Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







venres, 31 de decembro de 2010

Este non foi o ano de Carvalho Calero

Hai xa varios meses que sabía, que se este blogue chegaba ata o día de hoxe, este sería o post que colocaría aquí.
Efectivamente, o presente ano que se acaba non foi o ano de Calvalho Calero porque as institucións non deron nin un paso por celebralo. E se o centenario non fose reivindicado por algúns con máis agarimo que medios, nin lembraríamos neste ano a necesaria homenaxe a tal figura...


xoves, 30 de decembro de 2010

Ler a Uxío, defender a lingua

Este ano foi o de Uxío Novoneyra. O primeiro acto de recoñecemento do poeta, organizado pola plataforma Queremos Galego,  celebrouse na Estrada. Non podía pasar o ano sen que o lembrase con este vídeo.
Co escritor David Otero como mestre de ceremonias, o acto contara coa presencia de familiares de Novoneyra. Na lectura participaran Xosé Luna, director de Edicións Fervenza, o escritor Carlos Loureiro, o poeta  Fernández Abella, membros da corporación municipal e Avelino Pousa Antelo.

Un ano de cultura vizosa

por X. H. R. Corcón, no Xornal:


Ao pensar en termos culturais no ano que se nos acaba quero facelo dende unha visión positiva, sen esquecer os recortes orzamentarios na case totalidade dos sectores que conforman a industria cultural, o descenso nas vendas do libro galego, o peche de medios de comunicación en galego, e sobre todo o ataque frontal ao noso idioma. Pero a realidade é que remata un ano que vén a demostrar o poder vizoso da nosa cultura, e falar disto é abrirlle as portas á esperanza, e convén facelo e pensar en positivo, para que realmente podamos seguir visualizando un futuro de mil primaveras máis para a cultura do noso país, e cheguen a ser realidade.
Foi o ano de catro figuras senlleiras, non só para o noso ámbito cultural, senón para a cultura universal. Dedicouse o 17 de maio a Uxío Novoneyra, cumpríronse 125 anos da morte de Rosalía de Castro e 100 dos nacementos de Ricardo Carvalho Calero e Luís Seoane. Os catro teñen nas súas disciplinas sobrados recoñecementos internacionais, o que vén a amosar algo que en realidade non temos porque estar a reivindicar porque é un feito de sobra ben sabido, agás para aqueles aos que o feito lles molesta, que a nosa cultura ten prestixio internacional. Certo é que nin a Rosalía de Castro nin a Carvalho Calero oficialmente se lles deu o recoñecemento merecido, e con Novoneyra e Seoane quedaron dous importantes feitos por levarse a diante, quedou pendente a edición das obras completas do enorme poeta, e o CDG desperdiciou unha grande oportunidade para poñer en escena a obra teatral de Seoane: A Soldadeira. Obra que aínda non foi representada, xa que para as compañías privadas supón un esforzo case imposible polo número de actores precisos e polas necesidades escenográficas. E precisamente se o CDG ten sentido é para montar aqueles espectáculos que non podendo ser montados polas compañías privadas son necesarios para o desenvolvemento da nosa cultura. Pero do que se trata non é do que se fixo ou non se fixo ao redor destes grandes creadores da nosa cultura, do que se trata é de constatar que a cultura propia de Galiza é quen de xerar figuras desta magnitude. Cultura que en todo caso non é bilingüe é unha cultura que se manifesta só no idiomo galego, xa que doutro xeito xa non sería galega, é evidente.
O ano que nace vén tamén coa vocación de seguir amosando o vizoso da nosa cultura. Será o ano, entre outros, de Lois Pereiro, a quen adicaremos o 17 de maio, o ano de Neira Vilas, conmemorando os cincuenta anos da primeira edición de “Memorias dun neno labrego” e o ano de Cunqueiro, que fará cen anos que naceu. E terá que seguir sendo un ano de resistencia cultural, porque a realidade adversa vai seguir proxectando a súa negra sombra, pero ben sabemos que a nosa cultura seguirá saíndo con dignidade das dificultades, o que é outra proba da súa esencia vizosa, e de que seguimos tendo moito que aportar á cultura universal.
Por certo que o ano que remata tamén será lembrado polo xesto de Agustín Fernández Paz, dignificando a labor dos escritores galegos.

mércores, 29 de decembro de 2010

Que está pasando (coa lingua)?

Os alumnos de 1º de bacharelato do IES Pedro Floriani de Redondela, elaboraron esta perla. Un documental no que presentan os principais prexuízos lingüísticos aos que lle dan respostas claras e científicas. Vía LinguaSon.

A dous que debaten sobre a lingua

por Xabier P. Docampo, nun apunte sobre o debate IGEA,  no Xornal:


Meus benqueridos irmaos: Morto Abel sen descendencia, todos somos fillos de Caín (Barón Rojo, dixit), así que, tarde ou cedo, estamos destinados a nos lear. O demo, cando non ten que facer, sacha os nabos antes nacer, pero non é o caso, porque nós temos moito que facer.
Diríxome a uns e outros porque ambos sodes dos meus, así que non me vou poñer en posturas de aséptico ecleticismo senón no cerne mesmo do compromiso: a situación actual da lingua galega e as necesidades do seu futuro e da súa supervivencia. E non porque no debate no que andades non teña eu unha opinión propia, senón porque, dado que agora pouco ou nada achegaría á causa maior, prefiro gardala e deixala para outro momento máis aquelado.
Porque, cal é a causa maior do asunto? Pregunta ben doada de responder: definir as aspiracións que temos para a lingua galega e deseñar as estratexias, tácticas e accións a poñer en marcha para acadar esas aspiracións. E facelo pensando nos nosos fillos, non en nós, como facían os nosos avós cando plantaban un carballo ou un castiñeiro.
Aspiramos a unha sociedade galega de individuos, como mínimo, plenamente bilingües nas dúas linguas oficiais. O dunha sociedade bilingüe (sen adxectivos!) só se concibe coma a formada por individuos bilingües (aquí si con adxectivo) coordinados. Isto só se pode conseguir cun sistema educativo que garanta a plena competencia en ambas linguas, o que só é posíbel mediante a inmersión lingüística en galego. Algo que até defende o director da RAE, e non o nega nin a recente sentenza do Supremo sobre a lingua vehicular en Cataluña.
Queremos unha Galicia na que a lingua propia sexa a hexemónica e preferente en todos os ámbitos da vida, isto sen perda nin debilitación dos dereitos individuais de todos os galegos e galegas. Queremos que sexa a lingua da administración e que se incremente moito o seu uso no comercio, na xudicatura, no notariado, na prensa oral e escrita, na banca, na igrexa... E isto faise, é certo, con estratexias de suxestión, convencemento e sedución, pero amparadas por leis e normas previas que lles dean respaldo.
E todo simplemente porque estamos en Galicia e, ben certo é que galegos somos todos, falemos o que falemos, temos unha lingua propia que debe ser a primeira e a preferente desde o punto de vista administrativo, legal e representativo.
O tempo non é de liortas nin de definicións teóricas nin de teoloxías sociolingüísiticas, senón de labrar e sementar. É tempo de esixir que se cumpra a LNL (ameazada seriamente polo partido do goberno) e o PXNLG (que no ánimo de derrubalo xa se escoitaran voces que certos argumentos actuais fan lembrar). É tempo de seguir o exemplo do profesorado que segue a dar as súas clases en galego por enriba de prohibicións e de comenencias persoais, e de tantos galegos e galegas que seguen a loitar pola nosa lingua.
Perdoádeme o uso do dedo indicador, pero estades ollando para o lado equivocado. Virémonos e poñamos os nosos ollos nos de enfronte: os negacionistas, os inimigos do galego, os que procuran a súa desaparición. A eles é aos que lles temos que facer saber que só nós somos bilingües, que eles menten cando falan de bilingüismo, de equilibrio, de harmonía, de cordialidade... Que se arrogan o dereito de facer desaparecer a capacidade de decisión dos seus fillos ao negarlles a aprendizaxe da lingua galega... Tanto ten se son podengos os galgos, son cans.
Deixemos os asuntos que temos que dirimir entre nós (que os temos, coma todos) para outros momentos e para outros foros e non metamos o común no debate partidario ou persoal.

