por Xesús Alonso Montero en La Voz de Galicia:
Desde hai bastante tempo as enquisas dos sociolingüistas sobre o uso do idioma galego non son favorables. De feito, non fai falta nesta cuestión ser especialista para que calquera cidadán atento se decate de que o uso da vella lingua do país, lonxe de medrar, vai minguando engordiño.
A Mesa pola Normalización Lingüística convoca o 13 de decembro de 1987 a primeira grande manifestación pola lingua. Participan todas as forzas políticas, sindicatos, anpas, movemento veciñal… Recordo perfectamente aquela manifestación polo que me subiu un calor polo peito cando me vin nesta foto de Xan Carballa que difundiu a Mesa polas redes sociais.
O conto foi así. Recebín hai uns días aviso dunha mensaxe oral no meu telemóbel. Ao descoñecer o número, fixen a comprobación oportuna e verifiquei que se trataba dunha das pesadísimas –e consentidas– compañías telefónicas, dedicadas á caza e captura de clientela. O gravado di así: "Sale ahí... un contestador en portugués". O dito non era para min, obviamente, senón un comentario con algún compañeiro ou compañeira de traballo telefónico. A voz masculina tiña sotaque nativo. Cal, a miña mensaxe gravada?: "Deixe, se quixer, a súa mensaxe. Obrigada". Galego puro. En fin, o comentario tróuxome á memoria a gargallada descomunal da miña nai cando lle perguntaron nunha tenda (de que eu era clienta habitual) se a súa filla (servidora) era portuguesa. Galega coma min!!, exclamou ela. Hai moitos anos disto. Vese que a consideraban a ela fonte fiábel da información que a min non ousaran perguntar. En resumo: falar galego sempre, falar galego formal, público = portugués. Neles, nos portugueses, enténdese, porque non teñen máis remedio: é o seu. No noso caso, xa sabemos que se entende por "normal": mudar do galego ao español cando convén. Tamén me veu á memoria a afirmación do responsábel dun parque de campismo no Algarve (1978): ao ouvirnos falar a catro amigos, identificounos como galegos, para alegría nosa, mais aclarounos que se refería ao "galego" deles, isto é, o portugués setentrional, o sul da antiga Gallaecia, diríamos hoxe.
O pasado día 02/12/2022 o académico Gonzalo Navaza impartiu unha conferencia programada polo Instituto de Estudos Miñoráns
A finais do pasado mes de novembro o Club de Ciencia do IES do Milladoiro realizou uns obradoiros experimentais, nos que os seus integrantes (rapaces e rapazas de 2º ESO, 3º ESO, 4º ESO e 1º Bacharelato) explicaron aos alumnos dos dous primeiros cursos algúns experimentos
Esta semana falamos da lingua. Foi na xornada "Lingua galega e sociedade na Educación Secundaria" promovida desde a Universidade de Vigo e a Deputación de Pontevedra. Tamén esta semana liamos nestas páxinas a entrevista a Pepa Baamonde, profesora expedientada nos 80 por exercer a súa profesión de acordo coas súas conviccións pedagóxicas de que as aulas debían ser impartidas en galego.Lendo a entrevista sorprendinme cos paralelismos con situacións posteriores, penso no conflito no colexio de Palmeira, aos poucos días de entrar en vigor o Decreto 247/1995, a primeira vez que a regulación do uso da nosa lingua no ensino adquiría o rango de Decreto.
Ou como foron os intereses políticos antigalegos os que apremaron contra o Decreto 124/2007 desde antes de nacer. Aquel decreto recollía o aprobado tres anos antes no Parlamento por unanimidade, o uso da nosa lingua nas matemáticas e outras áreas científicas até acadar o 50% das horas de docencia.
Ese Decreto foi un dos temas centrais da campaña do aspirante Feijóo que, aos poucos días de tomar posesión iniciou un desarticulamento progresivo daquela norma e que logo sacaría da chistera a proposta do plurilingüismo entendido como trilingüismo ou como dicir que dámos as clases en inglés para reducirlle espazo á lingua galega.
O resultado xa o coñecemos: o avance da desgaleguización das persoas máis novas, as que no futuro terán que transmitir a lingua, esa que aínda lles falan os seus avós e que eles talvez non lle falen aos seus netos.
Por todo iso, cómpre un compromiso efectivo coa normalización da lingua (compromiso que, como di o Comité de Expertos da Carta Europea, non se comprobou en Galiza). Un compromiso que revise e actualice a lexislación e as prácticas tendo en conta a situación actual. Existe xa unha proposta amplamente referendada que foi presentada aos grupos parlamentares, agás ao PP que se negou a recibila: a Proposta de Bases para a Normalización do Ensino en Galiza.
É moita hora de a poñer en marcha.
" o Decreto do plurilingüismo está a restrinxir o ámbito do galego no ensino e favorece ao castelán, de xeito especial nas cidades, podéndose considerar como unha política lingüística de erosión do status do galego."
Este proceso destrutivo vese acompañado da desatención normalizadora das actividades extraescolares, de ocio e tempo libre. Lembremos que Valentín García, o secretario xeral de política lingüística, cando era preguntado polo funesto decreto derivaba o discurso precisamente sobre a importancia do uso do galego fóra da escola. En primeiro lugar, cada vez o peso da escola na aprendizaxe do galego é maior, tal e como se reflicte neste gráfico extraído da publicación.
