Manuel Portas, profesor e director do Instituto Xelmírez 1, en Compostela, sociolingüista e militante da lingua galega, é o protagonista deste progrma de Nós Televisión.
O meu artigo da semana pasada provocou algún comentario que, malia non ser representativo da inmensa maioría dos leitores e leitoras de Nós Diario, manifesta a ideoloxía que emana dos poderes hexemónicos e impregna unha boa parte da sociedade galega. A falta de debate e o estancamento ou retroceso dunha política lingüística a favor da lingua galega recrúa, aínda máis, a ideoloxía hostil a ela, os tópicos que a sustentan. A súa concepción de fondo, por máis que se agoche, en maior ou menor medida, é considerar o galego como lingua prescindíbel, eliminábel e impertinente a efectos do uso para todo. A única lingua que debe gozar do status de necesaria, útil e obrigada para as administracións públicas, e na vida social formal, é o español. Non resulta difícil axexar este rostro real nos discursos e na práctica dos que braman contra a aspiración de facer do galego un idioma de uso social corrente en todas as funcións no seu propio territorio, na súa propia sociedade, no país en que se orixinou. Tampouco podemos esquecer os conflitos que teñen que padecer os utentes do galego só por selo na súa propia sociedade, como exercicio práctico desa aspiración, nunha atmosfera de desamparo e indefensión. O que algúns consideran paz lingüística non é máis que o reforzamento dun statu quo letal para o idioma propio do país. É abenzoar o retroceso dos usos sociais do galego, e a acomodación a esa idea de o galego ser prescindíbel, como forma de aforrar conflitos.
Hai días lin una entrevista ao Secretario Xeral de Política Lingüística da Xunta de Galicia. Evoquei os seus tempos de estudante no Instituto da Estrada. Era, en efecto, un rapaz agarimoso, con capacidade de socialización, con amigos fieis do seu curso, todos eles galegofalantes. Imaxino que algo contribuíu á consolidación dos seus usos lingüísticos o feito de teren algúns profesores que practicaban o galego como lingua vehicular do ensino. Non teño, pois, ningunha obxección que facer ao autorretrato psíquico, que, agora con cargo público, nos ofrece de si mesmo na dita entrevista. Interésame, iso si, comentar, pola transcendencia do tema e a responsabilidade do seu posto, algúns dos seus argumentos para xustificar, en base a unha valoración acrítica sobre a situación da nosa lingua, a política lingüística oficial. Debo recoñecer que me sorprendeu a facilidade con que, desatendendo o mínimo realismo, accede ao mundo da ficción, por non dicir da fantasía, ao tempo que coloca no campo do catastrofismo as análises e argumentacións que aluden e referendan o retroceso alarmante dos usos do galego nos trinta últimos anos, e, en especial, os quince últimos. Neste sentido, calquera utente habitual, isto é, con orientación social unilingüe na Galiza, comproba todos os días este retroceso cuantitativo, quer no aspecto etario quer no espacial e mesmo no referencial e emocional, se se quixer, no ideolóxico. Entre as consecuencias do proceso de globalización (aquí inseparábeis dunha maior españolización asimilista) e a política lingüística da Xunta e do Estado, o resultado non podía ser outro. Hai forzas de resistencia, si, medre da adhesión consciente ao idioma, si, larvada pola dificultade para vivir usándoo sempre aquí; tamén hai máis usos formais escritos e audiovisuais. Porén, o peso, a incidencia destas melloras no conxunto social é pequeno, e desde logo sempre produto do esforzo individual e privado.