Mariñas, precursor do galego

por Roque Durán, xornalista, no Xornal:


A televisión e telexornais que hoxe facemos e vemos en Galicia é parte da herdanza profesional, da capacidade de innovación e de compromiso como xornalista de Luís Mariñas. Un novo Mariñas –fillo dunha das referentes da radio da época Enrique Mariñas– que foi nomeado responsable de Televisión Española en Galicia no ano 1973 ata case o ano 1977. En 1974 comprometeuse a facer televisión en Galicia, con novas coa orixe e centros de intereses nos galegos e en galego.
No verán de 1974 TVE en Galicia comezaba a emisión dos primeiros informativos dentro do formato Panorama de Galicia. Son a orixe dos actuais telexornais. Pero daquela dende o faiado do edificio do Casino de Compostela, e da delegación de Turismo na Rúa Vilar número 35. Case sen medios técnicos, con moitas ideas e ilusións, así comezou a televisión en Galicia na época do branco e negro.
Eran outros tempos. Non había liberdades públicas nin de expresión. Mais un grupo de xornalistas formados entorno a Luís Mariñas, esforzábanse en transmitir realidade social deste país. E tomaron unha decisión histórica: comezar a dar as novas en galego e introducir o noso idioma na información e na produción audiovisual. Non había nin Parlamento galego nin Xunta nin lei de Normalización Lingüística. Mais deron un paso decisivo para acadar o que moitos consideraban unha utopía: os medios de comunicación en galego e definir un espazo de comunicación propio.
Luis Mariñas foi o responsable do proxecto e o animador do equipo pioneiro da televisión no noso idioma. O seu equipo de redacción estaba formado por Perfecto Conde, o seu home de confianza –“man esquerda” e compañeiro dentro do traballo e fóra en tódalas troulas en Compostela–, como presentadores do informativo Teresa Navaza e Xosé María Palmeiro, en Deportes Pepe Pumar e despois sumarían os xornalistas Maribel Outeiriño e Xosé A. Gaciño. Fixeron uns informativos e un xeito de informar que moitos consideraron como a primeira “primavera en liberdade”. Ollo! Eran os anos 1974-77. Por primeira vez os intelectuais do interior e exiliados, galeguistas, xente de esquerdas aparecen en televisión e tiveron voz: Cunqueiro, Otero Pedrayo, Valentín Paz Andrade, Seoane, Díaz Pardo, Alonso Montero, un mozo Ferrín... saían na televisión e falando galego, difundindo as súas ideas e o seu xenio. Pero aquel equipo de redacción tamén comezou a dar cabida nos informativos os “pobres da terra”: os mariñeiros e os labregos galegos. E comezaban a saír na televisión profesionais liberais: avogados, economistas e algún médico falando do seu en galego.
Luís Mariñas rachou con tendencias establecidas profesionais e persoais, pois foi educado en castelán pero como xornalista en Galicia apostou polo galego. Demostrou a súa capacidade sempre intelixente e hábil de negociar cos directivos de TVE en Madrid e cos políticos da época, pero sobre todo marcou tendencias de futuro na televisión en Galicia e en España co seu xeito de moderar os debates políticos, de facer as entrevistas, montar equipos de redacción tanto na televisión pública coma na privada.
Foi un innovador. E tiven a sorte de coñecelo e tratalo. El xa como xornalista con prestixio e eu como estudante na década dos oitenta estiven con el unha semana na Universidade Internacional Menéndez Pelayo en Cuenca, reflexionando e coñecendo como as novas tecnoloxías cambiarían a forma de comunicar. Alí tamén me falou da súa experiencia en TVE en Galicia. Xa como profesional do xornalismo coincidín con el en TVE aínda que el estaba en Madrid e eu en Galicia As veces que falei con el sempre me preguntaba por algunha cousa da actualidade galega, pero o que eu sempre percibía era o trato dunha unha persoa sinxela, agarimosa e retranqueiro. Tamén gustaba dos praceres da vida. A derradeira vez que o vin persoalmente, foi en Cambados, na Festa do Albariño. Saíu da comitiva oficial é doume unha aperta. Falaba con morriña e ledicia de estar na terra. Grazas Luís Mariñas polo teu compromiso profesional e por poñer un gran chanzo para que a utopía da comunicación en galego sexa unha realidade

martes, 28 de decembro de 2010

Ano do libro e da lectura

Polo visto a Xunta declarara no seu día este ano que se acaba, ano do libro e da lectura.
Xa hai quen, hai un ano, explicaba os defectos desta celebración. Pasou o tempo e puidemos disfrutar de actos como o do Día do Libro, un día de moita chuvia. Na  Consellería de Educación tiveron a luminosa idea de arraiar 20.000 libros polas prazas das cidades de Galicia. Coa borrasca eses libros acabaron completamente enchoupados.
Visto todo coa perspectiva que nos dá o tempo, non é difícil concluir que foi unha pena que non tiveran ocorrencias moito máis produtivas... como a que deixo por aquí e que atopei no blogue Lux.

Remata o ano Uxío Novoneyra

por Xosé Lois García, no Galicia Hoxe:


Os que teñan seguido ao completo os minuciosos eventos Do Día das Letras Galegas 2010 dedicadas a Uxío Novoneyra, terán unha nova percepción dun cambio cuantitativo da maneira con que se ten asumido cualificadas homenaxes que nas diversas xeografías galegas deron vida e capacidade de descuberta dunha das nosas mais altas figuras da literatura galega, como foi Uxío Novoneyra.
Durante o ano que agora remata, o calendario e a axenda ao completo, con Uxío Novoneyra como divisa desa presenza viva e vivificante; do poeta conciso da terra que nos fixo entrar noutras dimensións do que se concreta de Galiza. Sen Os Eidos e outras concorrencias engadidas da xeografía courelá, estariamos escasos de frecuentar a ánima máter que nos alimenta desde o común da terra. A terra falou para Novoneyra, que a recolleu enteira e devolvéunola plena e non por entregas superficiais. Así a entenderon os galegos, manifestando durante todo este ano moi diversas opinións sobre as calidades do que se concreta na obra novoneyreana. Unha obra con numerosos arrecendos e significados que nos leva a un sentimento da terra en súa mais elevada plenitude.
Se damos unha ollada ás corenta e sete edicións do Día das Letras Galegas desde 1963, resúltanos de impacto a edición dedicada a Uxío Novoneyra neste 2010, por varias razóns de contido e pola presenza de moi variados encontros co poeta do Courel, desde o lado pedagóxico e estudantil de diversos centros de ensino. Eles foron capaces de pescudar e debater durante varias sesións e descubrirnos sensíbeis matices do perfil creador de Novoneyra. Nesta dirección, foron moi positivas as experiencias de profesores e alumnos que durante todo este ano non deixaron de ler e inventariar certas temáticas para concertar valiosas achegas da inventiva do poeta.
Por outra banda, a obra integral de Novoneyra convocou unha serie de persoas e especialistas que indagaron, dunha maneira pragmática e científica, os diversos e variados banzos da obra de Uxío Novoneyra, nas súas máis diversas vertentes. Unha experiencia inaudita que acrecentou un valor engadido ao que se viña facendo até agora nos certames das letras galegas. O número de investigacións testemuñan o traballo de calidade en que as persoas entraron de cheo na obra poética, ensaística, discursiva, caligráfica, artística, epistolar e na reivindicación do idioma. Todos estes traballos publicados, sosteñen a grandeza dun ano cheo de contidos ao redor do noso poeta, tanto no plano humanista como na distinguida acción que el levou a cabo durante moitos anos de compromiso con esa Galiza da que "sabemos que o home pode ser outra cousa".
Todo un fértil inventario de libros e publicacións de moi diversos tipos e sensibilidades, achegáronnos ao home, á súa obra e ó seu pensamento dunha maneira sincera, sen laudatoria superficial e sen alegatos rudimentarios. Un ano fecundo e prodixioso, no que Novoneyra tivo un protagonismo especial e rigoroso no que tocou ás manifestacións e reivindicacións en favor do idioma galego e súas cohesións co que el tiña escrito e pronosticado en defensa da nosa fala. Un ano de dedicatorias que se fixo imposíbel de manipular ou torcer de vía desde o poder da Xunta PP, que ninguén seguiu en súas pasividades.
O acto popular do 9 de maio pasado, naquela camiñada desde a Ferrería de Seoane até Parada, na que concorreron mais de seiscentas persoas vindas de todo Galiza, mostrou a particularísima cohesión entre pobo e poeta. Toda unha experiencia de manifestacións que ao longo de seis quilómetros -ida e volta-, particulariza un activo único na historia do Día das Letras Galegas. Este ano de graza novoneyreano, tróuxonos a creación da "Fundación Uxío Novoneyra", con sede na casa natal do poeta en Parada..

luns, 27 de decembro de 2010

Idiomas peninsulares

por Miguel Anxo Fernán Vello, no Galicia Hoxe:

Unha e outra vez, por mor da actualidade, claro é, presentadores de TV e locutores de radio de media España, todos eles xornalistas profesionais, teiman en pronunciar Artur -evidentemente, para se referir ao novo presidente da Generalitat- cargando o acento na primeira sílaba do nome, e resultando así que o que soa é Arthur ou Ártur, pronunciado á inglesa. E o mesmo acontecía co lembrado Ernest Lluch, cuxo nome propio en boca da maioría dos profesionais españois da comunicación pasaba a ser Érnest. Os xornalistas de TV son capaces de pronunciar correctamente os nomes de George Clooney ou Arnold Schwarzenegger, mais amósanse impedidos de lle conceder ao nome catalán do Molt Honorable a súa verdadeira e correcta pronuncia sendo como é palabra aguda. Ao escritor portugués José Saramago practicamente nunca lle pronunciaron en España o seu J portugués de nacemento e procedencia e a Paulo Coelho señoritas e señoritos parlantes nas canles televisivas españolas adoitan convertelo case sempre en Coelo. ¿Tan difícil resulta, e máis para xornalistas que chegan coa súa voz a millóns de persoas, pronunciar os nomes cataláns ou portugueses de xeito correcto? O certo é que diante tanta teima recorrente en pronunciar mal os nomes e apelidos (vexan tamén aí Cárod porCarod) de cataláns, portugueses e galegos (Tokso ou Tosio por Toxo), un chega a pensar que os xornalistas españois, con moi poucas excepcións, ou son irrespectuosos con certos nomes que consideran alleos ou practican unha sorte de ignorancia que manda chover na Habana. ¿Por que son capaces de pronunciar a palabra show ou Wa-shington e se revelan incompetentes para proferir correctamente Xunta, que pasa a ser na maioría dos casos Ksunta? As Academias da Lingua desta vella Iberia (cinco, contando coa portuguesa) ben poderían dicir atinado algo ao respecto. Porque falar mal, tan mal como se fala, non é só un exercicio de ignorancia e de incompetencia, é tamén un grave desprezo ás nosas culturas e aos nosos idiomas

domingo, 26 de decembro de 2010

Blanco cumpre con Callón (e co galego)

por Cris Moss, no Xornal:


A comezos do presente ano, A Mesa pola Normalización Lingüística dirixíase ao Ministerio de Fomento para expresar o seu malestar pola existencia de rótulos na autoestrada AP-9 con topónimos castelanizados e, ao tempo, para reclamar que a lingua galega estivese presente no sinais desta vía nos que só se emprega o castelán.
O pasado abril, o titular de Fomento, José Blanco, dirixíase por carta ao presidente d'A Mesa, Carlos Callón, para informalo de que viña de "dar instrucións" á concesionaria da AP-9, Audasa, para realizar "as correcións" nos topónimos, así como, atendendo "á dispoñibilidade orzamentaria", incluír o galego nos rótulos.
Sen que existisen anuncios oficiais, un percorrido pola autoestrada permite observar que, cando menos, parte das promesas de José Blanco xa están a ser cumpridas. Así, os condutores que antes só podían atender aos sinais que indican a proximidade do “peaje”, agora xa o poden facer sendo informados de que se achegan á “peaxe”.

sábado, 25 de decembro de 2010

Un libro de astronomía en galego

Acábanme de traer o útlimo número do boletín A marela tarabela, da biblioteca do instituto "Ramón María Aller" de Lalín, que precisamente está adicado á figura do astrónomo de Lalín que lle dá nome ao centro. A publicación é unha moi boa introdución á vida e obra de Aller, unha pequena xoia. É tamén unha mostra do que fai profesorado dos centros públicos. O boletín do instituto de Lalín , neste núemero cae dentro do ámbito da divulgación científica, un campo prácticamente inédito na nosa terra. .
Na contraportada da publicación podemos ler unha noticia publicada no periódico El Compostelano o 20/05/1936 e que fai referencia á presentación  no Seminario de Estudos Galegos do orixinal dun libro de D. Ramón Aller, ilustrado polo propio autor. Prevíase que o libro fose unha fermosísima iniciación ao estudo da astronomía e o primeiro paso na normalización da ciencia a nível popular. Dous meses depois prodúcese a revolta militar e comenza a guerra, despois o goberno fascista,...
Do libro de Aller, titulado Astronomía a ollo ceibe, non volve a haber noticias. Xeneracións de estudantes víronse privadas das súas ensinanzas e a ciencia galega perdeu unha oportunidade de outro.
Hoxe ninguén publicaría ese libro porque o decreto de plurilingüismo prohibe o seu uso aos que serían os destinatarios naturais do mesmo: os estudantes de secundaria.
Hoxe niguén diría que vivimos nun estado fascista... mais as consecuencias son as mesmas.

