Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







martes, 18 de febreiro de 2025

Polo futuro do galego, con Valentina Formoso


Vídeo no que Valentina Formoso denuncia o apartheid lingüístico ao que se ven sometidos os galego falantes no sistema de ensino debido ás leis impostas unilateralmente polo PP de Galicia

 

Paos na roda ao pacto pola lingua


 por Xoán Antón Pérez Lema no Correo Gallego:

Os dirixentes do PPdeG, como Penélope de Ítaca, semella que son quen a destecer pola noite o que outras persoas e entidades cunha mínima sensibilidade de País tentan tecer polo día. Hai dúas semanas era o veto á proposta do BNG de recoñecer a Castelao como primeiro presidente de Galicia, que constituíu unha emenda á totalidade a respecto do acordo da Mesa do Parlamento que preside o popular Santalices de recoñecemento fundacional do autogoberno galego ao Consello de Galiza e, xa que logo, da presidencia de Castelao. Agora é a difusión pola Xunta dunha enquisa de só 1.200 entrevistas (por certo contratada cunha empresa privada cando a Xunta conta co Instituto Galego de Estatística-IGE-, cunha moi longa experiencia en enquisas periódicas sobre hábitos lingüísticos neste país, a última en outubro con 9.200 entrevistas ) na que seica a maioría dos pais defenden que non mude a presenza do galego como lingua vehicular no ensino, fronte a case un 27% que queren máis galego e algo máis dun 6% que queren menos galego.

 

luns, 17 de febreiro de 2025

Comunicado da CTNL respecto do proceso de renovación do Plan xeral de normalización da lingua galega

 

A Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua emite un comunicado sobre o proceso de renovación do Plan xeral de normalización da lingua galega.


O 12 de febreiro tivo lugar, a instancias da Xunta de Galicia, a reunión de máis de 100 profesionais de diferentes ámbitos para renovar o Plan xeral de normalización da lingua galega (PXNLG); reunión que se pode considerar a continuación lóxica ao inicio do proceso o pasado 26 de decembro, cando se presentou en sociedade o coordinador dos traballos e as persoas encargadas das comisións sectoriais. Entre estas dúas datas transcorreron 48 días nos cales a Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua en ningún momento foi contactada nin convocada a ningún tipo de reunión, encontro ou intercambio de pareceres respecto da alarmante situación que atravesa a lingua galega, circunstancia que desexa facer pública ao tempo que mostra o seu malestar e sorpresa.

Alerta! Alguén está intentando acabar co galego...


Vídeo do BNG explicando o substancial da política lingüística do PP durante este cuarto de século. Invitación a asistir á manifestación do vindeiro día 23 de febreiro.

 

Alfonso Rueda, coas vergoñas ao aire

 


por Manuel Vázquez, en Praza Pública:

Nacín no ano 1968, pasei a infancia nunha aldea galega baixo o xugo franquista, que chegaba a todas partes e por tanto era imposible librarse del, a non ser coa morte ou emigrando. Nese contexto aprendín a chamarlle grilo ao grilo, vacaloura á vacaloura e cómaro ao cómaro. Souben que o angazo era para angazar e o fouciño para rozar. Quen me impuxo ese idioma coma lingua materna? Ninguén, chegou a min por transmisión xeracional e pola inercia dos tempos, cunha forza que se forxara séculos atrás e que a ditadura, malia que o intentou, non puido parar. Na miña parroquia todos falaban galego. 

sábado, 15 de febreiro de 2025

Usar o galego sen pedir permiso


 por Bieito Lobeira en Nós Diario:

Poñamos que falo dun caso ficticio. O dun estudante galego calquera, matriculado nun grao que na Galiza só se pode cursar na UNED, porque o resto de universidades públicas deste país non o imparten. O alumno en cuestión realiza os seus estudos dende un dos centros radicados na Galiza, e é tamén na Galiza onde se examina. Inxenuo el, realiza todo o seu labor como estudante en galego. Na oralidade, na elaboración de traballos de avaliación e, naturalmente, nos exames. Nunha das materias resulta declarado "non apto" (suspenso) pola única razón de que "el examen se ha redactado en gallego" (sic).

Até onde sabemos o estudante imaxinario reclama, sen éxito, diante desa universidade. Despois de esgotada a vía administrativa ordinaria, e grazas ao apoio d'A Mesa pola Normalización Lingüística, que afortunadamente existe, acaba por presentar demanda xudicial por discriminación. En Madrid ten que ser, por estar radicada alí a sede central da UNED. Xa non é polo dereito individual do estudante, senón por abrir unha cuña democrática e sentar precedente para o resto do estudantado galego. Cuestión de democracia.

