, así como ao editor Fran Alonso e ao actual presidente da Mesa pola Normalización, Marcos Maceira, ofrecendo o seu punto de vista sobre a publicación.

Ademais da anterior reportaxe recollemos algunhas intervencións da súa presentación na libraría Couceiro (Santiago de Compostela) roubadas do Twitter da Mesa: 

A gheada, traço fonético


 por César Morán en Nós Diario:

O artigo de Pilar García Negro nas páginas de Nós Diario, intitulado "Carta aberta aos 'jeadistas'", parece que estivesse a remover os alicerces da terra. Depois de ler comentários de todo tipo nas redes sociais, aparece no mesmo jornal o artigo de Henrique Monteagudo "A gheada reivindicada", e é bom que se produza um diálogo público que sempre resulta enriquecedor. Das redes sociais melhor escapar, pois é fácil assustar-se ao ver o trato desqualificador, gratuito e inconsequente que vem sendo maioritário, infelizmente. Mas levando como levo algum tempo sem falar publicamente sobre língua, sinto-me impulsado a escrever estas linhas, e tenho que estar substancialmente de acordo com Pilar García Negro, que por um lado segue o discurso de Carvalho Calero e, particularmente, a teoria de José Luis Pensado sobre a origem da "gheada", posteriormente seguida e desenvolvida por outros filólogos. Ainda assim, não entendo por que escreve "jeada" com "j", quando esta letra –indiscutivelmente galega– é a própria para representar, no seu caso, o nosso som fricativo palatal xordo (evoluído do antigo sonoro) em harmonia com o nosso sistema linguístico, com o qual a professora poderia introduzir confusão em leitoras e leitores. Além disso, não tenho tão claro que se deva assessorar @as artistas (músicas, poetas, rapsodas, recitadoras, contadoras de contos...), indicando-lhes se hão de usar a "gheada" ou não a usar, pois de algum modo tais artistas reproduzem a realidade contextual em que estamos, e a "norma" é cousa de linguistas.

 

xoves, 16 de xuño de 2022

A gheada reivindicada



 por Henrique Monteagudo en Nós Diario:

A gheada é un trazo característico das falas populares da meirande parte do dominio galego. Tradicionalmente excluída da fala culta, está sendo revalorizada por falantes, cantantes e artistas orais como un risco dotado de autenticidade, de expresividade e dunha certa connotación subversiva contra un estándar oral que se percibe como artificial, irto e distante. Esta revalorización suscita a repulsa dun sector de lingüistas. Por que? O que se adoita argumentar é que a gheada é o produto da interferencia do castelán no galego, e, por tanto, debe ser depurada. O fundamento deste razoamento é falso ou, como mínimo, discutible. A hipótese da orixe castelanista da gheada apóiase en esteos fraquísimos. A vella e intensa discusión científica sobre este asunto pode darse practicamente por pechada a favor da hipótese alternativa, que postula unha orixe autóctona. Non pretendo, por imposible, ventilar este debate nun artigo de prensa. Quero subliñar que a estigmatización da gheada vén de moi atrás, ten unha inequívoca motivación social e unha función discriminatoria. Entre moitas outras, poden citarse descualificacións coma a de Cuveiro Piñol (El habla gallega, 1876), que a rexeita como un vulgarismo que "sólo acontece entre individuos de la ínfima escala, como por ejemplo pescadores, verduleras, palanquines, etc.". O escritor Marcial Valladares aseguraba que "las geadas son un defecto de la gente idiota" (Diccionario gallego-castellano, 1884), que só se podería desculpar "en boca de gente zafia" (Elementos de gramática gallega, 1892).

 

mércores, 15 de xuño de 2022

Aquí medra a lingua. Documental completo e Xornada

 

Versión íntegra do documental 'Aquí medra a lingua', que retrata a situación do galego nos centros de ensino de Galicia e as iniciativas e estratexias para a súa dinamización. Dirixido por Cristina de la Torre e producido polo Consello da Cultura Galega.

Unha nova peza de calidade e ben construída para avanzar na normalización no ensino.

Para completar temos tamén a gravación da Xornada do pasado 13/01/2022 na que se presentou este material.

martes, 14 de xuño de 2022

Carta aberta aos "jeadistas"


 por Mª Pilar García Negro en Nós Diario:

Como ven, escrebo directamente co "j" ("jeada"), para mellor caracterizar o que convencionalmente se grafa como "gheada". As gramáticas tradicionais definíana, xunto co chamado seseo, como dialectalismos proprios dunha ampla zona da Galiza. Non hai tal, realmente. O chamado seseo non é máis que a continuidade da pronuncia histórica (mantida en Portugal, como é ben sabido), por moito que se impuxese na fala o ceceo substituto. A jeada, en troca, é pegada directa do dominio do español, previo paso pola "gueada", á vista da inexistencia no galego do fonema do español. A represión exercida sobre o galego, todo el, virou en reprensión (violenta ou hilarante –outra forma represiva–) do español mal falado: "ánguel", "Virguen", "Gosé"... e tantos máis (na obra de temática galega de Dª Emilia Pardo Bazán poden atopar exemplos a esgalla). Tal reprensión provocou a hipercorrección: "jotas" á española igualmente á esgalla: "jato", "jallejo" e un longo etcétera. Popular? Se ecuacionamos este adxectivo a masivo no galego espontáneo de moitas partes do país, si. Se o consideramos como creación endóxena do povo galego, en absoluto. É, como dixemos, a marca flagrante do dominio do español, vehiculizada a través da deformación do galego. Quen fala espontaneamente con jeada, o mesmo vai dicer "jato" ou "jaliña" que "jueves" ou "juevos". Quer dicer, ese chamado galego popular é unha fala corrompida pola contaminación da lingua oficial do Estado. E isto non é un xuízo moral, por Deus!!: é simplesmente a descrición do que hai e pode ser rectificado, en ben da posesión dun idioma xenuíno, ou sexa, dun galego limpo de adherencias espurias, dun galego retornado a si mesmo.

sábado, 11 de xuño de 2022

Apartheid lingüístico


por Francisco Rodríguez en Nós Diario:


Todos os pobos teñen as súas virtudes e tamén as súas lacras. Todos somos resultado de procesos históricos que levaron a cada un a situacións distintas, específicas, en moitos aspectos, desde o económico, social e político, até o cultural e lingüístico. Tratándose de pobos que non teñen Estado propio, a diversidade tamén caracteriza as formas de comportamento, a actitude, en cada caso, que manteñen verbo da propia realidade nacional e a integración no Estado que non as recoñece, os distintos sectores sociais, e moi en concreto as elites. Ten causa esta diferenza. Poderíamos comezar por termos presente o momento histórico en que se iniciou o proceso de dependencia ou subordinación da nación. Neste sentido, lembraba Castelao, con acerto, que, en contraste con Cataluña e Euskadi, Galiza "foi asoballada antes –con séculos de diferencia–e despois porque lle faltaron os órgaos vivificadores da conciencia nacional" (Sempre en Galiza, Libro II, 1940). Estes órganos vivificadores teñen moito a ver, sen dúbida, coa articulación social e institucional e a forma de funcionar, ao servizo de que e de quen. Por tanto, podemos dicir tamén que coa forma de funcionar a economía do país, isto é, quen se aproveita del.

venres, 10 de xuño de 2022

Informativo do IES Antón Losada Diéguez

 Quedei encantado de ver a moitos alumnos nos fotogramas deste informativo realizado no meu centro, o IES Antón Losada Diéguez (A Estrada). Neste informativo temos achegas do persoal do centro sobre a pandemia da COVID-19, en entrevistas gravadas durante o entroido, como será evidente cando o visualicedes. Tamén se divulga un estudo sobre o uso da lingua no centro no que se destaca que o alumnado fala máis en galego na casa que no insituto. Algo se está a facer mal.

Tamén hai unha entrevista a Olaia Maneiro, das Tanxugueiras e outra a Tony, o auxiliar de conversa.

xoves, 9 de xuño de 2022

Escrituras notariais en galego, vaia excentricidade

 


por Elsa Quintas Alborés en Nós Diario:

Lembraba hai uns días Carlos Callón que foi en 1480 cando impuxeron aos aspirantes a escribáns a obriga de se examinaren en castellano.

 

mércores, 8 de xuño de 2022

Premios do II concurso de vídeos de química sostible

 

Acaban de darse a coñecer os proxectos premiados no II Concurso de vídeos divulgativos en galego de química sostible, organizados pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade de Química da USC, co apoio do Servizo de Normalización Lingüística. O primeiro premio foi para "Microextracción Dispersiva Líquido-Líquido", de Pamela Cabarcos Fernández e Iván Álvarez Freire.

   

"O futuro está no asombroso tesouro agochado nos refugallos!", de María Celeiro Montero, Aly Castillo Zamora e Laura Rubio Lareu, obtivo o segundo premio. Preséntase un traballo de aproveitamento do bagazo

 

 

"Química biolóxica ao rescate" foi o vídeo que levou o  terceiro premio

domingo, 5 de xuño de 2022

Compentencia en galego. Análise do presente e perspectivas de futuro

 

Nas XXXI Xornadas de Lingua organizadas pola As-Pg e a CIG-Ensino celebradas o 23 de abril pasado no IES de Fontiñas (Santiago), a profesora Valentina Formoso, cargada de datos e dunha análise profunda, establece cal é o panorama da competencia lingüística dos escolares galegos.