venres, 24 de decembro de 2010

O galego foise co vento

Javier Guerra, conselleiro de industria, é outro dos gobernantes galegos que se apuntan ao carro do uso do castelán nas intervencións públicas por razón dos cargos institucionais, e iso a pesar de que hai algúns meses votara a favor dun acordo parlamentario no que se consesuaba o uso do galego precisamente para eses casos. O conselleiro presentou onte un plan tras o Consello da Xunta en castelán. É outra forma de facer visible cal é a política lingüística deste goberno.
En todos estes casos, os supostos defensores da lingua galega da Secretaría Xeral de Política Lingüistica, con Anxo Lorenzo ao frente, calan. Deste silencio só se pode concluir unha cousa: que defenden máis o corporativismo de partido que a defensa común da lingua continuamente agredida polos seus correlixionarios.
Non é a primeira vez que nesta semana temos unha intervención en castelán de Javier Guerra nesta semana, mais ben parece que estamos diante dun plan consistente en facer cada vez máis habitual o uso do castelán por parte da clase política, un chanzo máis de desprestixio do galego. Basta ver o final desta noticia do pasado martes.

agalega.info - Videos das noticias dos informativos da TVG

A curmá de Risco

Por saúde mental e, sobre todo, para non estar mal informado, xa hai moito tempo que non leo cousas como o suposto xornal La Voz de Galicia. Por esta razón pasaríame completamente desapercibida a monstruosidade que aquí presento; porén se non foi así é gracias a alguén que hai un par de semanas me enviou a barbaridade obra do tradutor automático do presunto medio de comunicación. Daquela non o colguei neste blogue porque non sabía como comentalo, hoxe que o señor José Luís Sucasas me fixo o traballo vin que non podía perder a oportunidade.

Inmersión lingüística

por Miguel Anxo Fernán Vello, no Galicia Hoxe:

Dixo o novo director da Real Academia Española, José Manuel Blecua, que o modelo de inmersión lingüística nas escolas catalás é absolutamente necesario para que o idioma catalán sobreviva: "Só a inmersión lingüística pode salvar da presión do castelán". Máis claro auga. E quen o di, con toda honestidade intelectual e coñecemento da realidade, é o "catedrático de Lingua Española máis antigo de Catalunya". Por iso, cando o Tribunal Supremo español lle dá a razón a tres familias catalás -xa poden vostedes imaxinar a ideoloxía política reinante nesas familias- que solicitaron poder escolarizar os seus fillos en castelán, obrigando a equiparar o castelán ao catalán como lingua vehicular do sistema educativo de Cataluña, o alto Tribunal terá, como ten, poder sentenciador de alto nivel -ninguén llo nega-, mais a razón pedagóxica, a razón humanística -¿como non permitir que sobreviva o idioma propio e histórico de Cataluña?- e o designio político democrático do pobo catalán están por riba de calquera resolución, continxente no plano político, dun tribunal formado por seres humanos falíbeis. Resulta que, segundo o último informe PISA, os estudantes en Cataluña -onde dende o ano 1983 se leva a cabo de xeito impecábel un modelo educativo de inmersión lingüística- teñen "un nivel superior de coñecemento e dominio das linguas (incluído o castelán, naturalmente) que os do resto do Estado español", existindo ademais en Cataluña -así o constata o informe PISA- un nivel de compresión lectora en castelán superior ao de moitas comunidades plurilingües. ¿Quen quere dinamitar o progreso democrático, educativo, cultural e humanístico que está a vivir Cataluña? ¿Acaso a Unesco non avala cientificamente o método pedagóxico de inmersión lingüística? Como ben acaba de lembrar Duran i Lleida, até o propio presidente da Comisión da Unión Europea recomendaba non hai moito o sistema lingüístico vixente nas escolas catalás para outros estados membros da UE de características semellantes. Seguiremos reflexionando..

Lexislar contra o galego

O 30 de decembro deste ano desde as dependencias do edificio de San Caetano presentouse o funesto decreto de plurilingüismo, o maior ataque á nosa lingua nos últimos 30 anos.
365 días despois, na Sala de Exposicións de Nova Caixa Galicia, na Estrada e da man da plataforma Queremos Galego, teremos unha oportunidade para explicar do proceso involutivo en que está inmersa a lexislación sobre a lingua galega. Para iso contaremos coa presencia de Bieito Lobeira, o parlamentario que a semana pasada defendeu a Iniciativa Lexislativa Popular promovida por Queremos Galego. Bieito Lobeira dará  conta do que foi este debate parlamentar sobre a ILP e fará unha avaliación da ofensiva lexislativa e gubernamental contra a nosa lingua. A ruptura do PP dos consensos parlamentares alcanzados e a súa alineación coas posturas máis extremas da galegofobia colócanos nun marco insititucional moi complicado par a normalización do noso idioma.


Aquí deixo os vídeos da intervención de Bieito Lobeira de presentación e defensa da ILP, que foron contestados con curiosos argumentos de parte de quen nos goberna



xoves, 23 de decembro de 2010

Confesións dunha neofalante loira

por Craig Patterson, quen tanxencialmente volve a tocar o debate do documento IGEA no Galicia Hoxe:


Olivia ten corenta e pico anos. É da Coruña. Seus pais non lle falaron en galego, pero asistiu ela a clases de galego dende sétimo de EXB. Chegou á universidade nun momento convulso, cando a aprobación da Lei de normalización, e parecíalle presenciar un debate entre a Fronte Popular de Xudea e a Fronte Popular Xudaica, analoxía que volve empregar ao falar da situación hoxe. Cando falaba en galego, sempre había alguén que fitaba de arriba abaixo os seus laciños e fasquía depija coruñesa. Por outra banda, sempre houbo xente magnífica que compartiu o seu coñecemento, e grazas a eles os neofalantes coma ela gañaron confianza. Cre que a lingua oficial debe ser o galego, e que se debe potenciar o seu uso en tódolos eidos sociais, e especialmente no ensino. Critica actitudes que poden resultar disuasorias, como a excesiva corrección por parte dos galegofalantes máis militantes no monolingüismo. Critica as políticas lingüísticas por seren tepedamente displicentes (as da dereita) ou por fomentaren a crispación, máis cás solucións (as do nacionalismo).
Hoxe fala galego moito máis amiúdo no lugar de traballo. Séntese cómoda nas dúas linguas da súa contorna, aínda que confesa que ás veces lle dan ganas de mandar todo a tomar vento. Refírese aos uns, que queren que a súa cidade se chame La Coruña, e aos outros que rexeitan o feito de que Galicia ten dúas linguas. O mellor que se pode facer, pensa ela, é asumir a normalidade da situación: canto máis fale coa xente en galego, moito máis se falará. Matiza: canta menor "militancia desaforada", mellor resposta. Nese sentido, pensa que o informe IGEA tranquiliza a xente coma ela, que a fin de contas é representativa dunha boa parte da sociedade galega, dos que fan tímidos esforzos por falar. Mentres os neofalantes se sintan ameazados, afirma, imos mal. Ela fala da necesidade de xente de consenso, sensata, que saiba achegar unha mensaxe de tranquilidade á poboación xeral, se queremos que o galego chegue a ser a lingua principal do país.
Eu non concordo con tódalas opinións de Olivia. Pero si creo que son representativas dun sector da poboación ao que o nacionalismo debería achegarse politicamente para dinamizar e protexer a saúde da lingua a moi longo prazo..