Non foi unha sorpresa que un xuíz, precisamente de Madrid, decidise ("fallase": nunca ese verbo expresou tan ben o outro sentido, de erro) que este estudante non tiña razón. Con incríbel naturalidade afirma que para o uso do galego cómpre pedir permiso, e no caso de usalo, "siempre previa concesión de la autorización para ello". E só para as teses. Nunca para os exames. Peculiar concepción do exercicio dos dereitos a que teñen en Madrid.

Creo que se lle escapa a este señor que unha parte cada vez máis significativa de galegos e galegas xa non pedimos permiso para sermos nós, e tampouco para usar o galego. E non o faremos nunca máis. Aínda que a realidade é teimuda, e demostra que non todos somos iguais no Estado español. Español pode falar calquera cando quere e onde quere. Galego, non. O noso estudante ilusorio coñece outro compañeiro de estudos, que cursa o mesmo grao, mais é dun concello próximo a Salamanca. Dáse a circunstancia de que os dous estudantes pagan os seus impostos e pagaron tamén a súa matrícula para sosteren unha universidade pública e estatal como é a UNED. Mais hai unha diferenza entre o estudante salmantino e máis o noso: un ten dereito a utilizar a súa lingua propia. O outro non. Acaba o xuíz sentenciando que "no resulta posible la utilización de lenguas cooficiales diferentes al castellano".

Dáme a impresión de que este alumno, até onde o coñezo, non vai torcer. Agora vai recorrer á Audiencia Nacional. E os seus exames, polo que di, vainos continuar facendo en galego, sen pedir permiso. Pase o que pase. Houbo quen sentou nos bancos reservados aos brancos no autobús, e acabou triunfando a xustiza.

PS: Xa pode esperar sentado o estudante imaxinario se pretende obter algún apoio ou axuda da Secretaría Xeral da Lingua. Con pacto ou sen pacto, non están para iso. Que faríamos nós sen A Mesa e a plataforma Queremos Galego?

"Profe, ¿qué es cadela?"


 por María Obelleiro en Nós Diario:


CEIP dun concello do interior do país, afastado de grandes núcleos de poboación. Un neno de 5º de Educación Primaria, mentres cobre unhas actividades sobre conxuncións e preposicións na materia de Lingua Galega e Literatura, pregúntalle en voz alta á mestra por unha palabra que aparece nun dos enunciados e que descoñece: "Cadela". "Profe, ¿qué es cadela?". Responden dous nenos: "Una perra".

venres, 14 de febreiro de 2025

A cuestión do porvir do galego é política

 por Xesús Alonso Montero, en La Voz de Galicia;

Pídeme La Voz de Galicia, cun tempo moi taxado, un artigo sobre a problemática do idioma galego hoxe, sen que poida dispoñer de oito ou dez páxinas do xornal, imprescindibles, sen dúbida, para ofrecer aos lectores o mapa completo da complexidade do tema e, asemade, os delicados vieiros da solución. Eu abordareino, no posible, na estrita prisión dun artigo xornalístico.

martes, 4 de febreiro de 2025

Dous gráficos no plenario de Queremos Galego!

O pasado 31/01/2025 celebrouse no MOME da Estrada o plenario de Queremos Galego! no que se abordou a organización da manifestación do vindeiro 23 de febreiro en Santiago ante a actual situación de emerxencia lingüística. 

No encontro, entre varias reflexións e testemuños, cabe destacar un par de gráficas que se proxectaron e que se explican sen máis comentarios. Velaquí as deixo. A primeira consiste nunha foto fixa, a da lingua habitual no ano 2023. Os datos son do IGE. Cómpre fixarse en que na horizontal distribúense as idades en orde inversa, de máis vellos (á esquerda) a máis novos (á dereita), o que nos dá idea da involución do uso do galego


A segunda gráfica, tamén con datos do IGE, mostra datos do descoñecemento do galego entre os máis novos no transcurso dos últimos 20 anos. Obsérvase como neste período o descoñecemento duplicouse. O factor principal é o decreto de prohibición de uso do galego no ensino. Só un radical pode poñelo en dúbida.



venres, 31 de xaneiro de 2025

Lingua vital xa!