En segundo lugar, agora vemos que fóra da escola faise o mesmo que dentro da mesma. Alén disto, calquera que saiba as catro primeiras letras de sociolingüística ten presente que os programas de normalización, para seren efectivos, deben implementarse en todos os ámbitos. Por outa banda, o decreto 79/2010 só rebaixou e restrinxiu espazos e oportunidades para a lingua galega con respecto ao anterior, o decreto 124/2007, impulsado polo bipartito. Neste sentido, no informe do Seminario se Sociolingüística da RAG afírmase que
"O Decreto 124/2007 relacionouse cunha maior presenza do idioma galego na docencia; segundo o 72% dos enquisados e enquisadas recibiron a maior parte da docencia en galego, mentres que na actualidade, estando en vigor o Decreto 79/2010, a cifra redúcese ao 53%. [...]. A aplicación do decreto do galego (Decreto 124/2007) tivo unha repercusión directa no retroceso nos usos non formais e durante eses anos as prácticas dos galegofalantes mantivéronse. A aplicación do Decreto do plurilingüismo (Decreto 79/2010) estivo relacionado coa volta do desprazamento que se viña a producindo no marco das relacións horizontais."
Non é que se diga só neste informe, todos os estudos ao respecto certifican a contribución do decreto 79/2010 ao asasinato do galego. Os asasinos apoltrónanse nas cadeiras de San Caetano. Todos os seus esforzos van encamiñados a ocultar a autoría deste xenocidio lingüístico. O decreto 79/2010 está revelándose fundamental na profundización da fenda da transmisión interxeracional da lingua.
"Respecto á situación do galego, estudos precedentes sinalan que o novo marco lexislativo supuxo unha clara diminución respecto á situación anterior da presenza da lingua autonómica nas escolas en todos os niveis comunicativos."
Unha dos aspectos máis rechamantes do decreto 79/2010 é que proclamara, divulgara e publicitara como "decreto do plurilingüismo". Isto tamén chamou a atención dos autores do estudo da RAG que destacan que "para manter unha cerca sincronía coa ideda da diversidade lingüística [establecen a ] garantía do máximo equilibrio posible nas horas semanais e nas materias" impartidas en galego e castelán. Velaquí que esta garantía
sempre queda supeditada á máxima da igual presenza curricular, que mesmo chega a ser proposta como a vía axeitada para acadar o obxectivo da paridade competencial. Porén, sabemos pola experiencia recollida na bibliografía que na práctica o sistema educativo tende a favorecer a asimilación cultural no grupo dominante (Laponce 1987, p. 170) e que, nunha situación regresiva, é aconsellable que a lingua minorizada reforce a súa presenza no sistema educativo de xeito compensatorio (Gradín 2020). Se aceptamos isto, debemos considerar a formulación do segundo dos principios do decreto —garantir a igualdade horaria como vía para acadar a igualdade competencial— falaz ou polo menos contraditoria, ao tentar facer pasar por medios o que en realidade son os fins do decreto. "
Isto toma corpo ocultando o conflito lingüístico, propio de calquera situación de linguas en contacto, e focalizando a atención na adquisición dalgunhas habilidades comunicativas. Con todo, non hai garantía de que as competencias en galego sexan parellas ás adquiridas en castelán. Máis ben hai indicios que certifican que a capacidade para desenvolverse en galego da xente máis nova está baixando a valores escandalosos e xa sabemos que onde non hai competencia, o uso fica dobremente desaparecido. Así o explican Henrique Monteagudo, Xaquín Loredo, Sabino S. Vázquez-Grandío e Anik Nandi na publicación da RAG:
" Á vista disto, e considerando o contexto social da súa publicación (Regueira 2009; Silva 2011), podemos pensar que o decreto prioriza ante todo evitar a concreción do conflito lingüístico inherente a unha situación de pluralidade. Para iso, apóiase nalgunhas das ideas máis asentadas no discurso social, en especial aquelas que naturalizan a posición diferencial das linguas, e sérvese de estratexias simbólicas como un exercicio de equilibrio horario que ten máis de ideolóxico que de efectivo"
O decreto 79/2010 é un atentado contra o plurilingüismo. Por unha banda debemos constatar que, perversamente, o prefixo pluri significa realmente o seu contrario. Non se trata, nunca se tratou, de acadar un maior dominio de moitas linguas. No contexto do plurilingüismo non oímos falar, por exemplo, do portugués. Velaí que o portugués non debe ser plurilingüismo. Fagamos a proba e preguntémonos en cantos centros hai implantado ensino de lingua portuguesa en virtude do decreto 79/2010. Aclaremos a cuestión con outra pregunta, hai algún centro plurilingüe nalgunha lingua que non sexa o inglés? Por outra banda, a implantación do inglés neses centros serviu para refozar os procesos de diglosia ao realizarse nun proceso de distribución de distintos usos para cada unha das linguas. Dito máis claramente, o inglés está sendo usado como arma contra a normalización da lingua galega. Se nos paramos a pensar cal é a práctica e o discurso promovido desde a Consellaría de Educación veremos como o galego foi expulsado da oralidade mentres que o inglés ocupa cada vez máis este espazo. Cada vez hai máis campamentos de inmersión en inglés. A inmersión en galego, tan necesaria, é anatema. É isto plurilingüismo? Pode cualificarse así un decreto que profundiza na anorexización do galego? Escoitemos aos sociolingüistas da RAG outra vez:
"Deste xeito, o Decreto non atende axeitadamente a dous obxectivos fundamentais do plurilingüismo que son evitar a consolidación do inglés como lingua hexemónica e protexer a integridade das linguas minorizadas. No caso dos centros plurilingües analizados, os tres comezaron pola introdución de seccións bilingües como paso previo á transformación integral do modelo lingüístico. De xeito unánime, a escolla foi o inglés como lingua estranxeira. [...] Por outro lado, os datos debuxan un sistema educativo no que non se consegue acadar un tratamento verdadeiramente integrado —condición pedagóxica fundamental dun proxecto verdadeiramente plurilingüe— da cuestión lingüística, e no que se segue a outorgar uns espazos e usos diferentes e especializados a cada lingua. O castelán segue a tender nas escolas a asumir de facto un papel central, un carácter de lingua neutral, non marcada e de referencia. Isto pode ser así mesmo en contextos de maioría galegofalante e transmitido polo profesorado. O inglés introdúcese como unha nova lingua de prestixio, fortemente marcada polas súas asociacións coa globalización, o mundo laboral e a tecnoloxía, reflectíndose na súa orientación ao ámbito STEM. Finalmente, o galego asume o papel de lingua en situación de excepción cun valor fundamentalmente patrimonial e simbólico."
