A menos

por Ramudo, en El Progreso:

Foi no supermercado. Trataba de explicarlle a miña filla a diferenza entre unha mandarina e unha laranxa. A simple vista, non é moita. Un pouco máis grande unha e un pouco máis pequena a outra. Mentres pesaba unha bolsa de kiwis, díxome a froiteira: "Gústame moito que lle fales en galego". Como. Pensei en voz alta. "Si, que lle fales en galego á nena. Agora moi pouca xente o fai". Colleume co pé cambiado. Por un momento quedei calado. Non sabía moi ben que dicir. "É que eu sempre falo en galego. Con ela tamén, claro", resposteille. Sen máis. Gustaríame ter a posibilidade de sacarlle algo máis de brillo ao meu propio comportamento. Dicir que a miña forma de expresarme e de dirixirme á pequena, e tamén aos demais, responde a unha actitude militante no idioma propio, pero o certo é que, polo menos no meu caso, é moito máis sinxelo que todo iso. Falo no mesmo código no que penso, na miña lingua nai. Cando mudo ao castelán, polo que sexa, teño que traducir o que sae do meu propio maxín. Non me costa traballo, pero é unha fala procesada, menos espontánea. "Xa, pero é que moita xente cambia de lingua para falar cos rapaces", insistiu. Deixoume matinando. Non é que non fose consciente de que iso sucede, pero sorprendeume o feito de que sexa algo tan frecuente como para que eu mesmo chamase a atención por non facelo. E máis nun lugar polo que, ao longo do día, ten que pasar moita xente. Unha morea de pais cos seus fillos. Non me gustou ser unha rareza por isto. Mellor sería ser a excepción polo contrario.
Non o ten fácil a nosa lingua. Os pais que pensan en galego pero prefiren dirixirse en castelán aos seus fillos, sabe Deus por que, toman eles mesmos a decisión. Un pode estar dacordo con eles ou non, pero a fin de contas dispoñen sobre a súa propia vida e sobre a educación da súa prole. Pero logo están os outros casos, que tamén restan. Son os de aqueles rapaces que saen da súa casa falando un idioma, o mesmo que utilizan os seus proxenitores para relacionarse con eles a diario, e volven da escola conxugando verbos en castelán. É algo difícil de comprender. Nalgún punto indeterminado, ou non tanto, estase a producir unha rotura na transmisión da nosa fala entre xeracións. Parece que é no ámbito escolar, por máis que o goberno da Xunta poña desculpas e panos quentes. É algo demasiado evidente. Non hai outra explicación. Está sucedendo mesmo en familias que son militantes no idioma propio. Xente que non pasa de todo, á que non lle é indiferente a sorte da súa propia linguaxe. Persoas que non aproban o que está pasando. Que non queren os seus pequenos se expresen nunha fala diferente á que eles mesmos empregan. Nin máis nin menos.
A Real Academia Galega (RAG) calificou o decreto do plurilingüismo nos colexios como un desafiuzamento do galego na súa propia casa. Lamentablemente, o tempo estalle a dar a razón. O seu último informe non pode ser máis preocupante en relación co seu futuro. A mensaxe de "alerta" é clara. Os rapaces están a protagonizar xa neste momento "un proceso acelerado de monolingüización en castelán" e ademais "a un ritmo" que non era previsible nos estudos previos, ata tal punto que a lingua materna maioritaria comeza a ser a española.
De feito, o secretario da RAG, Enrique Monteagudo, apuntaba que algunhas das propostas que agora se barallan para facer "retroceder o catalán en Cataluña" xa se aplicaron antes en Galicia co galego. Ao seu xuizo, sucedeu no ámbito educativo, co paso dun "modelo favorable á lingua propia a un modelo equitativo que, en realidade, non o é". É por iso que o medio escolar se está sinalando como un factor de "castelanización". Tamén apunta ao "levantamento da esixencia" de coñecer a lingua cooficial para determinados postos de traballo.
No ámbito da Xunta de Galicia, a propia lei de Normalización Lingüística, que os funcionarios teñen a obriga de coñecer, establece que "os cidadáns teñen dereito ó uso do galego, oralmente e por escrito, nas súas relacións coa Administración Pública no ámbito territorial da Comunidade Autónoma". Daquela, non hai explicación posible que xustifique condutas que vaian noutra dirección, como a que denunciou unha muller esta semana en Lugo despois de que, segundo a súa versión, dúas funcionarias se negaran a atendela en galego.
O noso idioma está enfermo. Non está para morrer dun día para outro, pero padece un mal difícil de curar. Estase a converter nunha lingua estéril, cada vez máis incapaz de reproducirse e de gañar novos falantes. É unha doenza perniciosa, porque lle nega futuro. Ten data de caducidade. Os que deberían protexela e promocionala están fracasando. Poden dicir misa. Pasa como coas listas de espera. Non serve para nada negalas ou maquillalas, a realidade é teimuda. Está na rúa.
O galego ten inimigos poderosos. Son peligrosos os que dan a cara e renegan del en público.
Son peores, penso, os que se agochan detrás dunha careta co coitelo entre os dentes. Tamén aqueles que o castigan cunha fría indiferenza. Pasa como coas persoas: se hai remedio, mellor buscarllo en vida. Despois do pasamento, as bágoas non resucitan aos mortos.