Cartel de Queremos Galego para a manifestación do 23 de febreiro


 

Emerxencia lingüística: do estado da cuestión á acción

Comunicado de NEG con reflexións sobre a particular conxuntura lingüística na que nos atopamos, contribuíndo así ao debate público sobre o presente e futuro do noso idioma

 

25 01 Neg-emerxencia-lingui... by kiarqu2458

xoves, 30 de xaneiro de 2025

Apelidos galegos, nomes galegos


 No ano 2016 a RAG publicara "Os apelidos en galego: orientacións para a súa normalización" con 1500 referencias. Agora acaba de presentar unha nova ferramenta en liña con máis de 6000 apelidos que, afirman, abranguen a máis do 95% da poboación galega. Trátase da Guía de apelidos galegos, unha ferramenta que ten o claro obxectivo de restaurar os apelidos bárbaramente castelanizados. A plataforma ofrece un informe do Seminario de Onomástica da RAG acreditando a forma oficial do apelido (ver imaxe de abaixo a modo de exemplo). O coñecemento dos apelidos pódese ampliar desde outro portal, o da Cartografía dos apelidos de Galicia, un proxecto do ILG.

Non é esta a única ferramenta sobre onomástica. No ano 2022 xa publicara a Guía de nomes galegos, que tamén é accesible nunha plataforma específica que ademais contén información sobre cada nome como é a súa distribución xeográfica. 


mércores, 22 de xaneiro de 2025

A cerna


por Manuel Bragado en Nós Diario: 

Na polémica sobre a posibilidade dun pacto pola lingua éche cada vez máis difícil entender como encaixa a elaboración dun novo plan de uso do galego por parte dun grupo de expertos coa determinación expresada polo presidente da Xunta de Galicia de manter a "doutrina 79/2010" e o argumentario lingüicida da "imposición del gallego", que xustificou o decreto de plurilingüismo, cuxo fracaso xa é incuestionable, despois da publicación dos datos do IGE sobre o coñecemento do galego polos escolares. Secasí, despois da presentación do equipo redactor do novo plan, do que forman parte algunhas persoas con contrastada formación sociolingüística, recoñécese o perfil baixo outorgado no grupo á educación lingüística onde, porén, se atopa a cerna de calquera estratexia normalizadora que pretenda recuperar falantes e lectores para o noso idioma. Por moi capaces que sexan estas persoas expertas, e os equipos que elas formen, en propoñer iniciativas innovadoras para o fomento do galego, chegará un momento no que teñan que enfrontar a cerna dunha educación lingüística, recollida nun modelo curricular, compatible co ditame máis recente dos expertos da Carta Europea das Linguas, que (non esquezamos) reclama unha posibilidade de escolarización en galego da Educación Infantil á Universitaria, como de retirar as limitacións actuais das disciplinas STEM en galego. Coa intención de non enredar durante un ano con falsas expectativas, mellor sería que dende xa se iniciase o complexo debate sobre cal vai ser a educación lingüística no sistema educativo galego. Unha prioridade que pasa tanto pola avaliación (por fin!) dos resultados do decreto 79/2010 como pola análise de modelos curriculares que nun contorno plurilingüe permitan que todo o alumnado galego ao remate da escolarización obrigatoria acade idéntica competencia nas linguas oficiais e suficiente en portugués e inglés. Meter a educación lingüística no caixón dos asuntos intocables sería o mesmo que andar ás miñocas, como dicimos no galego de Vigo.

luns, 20 de xaneiro de 2025

Didáctica para a estabilidade lingüística

 

O relator desta intervención no LGx15 da CTNL é Bernardo Penabade Rei, un dos fundadores do Modelo Burela, primeiro proxecto de planificación lingüística aprobado por unanimidade nunha vila galega. Desde 2012 coordinou en Radio Burela o programa radiofónico ‪@ProxectoNeo‬, centrado nas experiencias de persoas neofalantes do noso idioma.

venres, 17 de xaneiro de 2025

xoves, 16 de xaneiro de 2025

O galego peta de novo

 por Uxío Labarta en La Voz de Galicia:

Unha declaración institucional da Real Academia Galega peta de novo sobre o galego. A partires da Enquisa de condicións de vida das familias do Instituto Galego de Estatística (IGE) do ano 2023, analizada con amplitude no Informe sobre a situación da lingua galega da autoría de Monteagudo, Loredo e Vázquez-Grandío, a RAG alerta de novo e propón solucións para o que segue sendo a dramática da lingua galega. Aquela analizada por Xesús Alonso Montero, nun texto firmado en Lugo un 4 de abril de 1973. Ou, cunha outra fasquía, a de Francisco Rodríguez, Conflito lingüístico e ideoloxía na Galiza, dende a súa primeira edición no 1976. E mais logo as obras de investigación de Henrique Monteagudo e o seu equipo, e os innúmeros e destacados ensaios de sociolingüística da súa autoría. Digo isto porque antes da declaración institucional e a situación que se desprende do informe e da enquisa do IGE 2023, viñamos ben avisados. Tan avisados que fomos afortunados cando o noso Parlamento no 1983 aprobou por unanimidade unha lei de normalización lingüística e un pronto desenvolvemento para introducir o galego no ensino, mesmo coas eivas, erros e retesías. E, nalgún tempo, teren material audiovisual para nenos e series de ficción de sona. Aínda que nunca se lle prestara a atención debida ás novas tecnoloxías ou redes. Tamén por contar con «conversos», que dixera Otero Pedraio, que axudaron a facelo posible.

