por Gonzalo Constenla no Nós Diario:
A discusión pública sobre o "deber" de dominar o inglés –e o impacto no equilibrio do noso ecosistema lingüístico– merece un tratamento demorado. Con todo, e para non mesturar planos, esta análise trata doutra cuestión: explicar por que, máis alá de calquera obriga sobre unha lingua, as persoas galego-falantes, ao seren bilingües plenas en galego e español, costuman aprender con máis facilidade unha terceira lingua (L3), neste caso estranxeira. Non discutimos o "para que", senón o "por que" e o "como" que a investigación avala.
En primeiro termo, convén lembrar o que sinala a evidencia: o bilingüismo individual funcional reforza dous piares para a L3. O primeiro é a conciencia metalingüística: quen alterna códigos segmenta mellor a forma, compara estruturas, induce regras con menor custo e tolera a ambigüidade. O segundo, en paralelo, é un perfil atitudinal favorábel: motivación elevada, expectativas realistas de éxito e apertura á diversidade lingüística, que favorecen persistencia e autorregulación. Así, aínda que os efectos nos contextos non foren uniformes, obsérvase unha vantaxe na aprendizaxe de terceiras linguas entre persoas bilingües fronte a monolingües.
Chegados a este punto, cumpre unha precisión decisiva: todas as persoas galego-falantes son bilingües totais; pola contra, non todas as persoas español-falantes na Galiza acadan un dominio activo e funcional do galego. Esta asimetría ten unha derivada práctica. Quen domina as dúas linguas manexa con soltura dous sistemas gramaticais, dous repertorios e dous mapas fonolóxicos, o que multiplica as opcións de transferencia positiva (aproveitar semellanzas) e adestra a vixilancia fronte á interferencia (identificar falsos amigos, reorganizar acentos, reaxustar categorías). En consecuencia, cando se inicia a L3, ese adestramento previo opera como panca que reduce a incerteza e acelera a construción de regras.
Afortalar o galego-portugués, sumando todas as súas variantes, lonxe de competir coa aprendizaxe doutras linguas, impulsiónaa
Con todo, non abonda con posuír dous códigos; cómpre mantelos equilibrados. Cando o galego se retrae a ámbitos residuais, o suposto bilingüismo degrádase e a vantaxe mingua. Por iso cumpre garantir usos efectivos –tamén na lectura crítica, na argumentación escrita e na produción oral formal–, pois só así a L3 terá terreo fértil. Ademais, a calidade da exposición á terceira lingua, o deseño das tarefas e a práctica dos procesos (formular, contrastar, reformular) marcan a diferenza entre un impulso inicial e un progreso sostido. Así pois, non existen fórmulas máxicas: hai unha probabilidade favorábel que depende do equilibrio previo e das condicións de aprendizaxe.
A máis-valía do portugués
A este panorama súmase unha derivada salientábel: o estudo, o coñecemento e a práctica de todas as variantes do sistema galego-portugués –especialmente entre as persoas galego–falantes, constitúen unha máis-valía adicional. A proximidade estrutural e léxica e as converxencias prosódicas e segmentais facilitan pontes cara a terceiras linguas cun perfil fonolóxico afín.
Así, as competencias na percepción de timbres vocálicos, na xestión de ditongos e na identificación de patróns acentuais de todas esas variantes poden transferirse con rendemento ao francés, ao inglés e a outras linguas. O portugués non substitúe, pois, a L3: aceléraa, porque fornece rutinas de discriminación fonética, inferencia morfosintáctica e lectura variada que despois se voltan a empregar.
Desde esta perspectiva, política lingüística e práctica docente han confluír nunha mesma dirección. Por unha parte, consolidar o verdadeiro bilingüismo individual de base implica asegurar espazos reais e prestixiosos de uso do galego, para que o equilibrio sexa real. Por outra, unha didáctica comparativa da L3 –que faga explícitas semellanzas e diferenzas co galego-portugués e co español– permite activar a transferencia positiva e anticipar interferencias. Cumpren ademais exposición suficiente á L3, tarefas auténticas, avaliación formativa e orientación continuada.
En definitiva, podemos afirmar que afortalar o galego-portugués, sumando todas as súas variantes, lonxe de competir coa aprendizaxe doutras linguas, impulsiónaa. Como consecuencia, a suma dun bilingüismo individual pleno e o contacto coas diferentes variantes do galego-portugués oferece ao alumnado galego valiosas chaves para abrir cadeados de novas linguas.
Ningún comentario:
Publicar un comentario