Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







mércores, 31 de xaneiro de 2018

O "outro" Día da Ciencia en Galego



Como todo o  mundo debería saber, o Día da Ciencia en Galego instituíuse para denunciar o ataque ao ensino en galego, especialmente nas materias científicas, que se deriva do funesto decreto do plurilingüismo. A súa data de celebración é o 4 de novembro, pero velaquí que no IES Chano Piñeiro (Forcarei) non quixeron que pasara o curso sen sumarse á reivindicación do uso da lingua galega nas aulas de ciencias e aínda que fose no mes de xaneiro. O certo é que as reivindicacións xustas non teñen caducidade.
No vídeo que divulga as actividades realizadas no IES de Forcarei veremos imaxes de diversas actividades:
01. Voando con drons
02. Extraendo o ADN
03. Experimentando con robots
04. Montando o cubo soma.
05. Aplicacións da topografía
06. Litofanías
07. Coñeces a Darwin?
08. Satélites NOAA
09. Curiosidades dos ovos
10. Realización de gravados

luns, 29 de xaneiro de 2018

Entrevista a Xosé Miranda para o Día da Ciencia en Galego


Esta entrevista xa ten máis de 7 anos, pero batín con ela nestes días. O escritor Xosé Miranda, autor, entre moitas outras, da celebrada Morning star (Xerais,1998), fala aquí como profesor de bioloxía sobre o que daquela era recente decreto do plurilingüismo.
Sobra dicir que o que nos transmite Xosé Miranda é hoxe tan actual como daquela.
O idioma natural dos galegos é o galego, polo tanto o idioma natural da ciencia galega é o galego
Deliberadamente o goberno do PP fai que no ensino medio a ciencia non se dá en galego [...] parece que queren darnos a entender que a ciencia debe ser en castelán. Isto é insistir nunha superstición e nun absurdo.
O atraso da ciencia en Galicia está motivado polo atraso xeral do país.[...] Cando hai un atraso económico tan grande o que se deduce inmediatamente é que todas as ramas estarán atrasadas. Para facer ciencia necesitamos laboratorios, necesitamos universidades, necesitamos diñeiro en definitiva. Pero tamén hai que dicir que nun país alfabetizado nun idioma estranxeiro só acceden ao coñecemento unhas capas mínimas da poboación mentres que nun país normalizado accederían ao coñecemento máis persoas. Deste xeito persoas con capacide quedan fóra porque o idioma no que se explican as cousas non é o seu. 

domingo, 28 de xaneiro de 2018

Curiosidade polo "dark"


Na segunda edición do Naukas Coruña a escritora e filóloga Estíbaliz Espinosa, pertencente á  Agrupación astronómica reflexiona que ciencia e humanidades son fillas da mesma curiosidade ante o escuro. Andamos fascinados pola vida, o universo e, dende logo, por ese intrigante «todo o demais». Que din literatura ou a arte ao respecto?

sábado, 27 de xaneiro de 2018

A síndrome do Noroeste



Iria Veiga é médica psiquiatra e actualmente exerce como psiquiatra xeral no Hospital de Barbanza. Implicada en actividades de divulgación científica, colabora en iniciativas como Escépticos no Pub, Pint of Science ou Ciencia, cultura e cervexa en Carral. Ademais, mantén o blog "O Outro Lado do Espello"  e colabora no programa de radio Burán, en Radio Campus Culturae. Foi gañadora da edición 2017 do Premio a artigos xornalísticos normalizadores do Concello de Carballo co artigo “Inchazón”.
Os relatos que comparte Iria Veiga con retallos da súa vida como médica, non só son entretidos, senón que invitan á reflexión e lévannos polo camiño do orgullo e a reafirmación na galegofonía.

venres, 26 de xaneiro de 2018

A astronomía como cha contan


O 25 de febreiro do 2017 celebrouse o segundo encontro Naukas Coruña, un evento realmente gorentoso. A maioría das charlas eran de profesionais de fóra de Galicia, pero houbo un par de intervencións do país que merecen ser divulgadas. 
Unha delas foi a impartida por Marcos Pérez Maldonado, director técnico da Casa das Ciencias, quen falou sobre os novos descubrimentos do cosmos que chegan ata nós filtrados polos medios de comunicación e as redes sociais. Nun tempo en que a información ten moito de espectáculo, que astronomía estamos a aprender?
Foi un gusto vela.