 

martes, 14 de xaneiro de 2025

Onde cabe unha lingua caben dúas

 

Monólogo de Sole Felloza no LGx15, unha iniciativa da CTNL

Sole Felloza é actriz, contadora de historias, fotógrafa de patrimonio, escritora e dramaturga. Tamén é directora do Festival Internacional de Narración Oral Atlántica, con sede en Galicia (2013-2024). Nada na beira do río Uruguai, percorre o mundo e tenta contalo.

martes, 7 de xaneiro de 2025

Que ten pensado facer co galego o Goberno do PP?

por Lourenzo Fernández en La Voz de Galicia:

Hai un dito na universidade: cando un problema non ten solución, ou non hai capacidade para tomar unha decisión, monta unha comisión. Véuseme á cabeza a propósito da proposta da consellería de organizar dez grupos de traballo para actualizar o plan de normalización de hai vinte anos. É a única reacción a unha realidade estatística dramática sobre a perda de falantes. Mudaron os tempos, os modos e as persoas. A vella idea de normalización non ten sentido hoxe en día, tíñao hai corenta anos, cando se concibiu para darlle normalidade a unha lingua que estivera fóra dela durante a ditadura e fóra da Administración dende sempre. Menos aínda fai sentido afrontar a perda de falantes cun plan que fracasou, como demostran os datos. O asunto non é o plan senón de política. Foi a política de Feijoo a que fixo fracasar o que aquel plan puidera ter de bo. Foi a política dos gobernos do PP nos últimos quince anos a que nos trouxo a esta situación. A resposta só pode ser política, non técnica, a penas social.

luns, 6 de xaneiro de 2025

15 anos e un día


Xa van alá 15 anos e un día desde que estou mantendo este blogue. No último ano tivo un total de 127.000 entradas. Nesta ocasión vou destacar unha etiqueta (tag), Opìnión,da que xa hai 1803 entradas. Entre as máis visitadas destes últimos 365 días destaco as seguintes:

  • Os nosos dereitos lingüísticos: vivir en galego. A avogacía exercida dende o galego: casos e sucesos, coa participación de Elsa Quintas Alborés no LGx15 (19/01/2023)
  • Un libro de astronomía en galego no que se fai referencia a un boletín da Marela Tarabela (25/12/2010). Aquí vese o vello que é este blogue.
  • 9 mentiras e unha omisión da SXPL, cunha análise da política lingüística fronte ao informe do IGE deste ano (14/20/24). Por fin unha entrada deste ano.
  • Previndo os riscos da burbulla do decreto. (16/06/2010) Pódese dicir que, dalgunha maneira este é a entrada fundacional da Carta Xeométrica. Ata aquel momento eu mantiña un blogue do IES Pintor Colmeiro: "O taboleiro do Colmeiro". Esta entrada foi a última daquel blogue. Non lle gustou a algunha xente, quizais porque contiña parágrafos como o seguinte: "Está claro que antes de lle ensinar aos nenos, á xuventude, que o galego non é unha lingua apta para a ciencia, é preferible non darlles clase de ciencias. Está claro que antes de manipular a todo o alumnado de primaria e secundaria desta maneira, é preferible pechar as portas dos centros de ensino." Así que retirei toda referencia ao IES e comecei coa Carta Xeométrica. 
  • El gallego es la leche (1/05/2024) onde se pon en contexto unha iniciativa da Consellaría de Xuventude: a apariencia é normalizadora, a realidade profunda é un lavado de cara dunha política profundamente antigaleguista.
  • La selectivitat de català en Polònia (8/06/2024) Recóllese un divertido vídeo do programa da TV3, Polonia no que se pon en evidencia o discurso supremacista do español
  • "Con seseo, con gheada, falar galego é unha pasada" (22/06/2024) Recóllese un vídeo do O CPI da Picota (Mazaricos) foi o centro gañador do mellor vídeo do certame "Falemos + galego"