No mes pasado cumprín un ano como colaboradora deste xornal. Recordo que no primeiro artigo publicado, referinme a dous Eduardos, o primeiro cunha vida iniciada no inicio do século XX e terminada no seu final; o segundo, cunha vida iniciada nos primeiros anos deste século. Se o primeiro viu rompido abruptamente o seu monolinguismo galego inicial, na primeira socialización, desde o momento de pór o pé na escola, e esta funcionou como a primeira plataforma desgaleguizadora e impositora do español, prólogo de moitas máis ausencias e erradicacións da lingua galega, o segundo, monolíngüe galego, neste caso, cen anos despois, por vontade dos seus pais e respeito ao galego do seu contorno máis achegado, tamén se fixo “bilingüe” unha vez que iniciou o ensino infantil. Nen sequer fai falta unha mestra directamente castelán-falante: abonda con que o pequeno, como debe ser, non viva nunha burbulla e ouza o que falan os seus pares, os amigos, pais e familiares destes, comerciantes, radios, televisións… para que o omnipresente español penetre na súa mente e na súa fala e se impoña como o normal ou, como mínimo, tan normal como o que el ouviu e ouve decote na súa casa.
Velaquí a primeira fenomenoloxía do bilingüismo á galega. É ben certo que este pequeno ou pequena, de adolescente ou adulto poderá recuperar o uso volitivo do galego, sendo, por tanto, ben valioso todo o depósito de lingua aprendido na infancia. Para que esta socialización en galego prospere e sexa algo máis do que unha ocasional evocación, cómpre ou ben un reingreso no mesmo porque social, política, laboralmente… se pode perceber como útil, isto é, porque unha instancia con autoridade e poder o impón e a fala individual adáptase a un modelo de pauta galega, ou ben un exercicio consciente do galego, en virtude do cal se sobreactúe, oferecendo unha imaxe de uso do galego para todo que poda funcionar como imán de novos falantes e contrarreste a normalidade reinante.
Ben sei que co descrito non se ilumina nen de lonxe unha realidade como a da situación da lingua galega na actualidade e non se me ocorrería facelo no espazo e características formais dun artigo, por longo que este sexa. Dáse a circunstancia de que levo escritos algúns centos de páxinas ao respeito, en libros publicados que se poden localizar e ler, onde as bases epistemolóxicas da análise que practico están dabondo aclaradas. Claro está que ao ser o da lingua unha cuestión colectiva, que a todos atinxe, e non un problema técnico exclusivamente, esforceime por alentar unha práctica concomitante coas necesidades que se desprendían daquela análise: todas e todos, en definitiva, somos parte do problema e podemos aspirar a sermos parte da solución; ninguén se pode reclamar da parte de fóra e moito menos academicamente. O galego e as leis. Aproximación sociolingüística, Sempre en galego, Direitos lingüísticos e control político ou De fala a lingua: un proceso inacabado son algúns títulos que os interesados en coñeceren e avaliaren as posicións teóricas e a actuación social e política que defendo poden consultar. É ben certo tamén que, como o camiño se fai andando, os meus trinta e cinco anos de oficio docente, con uso do galego como lingua vehicular (e durante quince anos para materias diferentes da lingua e da literatura galega) proporcionáronme unha excelente base de aprendizado, de revisión de tácticas ou de procedementos e de corrección e mellora da propria oferta pública do galego. Non é menos certo que, durante catorce anos consecutivos, como deputada que fun do Parlamento de Galiza, por delegación da organización que representei, o Bloque Nacionalista Galego, tiven ocasión de comprobar ben de perto que a cuestión da lingua existiu porque esta organización e eu mesma no seu nome a suscitamos, como tiven a oportunidade de verificar, un día após outro, a dureza e inflexibilidade das posicións, por vía de regra, dos partidos españois, atentos sempre, por norma, a que nen simbolicamente o galego ocupase un lugar que pudese rabuñar o imperio da lingua oficial do Estado.