Xohán Cabana: "O galego está en declive, pero pode dar unha volta"

Jorge Casanova entrevistou a Darío Xohán Cabana para La Voz:


Darío Xohán Cabana (Cospeito, 1952) aínda ten o susto no corpo despois dunha inesperada operación cirúrxica. O académico convalece na acolledora casa que ten nunha aldea lucense, onde a conversa podería ser infinita á calor da estufa e das súas lembranzas.

-Na «Wikipedia» pon que tivo vostede unha educación comunista...

-Para min é un sinal de identidade porque me condicionou para toda a vida. En contra do que dicía moita xente, eu sempre souben que Franco era malo. Lembro a meu padriño, quen, naquelas noites frías de inverno, ás veces quedaba pensando e dicía: «Asasino, asasino...». E non dicía máis.

mércores, 24 de xaneiro de 2018

A lingua non é unha peza de museo



A youtubeira Nuria P. Espasandín estuda dereito na Universidade da Coruña. Relátanos cousas como a seguinte:
"Escoitei, sentada na miña cadeira, como me explicaban o Estatuto de Autonomía e me lían cada un dos seus artigos en castelán. Tamén como se comentaban as leis do Parlamento Galego (con i latino, iso si, non nos esquezamos do protocolo e do orgullosos que estamos do galego ¡que non se nos esqueza escribir o título en galego!)."

martes, 23 de xaneiro de 2018

Vindevídeos de primaria



Onte soubemos do fallo dos premios aos vídeos do certame Vindevídeos sobre a lírica medieval galega que convocou a SXPL.
O de arriba é o gañador na categoría de centros de infantil e primaria. Foi a obra coa que participou o CEIP O Carballal, de Marín (Pontevedra), co título “Fals’e traedor”




O segundo premio desta categoría foi para  o CEIP Ortigueira, de Vedra (A Coruña), polo vídeo “Galicia: referente da cultura medieval”.
Parabéns aos dous grupos  por un traballo fermoso e de calidade.
Se pola banda de Laíño debemos felicitar á SXPL por promover unha iniciativa coma esta, cando falamos da SXPL, desafortunadamente sempre hai unha banda de Lestrove. Que no anuncio dos premios aos Vindevídeos non se nos achege unha ligazón aos vídeos premiados indica unha falta de compromiso coa normalización un desleixo imperdoable así como un desprezo ao labor feito por todos os participantes no concurso. Era tan complicado? Insistindo neste tema, xa que non o fai a SXPL, presento aquí os gañadores do Vindevídeos de primaria, pero, ...e os de secundaria?


luns, 22 de xaneiro de 2018

Galego e tendencias: como a auga e o aceite?



Cecilia Fernández, editora xefa da revista Coolt, no LGx15, promovido pola CTNL fala de tendencias. O galego é cool?

Cecilia Fernández Santomé (1984) é filóloga francesa de formación, doutora en Teoría da Literatura e Literatura Comparada por paixón e xestora de contidos dixitais por vocación profesional.
Naceu en San Simón (Vilalba), mais nos últimos anos pasou máis tempo fóra de Galicia que na súa aldea. Viviu en París, en Liverpool e en Londres, e, cando decidiu regresar, embarcou nun proxecto que é un dos seus maiores orgullos: a revista Coolt. Cofundada con Cristina Fernández, conseguiron facer dela unha publicación orixinal, fresca e innovadora. E fixérono, claro, en galego, porque esa é a lingua na que as dúas se criaron.