mércores, 22 de decembro de 2010

Galego: a que e a quen queremos axudar?

por Pilar García Negro, noutra volta ao debate sobre o documento IGEA, no Xornal:

No mes pasado cumprín un ano como colaboradora deste xornal. Recordo que no primeiro artigo publicado, referinme a dous Eduardos, o primeiro cunha vida iniciada no inicio do século XX e terminada no seu final; o segundo, cunha vida iniciada nos primeiros anos deste século. Se o primeiro viu rompido abruptamente o seu monolinguismo galego inicial, na primeira socialización, desde o momento de pór o pé na escola, e esta funcionou como a primeira plataforma desgaleguizadora e impositora do español, prólogo de moitas máis ausencias e erradicacións da lingua galega, o segundo, monolíngüe galego, neste caso, cen anos despois, por vontade dos seus pais e respeito ao galego do seu contorno máis achegado, tamén se fixo “bilingüe” unha vez que iniciou o ensino infantil. Nen sequer fai falta unha mestra directamente castelán-falante: abonda con que o pequeno, como debe ser, non viva nunha burbulla e ouza o que falan os seus pares, os amigos, pais e familiares destes, comerciantes, radios, televisións… para que o omnipresente español penetre na súa mente e na súa fala e se impoña como o normal ou, como mínimo, tan normal como o que el ouviu e ouve decote na súa casa.
Velaquí a primeira fenomenoloxía do bilingüismo á galega. É ben certo que este pequeno ou pequena, de adolescente ou adulto poderá recuperar o uso volitivo do galego, sendo, por tanto, ben valioso todo o depósito de lingua aprendido na infancia. Para que esta socialización en galego prospere e sexa algo máis do que unha ocasional evocación, cómpre ou ben un reingreso no mesmo porque social, política, laboralmente… se pode perceber como útil, isto é, porque unha instancia con autoridade e poder o impón e a fala individual adáptase a un modelo de pauta galega, ou ben un exercicio consciente do galego, en virtude do cal se sobreactúe, oferecendo unha imaxe de uso do galego para todo que poda funcionar como imán de novos falantes e contrarreste a normalidade reinante.
Ben sei que co descrito non se ilumina nen de lonxe unha realidade como a da situación da lingua galega na actualidade e non se me ocorrería facelo no espazo e características formais dun artigo, por longo que este sexa. Dáse a circunstancia de que levo escritos algúns centos de páxinas ao respeito, en libros publicados que se poden localizar e ler, onde as bases epistemolóxicas da análise que practico están dabondo aclaradas. Claro está que ao ser o da lingua unha cuestión colectiva, que a todos atinxe, e non un problema técnico exclusivamente, esforceime por alentar unha práctica concomitante coas necesidades que se desprendían daquela análise: todas e todos, en definitiva, somos parte do problema e podemos aspirar a sermos parte da solución; ninguén se pode reclamar da parte de fóra e moito menos academicamente. O galego e as leis. Aproximación sociolingüística, Sempre en galego, Direitos lingüísticos e control político ou De fala a lingua: un proceso inacabado son algúns títulos que os interesados en coñeceren e avaliaren as posicións teóricas e a actuación social e política que defendo poden consultar. É ben certo tamén que, como o camiño se fai andando, os meus trinta e cinco anos de oficio docente, con uso do galego como lingua vehicular (e durante quince anos para materias diferentes da lingua e da literatura galega) proporcionáronme unha excelente base de aprendizado, de revisión de tácticas ou de procedementos e de corrección e mellora da propria oferta pública do galego. Non é menos certo que, durante catorce anos consecutivos, como deputada que fun do Parlamento de Galiza, por delegación da organización que representei, o Bloque Nacionalista Galego, tiven ocasión de comprobar ben de perto que a cuestión da lingua existiu porque esta organización e eu mesma no seu nome a suscitamos, como tiven a oportunidade de verificar, un día após outro, a dureza e inflexibilidade das posicións, por vía de regra, dos partidos españois, atentos sempre, por norma, a que nen simbolicamente o galego ocupase un lugar que pudese rabuñar o imperio da lingua oficial do Estado.
Se recordo todo isto, non é por compor nengún catálogo de méritos, senón porque o último artigo de Henrique Monteagudo neste xornal (18 de Decembro de 2010) confunde todo lamentabelmente, nunha zarapallada de difícil dixestión. Comezarei por lle recordar algo elementar: os bípedes humanos que encaixamos dentro do xentilicio “galegos” temos conquistado desde hai algún tempo o dereito de cidadanía, que substituíu afortunadamente o conceito de súbdito ou de vasalo. Quero dicer que raia no indefiníbel que me atribúa “falla dunha mínima ética do debate” por ter sido eleita grazas (¡!) ao seu voto. Señor meu, vostede non me votou nen eu llo teño, caciquilmente, que agradecer. Vostede, no uso da súa liberdade, votou pola opción política que mellor supuña que representaría os seus intereses e ideas, isto é, nunha medida, votou por si mesmo, como facemos todos cando exercemos o dereito de sufraxio, e eu, naturalmente, non fun dona da miña deputación, senón, como me encarguei moi moito de recordar no acto público da miña demisión, exercín e desempeñei o meu cargo por delegación da organización que me confiara esa responsabilidade e pola porción de povo galego que a apoiou. Nada a ver, xa que logo, coa coñecida vasalaxe universitaria, por exemplo, en virtude da cal o “xefe” coloca os subordinados-as para que toda a vida lle deban o favor…