Coñecemos hoxe máis linguas? Coñecémolas mellor? Eliminamos os prexuízos? Acadou o galego un estatus de normalidade? As respostas son non rotundos. A regresión é evidente.
o Decreto 79/2010 renuncia así na práctica ao carácter transformador, innovador e integrador da proposta europea, establecendo el mesmo as trabas fundamentais do seu pretendido plurilingüismo e deixando reducido este a unha estratexia retórica para xustificar a volta ao marco ideolóxico do bilingüismo harmónico e a un enfoque reproducionista, de mantemento e mesmo reforzo das tendencias sociolingüísticas dominantes e en contradición ao expresado nas normas que rexen os currículos.
Outra das derivas ideolóxicas do citado decreto é a da eliminación do discurso social do concepto de "normalización lingüística" e a súa substitución polo de "dinamización", ocultándose así a realidade sociolingüística co fin de inmobilizar as accións transformadoras desa realidade. Os espazos da normalización da lingua galega pasan así a ser ocupados pola normalidade xa establecida, e agora reafirmada, do español. A asunción acrítica do decreto 79/2010, ou mesmo o seu cumprimento forzado dá lugar a que
"a través da influencia do profesorado, o castelán asúmese como a lingua oficiosa das relacións informais. Por unha banda, isto ten un efecto sobre a poboación galegofalante, que incorpora estas pautas coa escolarización, o que explica parcialmente o efecto desgaleguizador detectado en traballos recentes (Monteagudo, Loredo, Gómez e Vázquez-Grandío 2021). Por outra, isto favorece que, a pesar das previsións do marco legal, o castelán se converta de feito na lingua matriz da xestión lingüística, estendéndose o efecto á maioría das decisións pedagóxicas. Así, por exemplo, o castelán será polo xeral a lingua que primeiro se lle introducirá ao alumnado de orixe non latina."
Velaí que só unha oposición frontal e insubmisa ao decreto 79/2010, o do xenocidio do galego, sexa a única vía para avanzar na normalización.
A poeta Alba Cid é unha das sete protagonistas da serie 'Superheroínas', producida pola Real Academia Galega e a Universidade de Santiago de Compostela no marco da segunda edición do proxecto 'Novas voces para a lingua'.
Gonzalo Navaza ingresou na Real Academia Galega como membro de número o 5 de novembro de 2022 coa lectura do discurso titulado 'Os nomes de persoa na toponimia de Lalín'. Deulle resposta o coordinador do Seminario de Onomástica, o académico Antón Santamarina.
Chegou o mes de novembro, e con el a posta en funcionamento dun novo capítulo do lavado de cara da Consellaría de Cultura e da Secretaría Xeral de Política Lingüística (SXPL) fronte a unha decidida política educativa de redución do galego. A denominación do invento é Mes da Ciencia en Galego nas Bibliotecas
Para iso montaron un acto para maior gloria de Anxo Lorenzo, director xeral de cultura, e Valentín García, secretario xeral de política lingüística. Na nota de prensa emitida pola Xunta destacan as palabras deste último:
“O mes de novembro é o momento en que chamamos a atención sobre os recursos con que contamos para divulgar ciencia en galego, pero o uso destes materiais e creación de actividades no noso idioma pode e debe continuar todo o ano, nos centros educativos e nas casas”.
Quizais deberiamos lembrar que o funesto decreto 79/2010, que contou cunha grande oposición de toda a comunidade educativa, di que " "Os materiais e libros de texto de cada materia [científica] estarán redactados en [castelán]". Como consecuencia disto a escaseza de materiais en galego nestas materias é total. Como isto é un agravio tan grande para a cidadanía, estes políticos adican todos os seus esforzos a presentarse diante nosa coma se fosen xusto o contrario do que son cando deberían estar esforzándose en garantir a existencia de materiais científicos (e de toda clase) en lingua galega. Gaban o uso de recursos inexistentes en galego porque van promover o uso de recursos en castelán (os únicos existentes) para despois divulgalos coma se fixeran algo pola normalización. A hipocrisía alcanzou o seu nivel top.
As declaracións de Anxo Lorenzo xa están noutro plano espazo-temporal pois asevera que a importancia da iniciativa que presentan axuda a
“dar a coñecer e prestixiar a ciencia e as tecnoloxías”
Pregúntome se cómpre prestixiar a ciencia e as tecnoloxías, acaso están desprestixidadas. Destaquemos que non fai referencia ningunha á lingua, pois como xa ten demostrado reiteradamente, iso non vai con el. Pois sendo así deberían retitular a iniciativa que debería pasar a chamarse Mes da Ciencia Sen Galego nas Bibliotecas. Pola miña parte propoño levar a cabo outra semellante o mes de decembro, o Mes da Ciencia Sen Galego nas Aulas para lembrar a todo o mundo a prohibición que pesa sobre o ensino en galego (e só en galego) das Matemáticas, a Física e Química e a Tecnoloxía.
Outra das actividades de promoción do galego (teñamos sempre presente que a SXPL é un dos entes que sustentan todo o tinglado ) é o obradoiro Deseñando o noso escudo familiar, coa Delegación do CSIC en Galicia. Segundo o CSIC trátase do *taller Diseñando nuestro escudo familiar Outra vez, na portada da Xunta aparece o galego, na realidade, volve a converterse en español.