venres, 19 de xaneiro de 2018

A historia da filla


Xa sabiamos que Alonso Caxade sabía tocar e cantar, agora tamén sabemos que sabe falar, e que non o fai nada mal. 
Nesta primeira intervención do pasado LGx15 liberado á rede pola CTNL Caxade relata as experiencias dunha nena que chega a este mundo,  dunha nena que crece libre e a dunha nai que casou cun home de fóra e deixou de ser libre... Mellor escoitalo.

mércores, 17 de xaneiro de 2018

"De rebajas" pola Estrada



Tardei menos de dous minutos en tomar todas estas fotografías. Había máis, pero farteime. Como mostra de que o comercio na Estrada lle virou, en moi boa medida, as costas ao galego serve esta escolma. Supoño ademais que o caso da Estrada pode trasladarse a prácticamente todo o país.
Deberían saber os comerciantes locais, que para iso que están a facer, para ver como desprezan o galego, case prefiro ir ao Corte Inglés, que teñen máis experiencia no asunto.
Lembro, hai moitos anos (no século pasado), ter colaborado nas campañas da Mesa repartindo carteis de para as Rebaixas. A primeira vez fóra acompañando a alguén -non recordo a quen- que estaba máis metido no allo. Ao acabar o reparto dos carteis comentáralle con bastante pesimismo:
- Os carteis están repartidos, o malo é que seguramente non os poñan.
- Pois aí estás esquivocado. Xa verás como os colocan case todos. A resposta dos comercios é normalmente moi boa. É unha mágoa que a Xunta ou os concellos non tomen a iniciativa
Puiden comprobar que tiña razón. Incluso había comercios que gardaban os carteis dun ano para outro, para que A Mesa puidera divulgar as Rebaixas por outros locais.
Esta paisaxe que lle vira as costas ao galego non era habitual hai uns anos. Está claro que houbo unha regresión. O principal culpable desta volta atrás está nas políticas antigalegas do PP. É imposible non poñer en relación este panorama o recente bloqueo do PP á ILP que buscaba impulsar a lingua galega no ámbito económico.
Non quixera rematar esta entrada sen recoñecer que segue habendo comercios que non expulsaron o galego da súa cartelería, aínda que sexan cada vez menos. Na Estrada podemos ver como algúns imprimiron a súa propia campaña de rebaixas e moitos outros anúnciana cun póster da asociación local de comerciantes, ACOE. Beizóns a éstes últimos, aínda que hoxe non lles gardei a eles espazo neste andel virtual.













































luns, 15 de xaneiro de 2018

C(r)oma galeg@s: Castelao



Todos os galegos temos algo de Castelao. Así o quixeron demostrar na EEI Barrionovo (Arteixo) retratando a todo o alumnado coma se fosen o rianxeiro.

domingo, 14 de xaneiro de 2018

Nun mar azul



Presentouse hai un mes no Culturgal, un fermoso vídeo musical no que participan Uxía, Magín Blanco, Gustavo Domínguez, Isaac Palacín e mais Pablo Ces. Foi elaborado para visibilizar e apoiar as persoas con TEA (trastorno do espectro autista).
O vídeo é froito da colaboración entre a asociación Familias Azuis e a SXPL

venres, 12 de xaneiro de 2018

Ola prexuízos, adeus humanidade


E con este vídeo rematamos a serie desta semana adicada a relacionar os prexuízos co bullying ou coa violencia de xénero.


xoves, 11 de xaneiro de 2018

Violencia de xénero... e lingua galega


Nesta xeira que estamos levando esta semana (Acoso escolar... e lingua galega, O galego e o bullying), un novo vídeo sobre os prexuízos lingüísticos, desta volta, postos en relación coa violencia de xénero.

mércores, 10 de xaneiro de 2018

O galego e o bullying


Onte xa publicamos unha entrada facendo referencia a un vídeo realizado polo alumnado do grao de Educación Primaria da Universidade da Coruña na que se comparan os prexuízos lingüísticos co bullying. Hoxe vai unha segunda entrega.

