Xohán Cabana: "O galego está en declive, pero pode dar unha volta"

Jorge Casanova entrevistou a Darío Xohán Cabana para La Voz:

Darío Xohán Cabana (Cospeito, 1952) aínda ten o susto no corpo despois dunha inesperada operación cirúrxica. O académico convalece na acolledora casa que ten nunha aldea lucense, onde a conversa podería ser infinita á calor da estufa e das súas lembranzas.

-Na «Wikipedia» pon que tivo vostede unha educación comunista...

-Para min é un sinal de identidade porque me condicionou para toda a vida. En contra do que dicía moita xente, eu sempre souben que Franco era malo. Lembro a meu padriño, quen, naquelas noites frías de inverno, ás veces quedaba pensando e dicía: «Asasino, asasino...». E non dicía máis.


-E iso converteuno nun neno diferente?

-Non. Pero ao mellor, cando xogabamos ás guerras, eu estaba encantado de ser Fidel Castro, mentres outros preferían ser Fulgencio Batista.

-Era vostede un rapaz tranquilo?

-Si. Era tranquilo e bo estudante. Non ía aos niños nin lle daba de fumar aos sapos. O cal non quere dicir que non pelexara ás veces, que si pelexaba, ou que non fixera barbaridades ás veces, que si as facía. Aínda que a memoria da infancia mente moito. Eu, por exemplo, non teño lembranzas do frío, pero sei que pasabamos moito.

-Tivo moitos empregos. Foi policía local, vendedor de libros...

-Si, pero empecei e rematei facendo o mesmo: editando libros. No 1971 traballei en Edicións Castrelos, en Vigo, e no concello de Lugo, nos últimos 13 anos, encargueime das publicacións do concello. Ese foi o traballo que máis me gustou.

-Vender libros é moi duro.

-Si, aínda que houbo dúas partes. A primeira, case patriótica, foi unha venda ambulante de libros galegos cunha furgoneta. Daquela pasei algo de fame e, dende logo, frío tamén. O outro foi vender enciclopedias e cousas desas. Un traballo difícil. Era demasiado bo lector para ser vendedor de libros.

-Pero o seu traballo real é ser escritor.

-Si, a dedicación profunda foi esa, o que me moveu dende que era un rapaz. Se algo fun, fun iso.

-E diso non se xubilou.

-Non, aínda que literatura de creación hai anos que non fago.

-Que lle gusta máis, a poesía, o ensaio, a narrativa...?

-Eu son máis poeta que outra cousa, pero a narrativa deume unha satisfacción inmensa, que foi o éxito, o pequeno éxito que podemos ter neste país.

-Sobre o futuro da lingua, é optimista?

-A enfermidade do optimismo nunca a tiven. A miña esperanza é que a historia dá moitas voltas, pero se non dá esa volta... o galego realmente está en declive. Pero pode dar unha volta. Unha lingua desaparecida que levaba 2.500 anos sen ser falada, o hebreo, volveu ser unha lingua falada, vigorosa e viva.

-Canto tempo leva facendo o encrucillado de La Voz?

-Máis de 30 anos.

-Chámanlle os lectores algunha vez?

-Cando hai un erro, ha, ha. Non, as comunicación son poucas, aínda que as que recordo son cordiais. Algunha emocionoume.

-E vostede fai encrucillados?

-Só os que me poñen problemas.

-E agora que está xubilado, que vai facer?

-En primeiro lugar, vivir. Estar tranquilo pola casa, e ler moito. Estar coa familia e viaxar un pouco.

-Sabe cociñar?

-Quen me dera! Nin unha tortilla. Ata os ovos fritos me saen mal.

-Gústalle o fútbol?

-Si. Gústame ver un bo partido na tele. Lembro unha vez co Manuel María, no 1969, cando fomos ver ao Lemos contra o Ourense porque seica era un partido moi importante. Alá fomos coas nosas farias e o Ourense meteunos seis ou sete goles. O Manuel saíu moi cabreado e eu, por solidariedade, tamén. Non volvín ao campo.

-Defínase en poucas palabras.

-Penso que son unha boa persoa.

-E agora defina a Galicia.

-É un país que non o dá sido. Ás veces parece que levanta a cabeza, pero por pouco tempo.

 -Sempre levou barba?

-Dende os 17, só deixei de levala na mili.

-E que pensa agora que a leva todo o mundo?

-Pois que é un pouco incongruente, aínda que pode que sexa algo de racismo barbista.

-Cal é o seu lugar favorito?

-Aquí, onde estamos agora.

-Que relación ten co móbil?

-Ningunha. Non teño móbil.

-Non o creo.

-Pois non teño.

-Elixa unha canción.

-Van ser dúas: O canto dos partisanos e Grândola vila morena, de José Afonso.

-O máis importante na vida?

-Ser unha persoa decente, que non sempre se consegue.

-Xa, normalmente a xente ten unha grande opinión de si mesma, que non sempre é real.

-Eu non. No espello véxome feo.