Máis?, pois si. Segundo informa a Xunta, programouse un contacontos sobre o cómic E que rico sabe o mar!. Resulta que o cómic é Y que rico sabe el mar!
Como mostra do dano que están a facer estas políticas de proscripción da nosa lingua, recollo unha das propostas que, sengundo a Xunta, van "sensibilizar aos rapaces sobre a necesidade de uso do galego na literatura científica". Copio e pego:
Con motivo da Semana da Ciencia o alumnado de 4º da ESO preparou cartelería relacionada co libro de lectura obrigada "El diablo de los números". Deste xeito, cada cartel expoñía un concepto matemático ou curiosidade para dar a coñecer á comunidade educativa e divulgar así dun xeito visual o mundo das matemáticas, empregando ademais a lingua galega en troques do habitual castelán.
Se o noso obxectivo é a normalización, aquí hai algo que non se está a facer ben. Quizais o obxectivo sexa outro.
Campaña de Omnium para defender unha escola fronte aos ataques da xudicatura. A escola debeser creada polos seus membros e non se deben tolerar intrusións dunha caste negacionista como a da xustiza.
En Galicia o asunto, coma sempre, é moito máis grave. Fronte a un caso ben claro de conculcación da lei, o funesto decreto do plurilingüismo atenta contra unha implantación progresiva do galego no ensino. O TSXG desprezando por completo o mandato popular, nin tivo en conta esta esixencia cando foi recorrido o citado decreto. Aínda estamos agardando a que se pronuncien as instancias europeas, en contestación á reclamación da RAG. Mentres levamos 12 anos de regresión na implantación da lingua no ámbito educativo.
Capítulo 4 do documental 1981, Ano zero da língua galega, realizado por Nós TV para a AGAL. Recóllense algunhas cuestións posteriores ao funesto decreto de redución do galego no ensino. Nesta peza audiovisual podemos ver como Valentín García, cunha hipócrita defensa do ensino do portugués (continúa a ser irrelevante dentro do ensino galego), xustifica o plurilingüismo, isto é, a prevalencia do inglés, co obxectivo de manter a prohibición e a contínua redución do ensino en galego. Entre outras cousas di que "o portugués ten un estatus de oficialidade dentro de Galcia" (ulo?). Tamén fala de que a lusofonía pode ver a Galicia como a oportunidade de ingresar no ámbito da hispanidade (!)
Nas condiçons em que o galego chegou ao decénio de 1980 –muito precárias polo que ao seu corpus, status e prestígio social di respeito–, só a execuçom resoluta por parte da administraçom de um programa de regeneraçom lingüística que, com inteligência e convicçom, abordasse eficazmente cada um desses ámbitos deficitários –e do qual, de forma indispensável, deveria fazer parte essencial um reintegracionismo conseqüente– teria tido algumha oportunidade real de conseguir para a nossa língua na Galiza um estado próximo da normalidade cultural. Na ausência de tal programa e praxe, governada desde entom a Galiza por partidos do nacionalismo espanhol que, no máximo, fam concessons lingüístico-culturais a um regionalismo inócuo, etnográfico, o gal., hoje, continua a padecer enormes défices no seu corpus, no seu status e no seu prestígio social efetivo. Agora, no segundo decénio do séc. XXI, como conseqüência de esse gal. concorrer no seu território com o potente castelhano –eficazmente promovido polo Estado–, a nossa língua caminha com passos certos para umha próxima extinçom social, dizimada no número de utentes novos, menorizada pola sua formalizaçom isolacionista e sem prestígio comunitário efetivo. Se o gal. fosse um edifício, agora estaria a piques de ruir; se fosse um doente, estaria à beira da morte. Os desastres arquitetónico e sanitário seriam inassumíveis para a administraçom, mas o poder autonómico nom está preocupado com o abrupto declínio do gal.: para ele, é lei natural, de modo que o combate entre o competidor caquético e o competidor robusto deve continuar sem efetiva intervençom do árbitro político.
Había unha vez un profesor de galego que lle mandou como tarefa ao alumnado falar galego na casa. Non creas que foi unha medida premeditada, nin tan sequera unha actividade de preparación dunha proba oral. Non, non. Foi unha medida desesperada.
Neste vídeo promovido pola RAG e a Deputación da Coruña cóntase a historia da nosa lingua. Pola miña terra diríase "A orixe da nosa lingua gopa"
A idea orixinal é de Fina Casalderrey, quen xunto con Fátima R. Ruibal, profesora de lingua do IES Antón Alonso Ríos (Tomiño) elaboraron o guión desta peza. Ademais Fátima á protagonista canda os rapaces do CPI Santa Lucía (Moaña)
Chegou a escuridade para a nosa lingua por anos de esquecemento. Reis que ían e viñan, nobres con vendetas, ausencia dunha burguesía local forte e ditadores que a abafaban e perseguían. Ensináronlle ao galego o campo de batalla con ofensas e calumnias, mais soubo non renderse. Resistiu.
Para a AC Vagalumes é obxectivo prioritario o coñecemento e valorización do noso patrimonio, tanto material como inmaterial. A mitoloxía popular pertence ao conxunto do riquísimo patrimonio inmaterial do noso país, pero a súa vixencia e transmisión están en retroceso. O mundo labrego tradicional que a sustentaba devece e a última xeración de persoas depositarias e usuarias destes saberes está a desaparecer. Os mitos populares expresan a interpretación que a sociedade labrega tradicional fixo do pasado e da realidade en que vivía e cumpriron unha importante función de cohesión social. Polo tanto, é importante coñecelos, comprendelos e valoralos porque constitúen un elemento significativo da nosa particular concepción do mundo e explican moitas das claves da nosa identidade. Os mouros e as mouras, os tesouros ocultos, os demos, as meigas, as visións, as ánimas en pena... constitúen unha auténtica mitoloxía popular galega, creada e transmitida polo pobo ao longo de moitas xeracións. En A Estrada encantada a autora prentende facer unha compilación, clasificación e interpretación de mitos e lendas recollidos no noso concello.