En segundo lugar, asoma descaradamente a contradición cando H. Monteagudo se declara veterano militante do nacionalismo e concentra boa parte do seu artigo (como do mesmo informe do IGEA) en deostar unha parte fundante dese nacionalismo, a Unión do Povo Galego, grazas á cal el atopou organizacións en que militar precisamente. Cuerpo a tierra, que vienen los nuestros!, ironizaba co seu característico humor o finado de Pío Cabanillas. Por moito que saiba de onde procede e a onde quer chegar tal práctica de zunia introproxectada, non dou entendido cabalmente tal énfase na repulsión do idéntico, tal axuda directa aos que penalizan e satanizan adoito o nacionalismo galego como produto político indesexado para o reino do bipartidismo. Mais é que, ademais, o xogo que H. Monteagudo practica é vello e coñecido dabondo. Consiste en caricaturizar, a base de sofismas, a posición que se quer refutar ou ridiculizar para así poder basear supostamente a razón do ataque que se lanza. ¿Cómo se poderá conviver, ou tan sequer aturar, politicamente, no seo da mesma organización tal colección de repugnancias (sectarismo, manipulación, alerxia polo diálogo, compulsión de control…) como as que o autor do artigo atribúe ao partido mencionado? ¿Será unha vertente do sadomasoquismo descoñecida.
De modo e maneira que a orixe do debate, un informe dun instituto privado, pretensamente técnico, pasa a ser reinterpretado polo proprio autor na clave, seica, verdadeira: nada menos que a “revisión” do discurso político-lingüístico do nacionalismo. E, se non che parece mal a pregunta, ¿ti quen vés sendo para “revisares” o idem? Explícome. Como militante, terás todo o dereito do mundo a, nas asembleas e nos órgaos correspondentes do BNG, propor todas cantas novas medidas políticas e de acción social se che ocorran para mellorar a aplicación dun programa que nos demos e que non é, por suposto, un papel inmodificábel, senón susceptíbel de todo tipo de prácticas corrixidas e melloradas. Será o conxunto da organización ou os seus órgaos representativos quen así o ratifique ou non. Como autor dun informe, pretenderes “revisar” tal política resulta unha afirmación de tal petulancia e hipérbole narcisista que aforra calquer outro comentario. A obriga, por suposto, do BNG, en sendo atento á realidade en que se move o tema e o problema da lingua galega, será tomar en consideración todos os estudos, informes, ditames, normativas… atinentes ao galego e ao seu futuro e, a partir de aí, renovar, rectificar -se for o caso- ou contrastar a súa política.
Canto ao corpo de ideas novas que dis incorporar, pouco teño que comentar, porque, propriamente non existen. Existe negación, iso si, de conceitos sociolingüísticos que -que eu saiba- ninguén adora por inmobilismo senón por explicativos e rendíbeis para a caracterización científica da situación histórica e actual do galego. Enrubia ter que lembrar que a noción de conflito lingüístico implica “un caso específico de conflito social en que as diferenzas idiomáticas poden converterse en símbolo fundamental de oposición”. Dá apuro recordar que “conflito lingüístico” é unha noción sociolóxica, sociopolítica, que non significa que andemos a losqueadas uns con outros senón que existe un dualismo lingüístico dentro do cal a disimetría de usos e funcións dunha lingua relega a unha posición subordinada e submisa a outra lingua. Unha mínima práctica social, unha mínima escoita da radio pública galega… verifican a pasaxe inmediata ao español por parte de galego-falantes espontáneos, non conscientes, á primeira fala que ouven neste idioma. Contrariamente, aflora tantas e tantas veces a lingua galega cando alguén a fala determinando unha nova naturalidade que contradí e contrasta coa naturalidade imposta: a retracción do galego en canto o español aparece. ¿É isto bilingüismo?
Mais, de novo, non é este o lugar de explicar nocións básicas. Si o é, ao menos polo que a min respeita, de aclarar que o informe mencionado non sei onde provocou “desconcerto”. A min, particularmente, provocoume hilaridade nuns casos e, noutros, lástima, ao prever -como así aconteceu- o ben que o aproveitarían PP e PSOE no seu proprio beneficio, circunstancia non banal que supoño que dará que pensar ao seu autor. Hai partes íntegras que poderían ser asinadas polo actual secretario xeral de Política Lingüística, Anxo Lorenzo, ou polos responsábeis políticos que lle encomendaron o labor que realiza. Se esta coincidencia existise en nome dunha política de mínimos favorábel ao galego, respeitosa e cumpridora da lexislación existente (LNL, Carta Europea…), benvida sería. Mais o que estamos a comprobar un día con outro é a destrución deses mínimos que o nacionalismo galego, por certo, leva anos a reclamar.
A interpretación do bilingüismo, por certo, por parte de empresas recentemente instaladas no noso país, é ben curioso. Unha delas, con estabelecemento aberto na Coruña, ignora o preceito legal da cooficialidade galego / castelán, reduce a presenza daquel á información sobre as tarifas de transporte (¿el será porque se trata de cartos?) e practica un bilingüismo sui generis: sueco / español. De lingua a lingua, si, señor, nada de enredos con dialectos prescindíbeis.
Conclúo amosando o meu acordo total coa necesidade de non reducir a política lingüística que o nacionalismo practique e defenda a “galvanizar” os sentimentos dos xa galego-falantes conscientes e, en troca, excitar toda a pedagoxía de convicción para que os castelán-falantes se incorporen á práctica do galego. Tan de acordo estou que, en xusta correspondencia, reclamo que, se non se debe porfiar no uso redundante, pola mesma non se ofenda gratuitamente a aqueles-as que mesmamente se esforzan, coa súa conduta en galego e pro-galego, en aumentaren o número dos segundos. Agardo ansiosa (que non “furiosa”) que o redactor do informe citado ou calquer outro oferezan positivas propostas de captación e fixación de novos falantes do galego, porque estou algo farta de que se desestimen vellas tácticas e non se oferezan novas por nengures. Agora, iso si, a grandilocuencia que non falte!: o informe citado aparece subtitulado como “reflexión estratéxica”. Isto que escrebo, Henrique Monteagudo, pacientes leitoras-es, non é nen sequer explicación dunha táctica. É, simplesmente, aclaración mínima do que, no fondo, non o merece, isto é, a atribución a unha servidora de falsías e dogmatismos varios, que, precisamente, por levar toda a vida no debate da cuestión, fican derrubados como castelo de cartas. Porque, por certo, eu chámome como me chamo, non “polemista salientable”. Até aí se guinda a pedra e se esconde a man!