Se recordo todo isto, non é por compor nengún catálogo de méritos, senón porque o último artigo de Henrique Monteagudo neste xornal (18 de Decembro de 2010) confunde todo lamentabelmente, nunha zarapallada de difícil dixestión. Comezarei por lle recordar algo elementar: os bípedes humanos que encaixamos dentro do xentilicio “galegos” temos conquistado desde hai algún tempo o dereito de cidadanía, que substituíu afortunadamente o conceito de súbdito ou de vasalo. Quero dicer que raia no indefiníbel que me atribúa “falla dunha mínima ética do debate” por ter sido eleita grazas (¡!) ao seu voto. Señor meu, vostede non me votou nen eu llo teño, caciquilmente, que agradecer. Vostede, no uso da súa liberdade, votou pola opción política que mellor supuña que representaría os seus intereses e ideas, isto é, nunha medida, votou por si mesmo, como facemos todos cando exercemos o dereito de sufraxio, e eu, naturalmente, non fun dona da miña deputación, senón, como me encarguei moi moito de recordar no acto público da miña demisión, exercín e desempeñei o meu cargo por delegación da organización que me confiara esa responsabilidade e pola porción de povo galego que a apoiou. Nada a ver, xa que logo, coa coñecida vasalaxe universitaria, por exemplo, en virtude da cal o “xefe” coloca os subordinados-as para que toda a vida lle deban o favor…
En segundo lugar, asoma descaradamente a contradición cando H. Monteagudo se declara veterano militante do nacionalismo e concentra boa parte do seu artigo (como do mesmo informe do IGEA) en deostar unha parte fundante dese nacionalismo, a Unión do Povo Galego, grazas á cal el atopou organizacións en que militar precisamente. Cuerpo a tierra, que vienen los nuestros!, ironizaba co seu característico humor o finado de Pío Cabanillas. Por moito que saiba de onde procede e a onde quer chegar tal práctica de zunia introproxectada, non dou entendido cabalmente tal énfase na repulsión do idéntico, tal axuda directa aos que penalizan e satanizan adoito o nacionalismo galego como produto político indesexado para o reino do bipartidismo. Mais é que, ademais, o xogo que H. Monteagudo practica é vello e coñecido dabondo. Consiste en caricaturizar, a base de sofismas, a posición que se quer refutar ou ridiculizar para así poder basear supostamente a razón do ataque que se lanza. ¿Cómo se poderá conviver, ou tan sequer aturar, politicamente, no seo da mesma organización tal colección de repugnancias (sectarismo, manipulación, alerxia polo diálogo, compulsión de control…) como as que o autor do artigo atribúe ao partido mencionado? ¿Será unha vertente do sadomasoquismo descoñecida.
De modo e maneira que a orixe do debate, un informe dun instituto privado, pretensamente técnico, pasa a ser reinterpretado polo proprio autor na clave, seica, verdadeira: nada menos que a “revisión” do discurso político-lingüístico do nacionalismo. E, se non che parece mal a pregunta, ¿ti quen vés sendo para “revisares” o idem? Explícome. Como militante, terás todo o dereito do mundo a, nas asembleas e nos órgaos correspondentes do BNG, propor todas cantas novas medidas políticas e de acción social se che ocorran para mellorar a aplicación dun programa que nos demos e que non é, por suposto, un papel inmodificábel, senón susceptíbel de todo tipo de prácticas corrixidas e melloradas. Será o conxunto da organización ou os seus órgaos representativos quen así o ratifique ou non. Como autor dun informe, pretenderes “revisar” tal política resulta unha afirmación de tal petulancia e hipérbole narcisista que aforra calquer outro comentario. A obriga, por suposto, do BNG, en sendo atento á realidade en que se move o tema e o problema da lingua galega, será tomar en consideración todos os estudos, informes, ditames, normativas… atinentes ao galego e ao seu futuro e, a partir de aí, renovar, rectificar -se for o caso- ou contrastar a súa política.