Recentemente unha xuíza fíxome saber en sala que non gostara das miñas actuacións por escrito en galego e, saltando a Lei de Axuizamento Civil, ofrecía á avogada contraria a oportunidade de invocar indefensión para tratar de impedirme continuar en galego.
Manuel Portas, profesor e director do Instituto Xelmírez 1, en Compostela, sociolingüista e militante da lingua galega, é o protagonista deste progrma de Nós Televisión.
O meu artigo da semana pasada provocou algún comentario que, malia non ser representativo da inmensa maioría dos leitores e leitoras de Nós Diario, manifesta a ideoloxía que emana dos poderes hexemónicos e impregna unha boa parte da sociedade galega. A falta de debate e o estancamento ou retroceso dunha política lingüística a favor da lingua galega recrúa, aínda máis, a ideoloxía hostil a ela, os tópicos que a sustentan. A súa concepción de fondo, por máis que se agoche, en maior ou menor medida, é considerar o galego como lingua prescindíbel, eliminábel e impertinente a efectos do uso para todo. A única lingua que debe gozar do status de necesaria, útil e obrigada para as administracións públicas, e na vida social formal, é o español. Non resulta difícil axexar este rostro real nos discursos e na práctica dos que braman contra a aspiración de facer do galego un idioma de uso social corrente en todas as funcións no seu propio territorio, na súa propia sociedade, no país en que se orixinou. Tampouco podemos esquecer os conflitos que teñen que padecer os utentes do galego só por selo na súa propia sociedade, como exercicio práctico desa aspiración, nunha atmosfera de desamparo e indefensión. O que algúns consideran paz lingüística non é máis que o reforzamento dun statu quo letal para o idioma propio do país. É abenzoar o retroceso dos usos sociais do galego, e a acomodación a esa idea de o galego ser prescindíbel, como forma de aforrar conflitos.
Hai días lin una entrevista ao Secretario Xeral de Política Lingüística da Xunta de Galicia. Evoquei os seus tempos de estudante no Instituto da Estrada. Era, en efecto, un rapaz agarimoso, con capacidade de socialización, con amigos fieis do seu curso, todos eles galegofalantes. Imaxino que algo contribuíu á consolidación dos seus usos lingüísticos o feito de teren algúns profesores que practicaban o galego como lingua vehicular do ensino. Non teño, pois, ningunha obxección que facer ao autorretrato psíquico, que, agora con cargo público, nos ofrece de si mesmo na dita entrevista. Interésame, iso si, comentar, pola transcendencia do tema e a responsabilidade do seu posto, algúns dos seus argumentos para xustificar, en base a unha valoración acrítica sobre a situación da nosa lingua, a política lingüística oficial. Debo recoñecer que me sorprendeu a facilidade con que, desatendendo o mínimo realismo, accede ao mundo da ficción, por non dicir da fantasía, ao tempo que coloca no campo do catastrofismo as análises e argumentacións que aluden e referendan o retroceso alarmante dos usos do galego nos trinta últimos anos, e, en especial, os quince últimos. Neste sentido, calquera utente habitual, isto é, con orientación social unilingüe na Galiza, comproba todos os días este retroceso cuantitativo, quer no aspecto etario quer no espacial e mesmo no referencial e emocional, se se quixer, no ideolóxico. Entre as consecuencias do proceso de globalización (aquí inseparábeis dunha maior españolización asimilista) e a política lingüística da Xunta e do Estado, o resultado non podía ser outro. Hai forzas de resistencia, si, medre da adhesión consciente ao idioma, si, larvada pola dificultade para vivir usándoo sempre aquí; tamén hai máis usos formais escritos e audiovisuais. Porén, o peso, a incidencia destas melloras no conxunto social é pequeno, e desde logo sempre produto do esforzo individual e privado.
Todas as linguas son un bon termómetro, quer na perspectiva sincrónica quer na diacrónica, para medir o estado de saúde das sociedades para as que os seus respectivos pobos criaron como vehículo de comunicación. Nesa perspectiva diacrónica, a historia do noso idioma reflite tambén a propria historia do país.
Veño de pasar uns días nesoutra fronteira astur-galega, unha fronteira entre Comunidades veciñas. Unha raia que se entende mal, que non se explica a razón pola que foi marcada -onde está- por Javier de Burgos, aló polo ano de 1833, xa que a paisaxe é a mesma, as persoas teñen semellante cultura antropolóxica e a fala non se distingue da doutro lado.
O Día da Patria sempre é un día de reencontros, de conversas e de reflexións. Intercambiaba impresións cun pai sobre o galego na vida das nosas crianzas cando me explicou que a súa ensaiaba a xogar en español baixo o argumento de que “é unha lingua moi potente”.
Para Manuel e Martiño, novos baioneses que falarán galegoEsta semana soubemos que para o Partido Popular de Baiona o galego non é lingua para o verán. Nunha nota publicada en redes sociais, ao fío dun acto celebrado o serán do 13 de xullo, incluído na programación Baiverán 2022 da Concellaría de Cultura, os populares lamentan «la falta de respeto que la concelleira [sic] de Cultura tuvo ayer con el público que asistió al monólogo del humorista Quico Cadaval en la plaza del Concello [sic] al decidir que se hiciese en gallego y no en castellano para permitir que los asistentes, una gran mayoría residentes de segunda vivienda en nuestra localidad procedentes de diferentes puntos de España, pudiesen entenderlos y no se sintiesen discriminados». Texto no que entenden «que si se pueda optar por nuestro dialecto [sic] en otra época del año, no es de recibo que se haga en pleno verano, la época de mayor afluencia turística»; e no que rematan apelando ao carácter “acogedor” [sic] da vila da Arribada e á utilización do castelán como cortesía cos visitantes, así como recoñecendo ter recibido queixas trasladadas por asistentes ao monólogo pola lingua utilizada.