martes, 21 de decembro de 2010

A música do auto-odio

Cando vou levar o meu fillo maior ás clases do conservatorio hai tempo que veño observando un detalle que me chama moito a atención. A pesar de que a gran maioría dos rapaces do concello acuden a colexio públicos, á entrada do conservatorio pódense ver moitos nenos couniforme do colexio privado que temos na vila. Probablemente a razón disto descansa en que a matrícula destas clases de música non é barata, polo que ademais de como actividade formativa, a asistencia ao conservatorio posú un valor simbólico como marca dea clase social.
Carla é unha das nenas, que vestida de uniforme, agarda a que toque o timbre á porta do conservatorio. A súa nai é unha neofalante de castelán. O mércores pasado, mentras agardabamos á saida dos nosos fillos comentaba en voz alta os prezos de todo o material que lle tivera que comprar á rapaza.
- ....y además del metrónomo, ahora le mandan comprar la boquilla del clarinete...
Entón sentiu a necesidade de explicarse, e continuou:
-... bueno.... la boquilla es como una palleta, sabes?
Nese intre eu souben que acababa de oir a música do auto-odio.

O referendo de 1980 puido terse aprobado só en castelán

Extracto de artigo tirado do Xornal. Así che andamos agora:

Galicia ten autonomía grazas ao seu Estatuto, pero dependeu de Madrid para todo ata o momento en que o texto entrou en vigor, na primavera de 1981. A análise dos documentos previos que fixeron posible o propio referendo de votación do Estatuto, o 21 de decembro de 1980, reflicte esa curiosa situación na que un Goberno central organiza todo para que unha rexión sen autonomía puidese votar un documento co que gañala.
Unha vez listo o texto definitivo de Estatuto que ía ser sometido á consulta popular, foi o 7 de novembro de 1980 cando o Goberno presidido por Adolfo Suárez emitiu o Real Decreto 24/1980, promulgado polo rei, co que se organizou o referendo. Nel se di que é “el cuerpo electoral de las provincias de La Coruña, Lugo, Orense y Pontevedra” (sic) o convocado a votar. Algo máis adiante o mesmo Real Decreto revela a curiosa situación que se puido provocar naquela altura por non estar aínda recoñecido o galego como a “lingua propia de Galicia”, a expresión que aparece no Estatuto. Así, o decreto gobernamental indica que o votante “habrá de responder a la siguiente pregunta que podrá ser redactada también en lengua gallega: ¿Aprueba el proyecto de Estatuto de Autonomía para Galicia?”. Isto é, ben puidera ter ocorrido, xa que así o permitía o Goberno, que a papeleta de voto coa que se refrendou que a lingua propia de Galicia é o galego estivese escrita só en castelán.

luns, 20 de decembro de 2010

Coida Galicia, coida a lingua

Recomendo a serie de vídeos que xa se pode ver na canle de You Tube, Coida Galicia. Protagonizados polo actor Pedro Alonso, hai un gravado en Cariño, outro na Fervenza do Toxa, e un terceiro en Combarro.
 Están moi ben... agás por un pequeno detalle do que alguén xa se decatou: o vídeo de Cariño está subido co título "Coida Galicia-carino".

Non podemos pretender coidar Galicia sen coidar a súa lingua.

A quadratura da língua

por Celso Álvarez Cáccamo, profesor,  encol do debate do documento IGEA, no Xornal:


A polémica atual a raiz do documento de IGEA propondo o “bilinguismo restitutivo” como eixo duma política planificadora tem duas dimensões interrelacionadas: O confronto ideológico intrapartidário e as suas ramificações interpartidárias em termos de alianças tácticas, e as suas bases técnicas e sociolinguísticas, que são cruciais para qualquer proposta galeguizadora que se mantenha. Tanto o documento original quanto as suas defesas mais elaboradas polo próprio autor principal, Henrique Monteagudo, carecem na minha opinião da fundamentação suficiente que sustenha o seguinte: que, para a necessária galeguização das condutas linguísticas do país, o mais apropriado é focar-se também na competência em castelhano (“bilinguismo”). Esta ênfase nas duas línguas e a concorrente confusão entre o estado de cousas (“bilinguismo social desigual”, sem dúvida) e a meta a alcançar não é trivial: é a mesma contida na Lei de Normalización Lingüística, a implementada na filosofia de introdução do galego no sistema educativo como matéria instrumental, e a de todas as políticas de subsídio e “defesa” (não de promoção) dos usos do galego que tiveram um efeito tão negativo nestas décadas.
A quadratura da língua nos textos citados reside em assumir simultaneamente o alvo “estratégico” do “bilinguismo” com uma retórica de oposição à política linguística atual (baseada nesta mesma concepção), e com o recente adubo duma referência ocasional à hegemonia social do galego, que significa à partida um alvo diametralmente oposto ao alvo do “bilinguismo”. O “debate” real não consiste apenas em procurar compatibilizar filosofias tão diferentes, como faz o autor no seu segundo artigo (“O nome da cousa: bilingüismo restitutivo”). Se a reformulação do “discurso” sobre a língua fosse tão necessário, o debate teria consistido (este “debate” já é impossível; agora só se trata dum exercício de desgaste) em que em o ativismo linguístico no seu conjunto (desde as plataformas surgidas após a vitória eleitoral do PP até ao hegemonismo linguístico reintegracionista) impulsasse coordenada e horizontalmente um diálogo sobre essas necessárias novas “bases constituintes” para a intervenção sociolinguística que pudessem ser apresentadas perante e contra instituições só interessadas na minorização do galego.
Mas o problema da posição de IGEA, e de praticamente toda a polémica, é na minha opinião conceptual é de fundo: A desconsideração geral das bases económicas e sociais que subjazem à atual distribuição dos usos linguísticos na Galiza, e, portanto, da previsível direção de qualquer intervenção sobre a língua. O que está em jogo não é uma abstração, destilada de dados quantitativos, sobre a “restituição” de usos do galego nos agora espanhol-dominantes, porque o que está em jogo tampouco é uma “competência” em dous idiomas amplamente intercompreensíveis que, de resto, já oferece instrumentalmente o sistema educativo. O que esteve e está em jogo é o valor do galego para duas funções centrais em relação a uma terceira: (a) o seu papel integrador nas relações sociais diárias e (b) o seu papel para a mobilidade e ascenso social na estrutura de classes, ambas em ligação com (c) o seu valor como referente identitário. Nenhum alvo estratégico de “bilinguismo” resolve isto nem encaixa facilmente na etiqueta de galeguista (em que incluo posições dum contínuo até ao nacionalismo, federalismo e soberanismo), porque, por definição, na dialética do conflito sociolinguístico (que existe), o alvo do galeguismo deveria ser só reclamar a funcionalidade e simbolismo dessa conduta social chamada “galego”, como índice de origem e identificação a vários níveis, para articular relações sociais e económicas, mesmo dentro da lógica do capital. Nem “viver em galego”, como reza o PXNLG, é alvo suficiente: a legislação praticamente garante-o, pois a decisão dum comerciante de me responder em espanhol entra dentro, precisamente, da filosofia da “normalización lingüística” (não do galego) que rege desde há 30 anos tanto a planificação oficial quanto o ativismo e os organismos aliados ao quadro institucional, incluindo a atual posição do IGEA.
O conflito sociolinguístico é uma situação instável cuja existência não pode ser extinguida simplesmente por uma retórica de “convivência” que se manifesta em variadas etiquetas como “bilinguismo harmonioso”, “manifesto pola convivência entre as línguas”, “consenso” ou “bilinguismo restitutivo”. As bases do conflito sociolinguístico são reais e têm como centro esta evidência: a falta de capitalização do galego/português como prática social que pudesse entrar positivamente em jogo para a geração das formas de capital que compõem o mercado, sobretudo capital económico e social. O galego, concebido desde a viragem culturalista do projeto Galaxia (cuja filosofia está a triunfar) como um produto apenas de consumo, só gerou basicamente capital cultural que circula nos campos intelectual, literário, político e técnico (professorado de línguas). Os solapamentos entre as redes destes campos são claros, mais na nossa sociedade polo caráter anómalo da capitalização da língua: sociolinguistas que são escritores/as e políticos/as, professorado que escreve literatura, editores que são professores e figuras políticas, etc. etc. Este capital cultural do galego circula aí, mas é escassamente convertível ao circuíto de mercado mais amplo que determina posições sociais e económicas e essa “mobilidade” “natural” nas sociedades de classes.
Na lógica do mercado, o projeto de hegemonia social dum idioma historicamente associado a certas posições subordinadas de classe acarreta, precisamente, que sirva para reproduzir a miragem de “dinamismo” social e económico e de ascenso supostamente associado à língua dominante: Que “chegar alto”, ou “melhorar socialmente”, se possa canalizar por essa conduta (também linguística) que identifica a pessoa com o imaginário consentido da “nação” que lamina as diferenças. E para isto, evidentemente, as línguas são veículos e instrumentos de conflito social, vocábulo positivo para a mudança onde os houver.