martes, 9 de xaneiro de 2018

Acoso escolar... e lingua galega



Traballo feito por estudantes de primeiro de educación primaria da Universidade da Coruña, para a materia de Galego e a súa didáctica na que se establece un paralelismo entre o acoso escolar a a discriminación derivada dos prexuízos lingüísticos. Unha moi boa idea que merece distribución

sábado, 6 de xaneiro de 2018

Oito anos e un día

Sei que esta data chega todos os anos e sempre me pilla de sorpresa. Así que xa vou tendo o hábito de sentarme a noite de Reis, no último momento, a improvisar unha entrada de aniversario do blogue.
Desta vez quixera destacar un recurso que está a un click, aquí á dereita, o blogroll "A miña lista de blogues" porque estiven depurándoo hai unhas semanas. Aquí pódese facer un seguimento de máis de 600 blogues en galego. A maior parte deles son de ENDLs ou bibliotecas escolares. Isto é unha mostra de que por detrás hai moito traballo, traballo que por veces queda adiado. Co último cambio de aspecto da edición do Blogger despistáronseme os comentarios, polo que, ata que me chegou un aviso (grazas JJ), non me decatei de que tiña varios comentarios sen moderar, algún desde facía moitos meses. Así que teño que pedirlle desculpas a todos aqueles que deixaron por aquí a súa pegada e non tiveron resposta.
Por primeira vez vou sacar á luz tamén algunha das características que se agochan detrás deste portal. Por exemplo, ata o día de hoxe este blogue tivo algo máis de 420.000 visitas.
Este último ano, seguramente o máis irregular, o mes con máis visitas deste ano foi o de xuño, con case 30.000 e o que menos o de xullo, con 2.000, cunha media dunhas 280 diarias.
Estas son as entradas máis vistas do último ano, ordenadas de máis a menos, por número de visitas:

Grazas a todos os que pasáchedes por aquí algunha vez.

xoves, 4 de xaneiro de 2018

Emotividade na entrega dos premios "Manuel Beiras"

por Xosé María Lema, nas Voces de ProLingua:


O pasado 19 de decembro entregáronse en Santiago os Premios “Manuel Beiras”, que convoca cada ano a Cámara de Comercio compostelá para impulsar o uso do galego no comercio da cidade. Hai un par de anos ProLingua fora convidada a formar parte do xurado; desde entón segue sendo convidada a propoñer candidaturas para premiar.

martes, 2 de xaneiro de 2018

Notas sobre as II Xornadas de terminoloxía matemática

Os pasados días 28 e 29 de novembro celebráronse na Facultade de Matemáticas as II Xornadas de terminoloxía matemática. Velaquí van unhas notas (parciais)  sobre como se desenvolveron. Os comentarios que non se atribúen a ninguén son meus.
As notas refírense sobre todo ás contribucións do primeiro día porque me interesaba especialmente dar conta tanto dos materiais en galego como dos aspectos terminolóxicos en discusión.

Materiais didácticos de matemáticas para secundaria
Sandra Sambade tiña a difícil tarefa de pescudar polo material en galego para o ensino secundario. Adiantou que o funesto decreto 79/2010 foi como o cabalo de Atila e que pouco queda. Velaquí a recompilación dese escaso material:

Material elaborado en galego
Matemáticas: habelas hainas, queremos contarchas!. 8 Vídeo-conferencias dunha xornada organizada na Facultade de Matemáticas o 09/11/17
No espazo Abalar hai un total de 21 (16) recursos en galego para a ESO fronte aos 159 en castelán. Chama a atención que os poidamos atopar no repositorio Abalar, da Consellería de Educación, cando é precisamente este organismo o que prohíbe a impartición de aulas de matemáticas en galego. Ata este nivel chega a hipocrisía.
6 dos materiais foron elaborados por Pila para 1º da ESO (Xeometría plana no mobiliario urbano (aula virtual) , Áreas e perímetros, Circunferencia e círculo, Triángulos, Polígonos e Xeometría plana no mobiliario urbano)
Outros 6 de xeometría plana elaborados por Teresa Otero e Alicia Pedreira para 2º da ESO (Polígonos,  Puntos e rectas notables, Puzzles matemáticos, Semellanza. Teorema de Thales, Teorema de Pitágoras, Triángulos)
Aparece 1 de álxebra (que realmente non existe) e outro, O xogo da oca (II), que é para Primaria
Actividades de reforzo, Xeoclic  que a min non me funcionou, (1º ESO)
Aprende xeometría (2º ESO)
Finalmente tamén están referidos os materiais EDAD da LOGSE de 1º, 2º e 3º da ESO pero trátase de aplicacións que requiren dunha versión obsoleta da máquina virtual Java, e que polo tanto non funcionan. Ao non haber persoal da Consellería con coñecementos da materia o desastre e a desorganización son a divisa do Abalar.
Para o bacharelato atopamos 51 unidades didácticas procedentes do IES San Clemente e unha de integración numérica do Proxecto Descartes que volve a ter o problema da desactualización.

Material traducido.
Aquí temos a maior parte dos recuros, especialmente os do Proxecto EDAD, con 12 unidades didácticas interactivas para cada unha das 6 materias de matemáticas que se imparten na ESO.
Tamén está Geogebra, que conta cunha versión en galego grazas aos contribuidores que verquen ao galego as actualizacións desta aplicación na que podemos elaborar e atopar recursos.

Libros
No relativo aos libros de texto, ao estar prohibida a publicación dos da ESO, non hai ningún. Pero prácticamente temos o mesmo panorama nos do Bacharelato, a pesar de que aquí si que podería habelos Sandra só os atopou en Anaya. Outras editoriais de gran implantación como S.M ou Santillana non os ofrecen en galego.

Publicacións
No apartado de publicacións temos os libros da colección Lemniscata e a revista Gamma, ambas distribuídas por AGAPEMA. (Aquí podemos acceder ao nº 13 de Gamma) e un libro de Antom Labranha O universo matemático (Xerais 2017).
Grazas ao labor dalgúns profesores promocionando e titorizando revistas elaboradas por alumnos temos Mathesis, do IES Otero Pedrayo (A Coruña) e no blogue Tetractis de Gonzalo Temperán, no IES Monelos (A Coruña).

Blogues
Tamén hai blogues de matemáticas en galego, (poucos) e neste artigo de Manuel Vilariño temos unha recompilación.

Outros materiais
Finalmente S. Sambade fixo referencia a outros materiais, que quizais non admiten clasificación nos apartados anteriores. Aquí temos, por exemplo, todos os recursos xeométricos do profesor de debuxo Paulo Porta e a unidade didáctica María Wonenburger. Unha matemática adiantada ao seu tempo. de María José Souto Salorio e Ana Dorotea Tarrío Tobar, unidade didáctica, editada pola Xunta e o portal Matemáticas en pé de igualdade, da U. de Vigo sobre mulleres matemáticas
O concurso Explícoche matemáticas 2.0, que desafortunadamente non ten un portal propio, aínda que teñen os vídeos na canle de You Tube da facultade.


Materiais didácticos de matemáticas para a universidade
Alberto Cabada, catedrático da Facultade de Matemáticas, dou conta do breve listado de publicacións  de matemáticas do nivel universitario:

Tamén fixo referencia ás publicacións da SGPEIO. Aquí vou destacar as que se publicitan no seu portal: os boletíns INFORMEST e o libro Á Estatística, ¡en caricaturas!.
Cabada tamén se referiu a unha publicación de carácter terminolóxico, Termos esenciais de matemáticas para a economía e a empresaFinalmente falou das máis de 200 unidades didácticas que se elaboraron por iniciativa do SNL da USC. De entre elas hai algunhas de matemáticas:

Evolución e fixación do léxico matemático en galego
Xusto Rodríguez explicou que se está traballando para mellorar e ampliar con certos termos propios da matemática o dicionario da RAG. Neste sentido comentou que a Academia non fixará léxico especializado. O obxectivo non é que a Academia nos forneza de léxico, somos nós, os usuarios, os que debemos facer uso del.
En termos xerais hai poucos conceptos matemáticos en galego e están pouco difundidos. Tamén temos a sensación de que está deficientemente fixado porque hai pouco material científico en galego. Para unha maior fixación cómpre que se aumenten os contidos matemáticos. Así e todo, o léxico matemático, está bastante ben asentado. Basta que o comparemos co propio da informática para decatármonos.