O pasado 13/06/2022 o Consello da Cultura Galega organizou unha Xornada co título "Aquí medra a lingua". Houbo un coloquio con integrantes da comunidade educativa dos centros participantes moderado pola xornalista Esther Estévez, e na que participaron:
Daniel Seixo entrevista para Nueva Revolución TV a Miguel Rodríguez Carnota, autor do libro Lingua, poder e adolescencia (Xerais 2022) que trata sobre os mecanismos de represión da lingua galega na actualidade entre os adolescentes. Trátase dun estudo cualitativo, fundamentado en entrevistas con mozos que sofriron acoso e discriminación lingüística no ensino secundario nestes últimos anos.
O poder infíltrase en todos os escenarios e todas as capas sociais. Controla e distribúe tempos e espazos. Os pares, os propios compañeiros, tragan o discurso do poder de discriminación das linguas e aplican ese discurso aos seus propios compañeiros forzándoos a que abandonen a lingua galega.
Se estás a ler isto, significa que xa é o mes de xullo e eu estou a escribir esta mensaxe dende o pasado e para o futuro. Nestes momentos, pasadas as doce da noite do domingo 19 de xuño e rematado o escrutinio das eleccións andaluzas, faltan tan só tres días para que remate o curso escolar.
Para iso botamos man dun perfil oficial, o do twitter da iniciativa da Xunta para o desenvolvemento de vehículos non tripulados. Aí botamos un chío, en español, claro. Para que non veñan por detrás os do galego a rosmar facemos un fío co chío tamén en galego, pero o galego xa secundario. No twitter só vemos o chío en español, para acceder ao chío en galego hai que acceder a el, e total, xa o tiñamos no chío principal. Primeira victora para a exclusión do galego
✈️ INSCRICIÓNABERTA!! Este venres, 8 de xullo, temos unha cita importante co emprendemento innovador. Celebramos a xornada de presentación da 4ª edición da @bfaero_es
— Civil UAVs Initiative - Xunta de Galicia (@civiluavs) July 4, 2022
📍 Onde: @axenciaGAIN e #online.
📆 08/07 - 10:00h
🔗https://t.co/wG4A80q130@Xunta
En segundo lugar, o chío enlaza co portal das xornadas que anuncia, en español e onde teremos o programa das mesmas, tamén en español. Segunda victoria para a exclusión do galego.
Mais, se temos a ansia de ir ao chío en galego e prememos no enlace sobre as xornadas, volveremos ao portal das xornadas outra vez en español. Terceira victoria para a exclusión do galego, pero non a última.
Se, aínda así, somos teimudos e no portal buscamos a opción de linguas ES/GZ e escollemos galego, poderemos volver ao programa das xornadas outra vez en español.
Os gobernos de Alberto Núñez Feijóo pagaron desde o ano 2010 máis de tres millóns de euros aos editores de once periódicos que se publican en castelán en Galicia para fomentar o uso do galego. As axudas pretendían lograr que os medios empreguen a lingua oficial da comunidade autónoma «dun modo habitual e progresivo», pero tras doce anos de subvencións, o galego non ten máis que un reflexo testemuñal nos diarios que as recibiron.
Xa ten un tempo, mais poderiamos estar conversando con Xurxo Souto todos os días e nunca cansariamos. O colectivo Roxín Roxal tivo a feliz idea de gravar este programa radiofónico no que comprobamos como Xurxo Souto é un animal radio.
Nin son filólogo nin teño titulo de Filoloxia, non teño autoridade nese campo e, dun modo máis xeral, non teño autoridade en cousa ningunha. Son un mero particular, aínda que utente da lingua galega e como é natural teño os meus pareceres, particulares e sen autoridade.
Non gosto de repetir temas en artigos consecutivos, mais no de hoxe é inevitábel. O meu inmediato anterior, sobre a jeada ou gheada, provocou unha enxurrada de comentarios, o que me levou a pensar que temos unha alta proporción de eruditos por metro cuadrado que saen á palestra cando se trata algo real. Agradézoos e felicítome por suscitar un debate (ou algo semellante) nun tema, o da lingua, que está semi-durmido ou anestesiado de máis. Ao profesor Henrique Monteagudo faltoulle tempo para replicar, mais non o tivo –non tivo tempo– para declarar autoría e título do artigo que provocaron o seu. Fiel ao seu estilo, omite ambos. Eu si me referirei no que segue ás súas observacións. É realmente rechamante que se cite unha tradición letrada amante do galego (no século XIX) para definir os seus autores como reos de clasismo e de superioridade moral. A erudición despregada é, porén, ben fraca, pois H. Monteagudo debera citar, en primeiro lugar, un adefesio con pretensións que vén sendo a primeira gramática do galego no XIX, a de Mirás, que fai uso sistemático da gheada (gindar, fogete, lanjrán...). Curioso que este autor tan "jeadista" aclare no prólogo da súa pretensa gramática que a escrebeu para aclarar voces galegas que, segundo el, non se entendían, "mientras no llegue un tiempo en que la civilización que allana las mayores dificultades nos haga así como formamos una sola nación, también de un mismo lenguaje". Sen comentarios.
por Inma López Silva en La Voz de Galicia:
Como todo o mundo sabe, as nosas fillas non oen unha palabra de castelán desde que entran na escola ata que, rodeadas de galego por todas partes, chegan á casa. Menos mal que alí, agochadas entre o retrete e o bidé, logramos que o castelán resista, malia a persecución. E a culpa, nisto coma con todo, é de Feijoo, ese galeguista.