É este enquadramento a que não estão dispostos os setores económicos que acreditam ou pregoam (irrealmente) que só a meio da apropriação do uso da língua espanhola como “integrador comum” (num outro imaginário) e “fonte de ascenso” podem continuar a controlar os recursos coletivos. Das primeiras medidas de Política Lingüística do governo do PP foram descabeçar as galescolas, limitar o valor de capitalização do galego para a função pública, e reduzir a sua presença no sistema educativo para impedir a formação de “neofalantes” que pudessem transmitir o idioma. Trata-se, como com as propostas de renúncia à hegemonia da língua coletiva, de impedir a formação de grupos e classes que, por identificação com o imaginário “galego” frente a “espanhol”, e polas suas condutas linguísticas identificadoras, pudessem chegar a concorrer na distribuição dos capitais e dos privilégios. Trata-se duma forma específica dos mecanismos de seleção social a meio das línguas. E, por isso, nenhuma proposta de ação sociolinguística que conceber o ensino e a competência em línguas diferentes do galego/português (isto é, em espanhol, em inglês) com um caráter além do instrumental (como, a propósito, propunha o velho galeguismo quando ainda não havia interesses económicos em jogo) vai numa direção diferente que a da atual política linguística.

A chave da hegemonia, portanto, está na capitalização do galego/português --tanto da sua forma padronizada que acarreta o valor quanto dos seus usos na economia das trocas linguísticas-- não na preocupação pola competência em espanhol. Na economia do capital, a hegemonia duma língua é a regularização naturalizada do princípio classificador da língua, e, no caso da Galiza, sem romper essa lógica (opção que nenhuma posição aborda) só cabem dous modelos: o atual e dominante, de estensão de “competências” linguísticas em galego suscetíveis de serem atualizadas “polo menos nalgumas interações sociais”, como propõem o documento do IGEA e a filosofia planificadora do PP; ou o modelo da “capacitação” a meio do galego, com a concorrente reversão dos valores (integração, capitalização, identidade) das línguas (isto é, das condutas) em conflito. A procura dum “novo discurso” que não é novo, e cujo efeito nas ideologias linguísticas que sustentam as práticas cada vez mais espanholizadas é impredizível, não soluciona magicamente o conflito sociolinguístico: simplesmente, recoloca noutro lugar as alianças entre os campos político e cultural, as instituições da “Comunidade Autónoma de Galicia”, e os poderes económicos.

O galego abraza

por Manuel Bragado, no Faro de Vigo:

O maior erro do presidente da Xunta de Galicia nos dous últimos anos foi abandonar o consenso forxado ao longo das tres décadas de autonomía arredor do estatus da lingua galega e das políticas para o seu fomento e promoción en todos os eidos da vida social, política e económica. Unha posición á que sabemos non foron alleas nin as presións dos minoritarios grupos contrarios á promoción do galego nin as orientacións dos think tank que promoven unha refundación recentralizada do estado autonómico. Un erro agravado tras a aprobación unilateral por parte do PPdeG, sen apoios sociais e profesionais, do “Decreto de Plurilingüismo”, que por primeira vez na nosa historia reduce a presenza do galego no sistema educativo non universitario e que foi recorrido diante dos tribunais pola Real Academia Galega, un feito incrible en calquera outro país. Unha decisión política que está agrandando unha ferida aberta na sociedade, como puido comprobar o propio presidente no panorama que contemplou na cerimonia de entrega dos Premios da Cultura Galega, aos que non acudiron nin os representantes dos partidos da oposición nin membros da sociedade literaria, apoiando deste xeito a opción do escritor Agustín Fernández Paz que coa maior coherencia e elegancia non puido aceptar un premio co que expresara con anterioridade o seu desacordo.
É innegable que na sociedade galega existen sectores minoritarios que se avergonzan da lingua galega e do pulo acadado pola súa cultura, un patrimonio que a humanidade deixou ao noso coidado. É un feito que estes sectores, que se presentan como defensores do bilingüismo, son moi teimosos no seu labor de provocar o retroceso da presenza do galego en todos os eidos da vida pública, singularmente no sistema educativo non universitario, onde ao abeiro da súa crise actual como mecanismo eficaz de mobilidade social, atopan o mellor caldo de cultivo para o fermento dunhas posicións que inequivocamente defenden un monolingüismo social para o castelán como un elemento diferenciador. É innegable, ademais, que ao uso da lingua galega non son alleos prexuízos tan falsos como estendidos que identifican aos que a utilizamos decote ben como aldeanos ou ben como “galeguistas”, ese colectivo cidadán formado polo profesorado de galego e pola militancia nacionalista. Prexuízos que caen polo seu propio peso cando sabemos que o galego, a pesar do retroceso do seu emprego nos entornos urbanos, singularmente o noso de Vigo, é a única lingua que segue a ser, tras 500 anos de imposición do castelán, a lingua maioritaria na súa comunidade.
No entanto, a pesar destas posicións que causan división arredor do estatus do galego, un dos símbolos maiores da nosa convivencia, para enfrontar o seu difícil futuro é imprescindible, urxente, inevitable que todas as forzas políticas recuperen no Parlamento o camiño da concordia. Non se pode adiar por máis tempo intentar artellar este novo consenso arredor do estatus da lingua, concibida como parte esencial da nosa riqueza, como o patrimonio máis valioso que posuímos, e nunca como un problema ou como unha barreira de división ou de fractura entre os partidos ou entre a cidadanía. Un novo consenso elaborado en condicións de xustiza e equidade, o que inevitablemente levará aparellado, como sucedera en 2004 no consenso anterior arredor do PXNL, a posta en marcha de políticas firmes de acción positiva a prol do galego en todos os eidos da vida social, educativa ou institucional.
O presidente da Real Academia Galega, Xosé Luís Méndez Ferrín, escribiu que “o galego é o ADN do que fomos, do que somos e do que queremos ser”. Será a cidadanía coa súa voz e voto a que declarará un futuro para o galego ou a que decidirá a súa lánguida extinción. O que suceda depende de cada un de nós, daqueles que utilizan decote a lingua e daqueloutros que optan por non facelo, daqueles que se apuntan ao partido da esperanza ou daqueloutros que prefiren desentenderse deste patrimonio.
Os que nos apuntamos ao partido da esperanza sabemos que é indispensable aumentar as dimensións do perímetro da apreta do galego, de ampliar o número de persoas que valoran este idioma milenario como a tecnoloxía de comunicación máis eficaz e innovadora que posuímos todos os galegos a esta altura do século XXI. Contamos con moitas posibilidades de utilizar o galego como abrazo: escribir en galego, felicitar as festas en galego, agasallar en galego, escoller a opción galego cando exista a posibilidade de utilizar un servizo nesta lingua, reclamar o uso do galego cando non estea dispoñible esta opción, solicitar ser atendidos en galego cando nos dirixamos ás administracións…, posibilidades todas de exercer pacificamente o dereito a existir da nosa lingua, de valorar o noso. Falemos como galegos!