O caso do léxico da estatística
Carlos L. Iglesias Patiño demostrou ser o campeón da innovación terminolóxica estatística galega, non hai termo especializado desta materia que se lle escape. Un exemplo: propón o termo mostraxe por rebandamento paracutt-off sampling, e non perde a ocasión de lembrar que mostraxe é un substantivo feminino.
Trasladou a idea de que a batalla da fixación terminolóxica en galego está perdida na imprenta pero que pode gañarse no mundo das TIC. Lembrounos que o Instituto Galego de Estatística (IGE) sempre empregou a lingua galega, aínda que considera que non o fixo coa suficiente precisión terminolóxica. Destacou que no portal do IGE hai un portal educativo e un vocabulario estatístico que poden ser de interese tanto para o ensino desta disciplina como para a divulgación da súa terminoloxía.

Algúns termos problemáticos
Xosé M. Masa centrou a exposición nas súas teimas terminolóxicas: alxébrico vs. alxebraico, euclidiano vs. euclídeo, veciñanza vs. entorno. Respecto a este último citou como o denominaba Hilbert -umgebung-, Frechet -voisinage-, ou como se di en portugués -vizinhança-. Rescatou da memoria propostas como a de carapucho esférico que aparece na versión dixital do Vocabulario de matemáticas (galego-castelán-inglés-portugués) [USC,1995], mentres que no libro aparece o termo calote esférico. Lembrou con cariño o temro conxunto senlleiro (referíndose ao conxunto unitario) do colectivo Vacaloura. Tamén se referiu ao termo inglés countable, en referencia aos conxuntos, que significa "finito ou enumerable", e que se debería aceptar contable con esta acepción para non ter que repetir unha e outra vez esa alocución -finito ou enumerable-. En México usan o verbo mapear, traído do inglés mapping, outro caso de posible adaptación para a nosa lingua. Pola contra, por veces a contaminación do inglés parece excesiva, como exemplo está a denominación de esfera unidade -unit sphere- vs esfera unitaria. Isto lembroume outro caso, que Masa non comentou nesta ocasión, que é o de círculo osculador -osculating circle-, que non ten moito sentido, pois o concepto refírese á circunferencia polo que se debería denominar circunferencia osculadora.
Para rematar a súa intervención fixo algunhas críticas ás decisións terminolóxicas da RAG. Empezou por  lineal (exclusiva do español) vs linear, o termo recollido en portugués e inglés, lineare en italiano, linéaire en francés, linearen en alemán,... Tamén criticou que o dicionario RAG recollera polinómico no canto de polinomial mentres que si aparece binomial. Finalmente apostou polo termo limitado ou límite superior e límite inferior no canto de cota superior e inferior. 

A segunda xornada
Comenzou esta xornada tratando sobre A lexislación actual no ensino das matemáticas en galego. Neste apartado fixen un repaso da lexislación desde o final da ditadura ata os tempos actuais. Resumindo: actualmente estamos como ao final da ditadura. Despois tocoulle o turno a Valentina Formoso, quen fixo unha detallada exposición dos prexuízos presentes na sociedade hoxe en día e que son os que, en boa medida, dificultan un discurso hexemónico de consenso arredor da lingua.
Laura Díaz Calaza e Soraya Suárez Quintas debullaron as asúa contribucións no estudo da dialectoloxía e mostraon como a estatística é unha ferramenta versátil para este propósito.