Comezaron as presentacións do novo libro de Carlos Callón, O libro negro da lingua galega (Xerais 2022). Nesta reportaxe de Nós TV teremos ao propio autor, así como ao editor Fran Alonso e ao actual presidente da Mesa pola Normalización, Marcos Maceira, ofrecendo o seu punto de vista sobre a publicación.
Ademais da anterior reportaxe recollemos algunhas intervencións da súa presentación na libraría Couceiro (Santiago de Compostela) roubadas do Twitter da Mesa:
📽️ [VÍDEO] Presentación do Libro Negro da Lingua Galega de @carloscallon.
— A Mesa Normalización Lingüística (@amesanl) June 16, 2022
Por vez primeira un libro céntrase en recoller e explicar testemuños da represión lingüística en Galiza ao longo dos séculos.
Mercar libro 👉 https://t.co/lbL8d6UOna https://t.co/pTZzWB7zSy
O artigo de Pilar García Negro nas páginas de Nós Diario, intitulado "Carta aberta aos 'jeadistas'", parece que estivesse a remover os alicerces da terra. Depois de ler comentários de todo tipo nas redes sociais, aparece no mesmo jornal o artigo de Henrique Monteagudo "A gheada reivindicada", e é bom que se produza um diálogo público que sempre resulta enriquecedor. Das redes sociais melhor escapar, pois é fácil assustar-se ao ver o trato desqualificador, gratuito e inconsequente que vem sendo maioritário, infelizmente. Mas levando como levo algum tempo sem falar publicamente sobre língua, sinto-me impulsado a escrever estas linhas, e tenho que estar substancialmente de acordo com Pilar García Negro, que por um lado segue o discurso de Carvalho Calero e, particularmente, a teoria de José Luis Pensado sobre a origem da "gheada", posteriormente seguida e desenvolvida por outros filólogos. Ainda assim, não entendo por que escreve "jeada" com "j", quando esta letra –indiscutivelmente galega– é a própria para representar, no seu caso, o nosso som fricativo palatal xordo (evoluído do antigo sonoro) em harmonia com o nosso sistema linguístico, com o qual a professora poderia introduzir confusão em leitoras e leitores. Além disso, não tenho tão claro que se deva assessorar @as artistas (músicas, poetas, rapsodas, recitadoras, contadoras de contos...), indicando-lhes se hão de usar a "gheada" ou não a usar, pois de algum modo tais artistas reproduzem a realidade contextual em que estamos, e a "norma" é cousa de linguistas.
A gheada é un trazo característico das falas populares da meirande parte do dominio galego. Tradicionalmente excluída da fala culta, está sendo revalorizada por falantes, cantantes e artistas orais como un risco dotado de autenticidade, de expresividade e dunha certa connotación subversiva contra un estándar oral que se percibe como artificial, irto e distante. Esta revalorización suscita a repulsa dun sector de lingüistas. Por que? O que se adoita argumentar é que a gheada é o produto da interferencia do castelán no galego, e, por tanto, debe ser depurada. O fundamento deste razoamento é falso ou, como mínimo, discutible. A hipótese da orixe castelanista da gheada apóiase en esteos fraquísimos. A vella e intensa discusión científica sobre este asunto pode darse practicamente por pechada a favor da hipótese alternativa, que postula unha orixe autóctona. Non pretendo, por imposible, ventilar este debate nun artigo de prensa. Quero subliñar que a estigmatización da gheada vén de moi atrás, ten unha inequívoca motivación social e unha función discriminatoria. Entre moitas outras, poden citarse descualificacións coma a de Cuveiro Piñol (El habla gallega, 1876), que a rexeita como un vulgarismo que "sólo acontece entre individuos de la ínfima escala, como por ejemplo pescadores, verduleras, palanquines, etc.". O escritor Marcial Valladares aseguraba que "las geadas son un defecto de la gente idiota" (Diccionario gallego-castellano, 1884), que só se podería desculpar "en boca de gente zafia" (Elementos de gramática gallega, 1892).
Versión íntegra do documental 'Aquí medra a lingua', que retrata a situación do galego nos centros de ensino de Galicia e as iniciativas e estratexias para a súa dinamización. Dirixido por Cristina de la Torre e producido polo Consello da Cultura Galega.
Unha nova peza de calidade e ben construída para avanzar na normalización no ensino.
Para completar temos tamén a gravación da Xornada do pasado 13/01/2022 na que se presentou este material.
Como ven, escrebo directamente co "j" ("jeada"), para mellor caracterizar o que convencionalmente se grafa como "gheada". As gramáticas tradicionais definíana, xunto co chamado seseo, como dialectalismos proprios dunha ampla zona da Galiza. Non hai tal, realmente. O chamado seseo non é máis que a continuidade da pronuncia histórica (mantida en Portugal, como é ben sabido), por moito que se impuxese na fala o ceceo substituto. A jeada, en troca, é pegada directa do dominio do español, previo paso pola "gueada", á vista da inexistencia no galego do fonema do español. A represión exercida sobre o galego, todo el, virou en reprensión (violenta ou hilarante –outra forma represiva–) do español mal falado: "ánguel", "Virguen", "Gosé"... e tantos máis (na obra de temática galega de Dª Emilia Pardo Bazán poden atopar exemplos a esgalla). Tal reprensión provocou a hipercorrección: "jotas" á española igualmente á esgalla: "jato", "jallejo" e un longo etcétera. Popular? Se ecuacionamos este adxectivo a masivo no galego espontáneo de moitas partes do país, si. Se o consideramos como creación endóxena do povo galego, en absoluto. É, como dixemos, a marca flagrante do dominio do español, vehiculizada a través da deformación do galego. Quen fala espontaneamente con jeada, o mesmo vai dicer "jato" ou "jaliña" que "jueves" ou "juevos". Quer dicer, ese chamado galego popular é unha fala corrompida pola contaminación da lingua oficial do Estado. E isto non é un xuízo moral, por Deus!!: é simplesmente a descrición do que hai e pode ser rectificado, en ben da posesión dun idioma xenuíno, ou sexa, dun galego limpo de adherencias espurias, dun galego retornado a si mesmo.