Canto ao corpo de ideas novas que dis incorporar, pouco teño que comentar, porque, propriamente non existen. Existe negación, iso si, de conceitos sociolingüísticos que -que eu saiba- ninguén adora por inmobilismo senón por explicativos e rendíbeis para a caracterización científica da situación histórica e actual do galego. Enrubia ter que lembrar que a noción de conflito lingüístico implica “un caso específico de conflito social en que as diferenzas idiomáticas poden converterse en símbolo fundamental de oposición”. Dá apuro recordar que “conflito lingüístico” é unha noción sociolóxica, sociopolítica, que non significa que andemos a losqueadas uns con outros senón que existe un dualismo lingüístico dentro do cal a disimetría de usos e funcións dunha lingua relega a unha posición subordinada e submisa a outra lingua. Unha mínima práctica social, unha mínima escoita da radio pública galega… verifican a pasaxe inmediata ao español por parte de galego-falantes espontáneos, non conscientes, á primeira fala que ouven neste idioma. Contrariamente, aflora tantas e tantas veces a lingua galega cando alguén a fala determinando unha nova naturalidade que contradí e contrasta coa naturalidade imposta: a retracción do galego en canto o español aparece. ¿É isto bilingüismo?
Mais, de novo, non é este o lugar de explicar nocións básicas. Si o é, ao menos polo que a min respeita, de aclarar que o informe mencionado non sei onde provocou “desconcerto”. A min, particularmente, provocoume hilaridade nuns casos e, noutros, lástima, ao prever -como así aconteceu- o ben que o aproveitarían PP e PSOE no seu proprio beneficio, circunstancia non banal que supoño que dará que pensar ao seu autor. Hai partes íntegras que poderían ser asinadas polo actual secretario xeral de Política Lingüística, Anxo Lorenzo, ou polos responsábeis políticos que lle encomendaron o labor que realiza. Se esta coincidencia existise en nome dunha política de mínimos favorábel ao galego, respeitosa e cumpridora da lexislación existente (LNL, Carta Europea…), benvida sería. Mais o que estamos a comprobar un día con outro é a destrución deses mínimos que o nacionalismo galego, por certo, leva anos a reclamar.
A interpretación do bilingüismo, por certo, por parte de empresas recentemente instaladas no noso país, é ben curioso. Unha delas, con estabelecemento aberto na Coruña, ignora o preceito legal da cooficialidade galego / castelán, reduce a presenza daquel á información sobre as tarifas de transporte (¿el será porque se trata de cartos?) e practica un bilingüismo sui generis: sueco / español. De lingua a lingua, si, señor, nada de enredos con dialectos prescindíbeis.
Conclúo amosando o meu acordo total coa necesidade de non reducir a política lingüística que o nacionalismo practique e defenda a “galvanizar” os sentimentos dos xa galego-falantes conscientes e, en troca, excitar toda a pedagoxía de convicción para que os castelán-falantes se incorporen á práctica do galego. Tan de acordo estou que, en xusta correspondencia, reclamo que, se non se debe porfiar no uso redundante, pola mesma non se ofenda gratuitamente a aqueles-as que mesmamente se esforzan, coa súa conduta en galego e pro-galego, en aumentaren o número dos segundos. Agardo ansiosa (que non “furiosa”) que o redactor do informe citado ou calquer outro oferezan positivas propostas de captación e fixación de novos falantes do galego, porque estou algo farta de que se desestimen vellas tácticas e non se oferezan novas por nengures. Agora, iso si, a grandilocuencia que non falte!: o informe citado aparece subtitulado como “reflexión estratéxica”. Isto que escrebo, Henrique Monteagudo, pacientes leitoras-es, non é nen sequer explicación dunha táctica. É, simplesmente, aclaración mínima do que, no fondo, non o merece, isto é, a atribución a unha servidora de falsías e dogmatismos varios, que, precisamente, por levar toda a vida no debate da cuestión, fican derrubados como castelo de cartas. Porque, por certo, eu chámome como me chamo, non “polemista salientable”. Até aí se guinda a pedra e se esconde a man!
Ningún comentario:
Publicar un comentario