Todos os pobos teñen as súas virtudes e tamén as súas lacras. Todos somos resultado de procesos históricos que levaron a cada un a situacións distintas, específicas, en moitos aspectos, desde o económico, social e político, até o cultural e lingüístico. Tratándose de pobos que non teñen Estado propio, a diversidade tamén caracteriza as formas de comportamento, a actitude, en cada caso, que manteñen verbo da propia realidade nacional e a integración no Estado que non as recoñece, os distintos sectores sociais, e moi en concreto as elites. Ten causa esta diferenza. Poderíamos comezar por termos presente o momento histórico en que se iniciou o proceso de dependencia ou subordinación da nación. Neste sentido, lembraba Castelao, con acerto, que, en contraste con Cataluña e Euskadi, Galiza "foi asoballada antes –con séculos de diferencia–e despois porque lle faltaron os órgaos vivificadores da conciencia nacional" (Sempre en Galiza, Libro II, 1940). Estes órganos vivificadores teñen moito a ver, sen dúbida, coa articulación social e institucional e a forma de funcionar, ao servizo de que e de quen. Por tanto, podemos dicir tamén que coa forma de funcionar a economía do país, isto é, quen se aproveita del.
Quedei encantado de ver a moitos alumnos nos fotogramas deste informativo realizado no meu centro, o IES Antón Losada Diéguez (A Estrada). Neste informativo temos achegas do persoal do centro sobre a pandemia da COVID-19, en entrevistas gravadas durante o entroido, como será evidente cando o visualicedes. Tamén se divulga un estudo sobre o uso da lingua no centro no que se destaca que o alumnado fala máis en galego na casa que no insituto. Algo se está a facer mal.
Tamén hai unha entrevista a Olaia Maneiro, das Tanxugueiras e outra a Tony, o auxiliar de conversa.
Lembraba hai uns días Carlos Callón que foi en 1480 cando impuxeron aos aspirantes a escribáns a obriga de se examinaren en castellano.
Acaban de darse a coñecer os proxectos premiados no II Concurso de vídeos divulgativos en galego de química sostible, organizados pola Comisión de Normalización Lingüística da Facultade de Química da USC, co apoio do Servizo de Normalización Lingüística. O primeiro premio foi para "Microextracción Dispersiva Líquido-Líquido", de Pamela Cabarcos Fernández e Iván Álvarez Freire.
"O futuro está no asombroso tesouro agochado nos refugallos!", de María Celeiro Montero, Aly Castillo Zamora e Laura Rubio Lareu, obtivo o segundo premio. Preséntase un traballo de aproveitamento do bagazo
"Química biolóxica ao rescate" foi o vídeo que levou o terceiro premio
Nas XXXI Xornadas de Lingua organizadas pola As-Pg e a CIG-Ensino celebradas o 23 de abril pasado no IES de Fontiñas (Santiago), a profesora Valentina Formoso, cargada de datos e dunha análise profunda, establece cal é o panorama da competencia lingüística dos escolares galegos.
A manipulación dos nenos por parte da Xunta do PP no ámbito sociolingüístico acada niveis esperpénticos. A Axencia Galega de Turismo sacou un videoxogo cunha mestura perversa de galego e castelán, o videoxogo "Vexo, veo, Xacobeo" , así anunciado polo Consejo Jacobeo. Non lles chegou con expulsar o galego das aulas de infantil, agora promoven unha visión charramangueira da sociolingüística nun asqueroso acto de manipulación dos máis pequenos. Se por unha banda, un de cada catro nenos é incapaz de expresarse en galego, agora engadimos nas aulas nesgadas visións da lingua.
Para completar a desfeita da lingua, o pasado venres 27/05/2022 Nava Castro, a directora de Turismo entregoulles aos rapaciños de Caldas uns diplomas en castelán para reafirmar cal é a lingua da Xunta, a lingua do poder, e a lingua da exclusión.
Isto recórdanos a inauguración do Pavibellón de Baiona no 2011 co agravante de que agora os afectados son rapaciños. A intención da Axencia Galega de Turismo de do Consejo Jacobeo é estender esta adulteración aos 193.000 estudantes de infantil e primaria.
Vídeo promocional da campaña de valorización da lingua galega elaborado pola Asociación Faladoiros de Vigo entre febreiro e maio de 2022 coa axuda de galegofalantes de todas as partes do mundo.
Alí onde están non poden desenvolver o seu día a día en galego, mais os que vivimos en Galicia non temos desculpa para non falalo.
Esta campaña foi feita grazas á colaboración de galegofalantes que, a pesar de non vivir na nosa terra, se esforzan por manter a lingua galega alá onde están. Desde todas as partes do mundo anímannos a empregala: "Fálao, ti que podes!"
A noite do venres, desde os tempos inmemoriais é a noite do Luar. Este espazo é unha fiestra á que se abren milleiros de fogares do país. Por esta razón as clases de Anxo González Guerra impartidas desde este programa son unha excelente forma der achegamento da lingua a boa parte da poboación. Ademais do programa dos venres, podedes seguir estas clases desde a canle de You Tube do profesor, tamén coresponsable do portal ogalego.eu. Nesta ocasión o tema principal é o Día das Letras.
