Alá por 1970, Estados Unidos comezou a devolver aos primeiros poboadores parte das terras das que foran desposuídos por unha serie de escrituras de compravenda e tratados feitos entre partes moi desiguais en poder e dominio das artimañas xurídicas. Aproveitando ese cambio de tendencia, un chamado Consello Tribal de Mashpee foi a xuízo para recuperar parte das terras ancestrais.
Os indios de Mashpee pertencen aos wampanoag, os poboadores autóctonos da costa de Massachussets. Moi cerca de alí arribaron os puritanos ingleses do Myflower, que procuraban crear en América unha nova Xerusalén. As novas políticas de devolución parcial de dereitos ancestrais dábanlles aos sobreviventes autóctonos novas posibilidades económicas para despegarse do proletariado suburbano no que moitos foran desembocar. As expectativas de montar e xestionar comunalmente casinos, hoteis e outros negocios derivados, así como a venda de tabaco e alcol libres de impostos eran demasiado tentadoras para que os indios de Mashpee as deixaran pasar. Esperanzados, pois, foron á vía xudicial para que o condado lles devolvese 6400 hectáreas. A peza fundamental da súa estratexia foi tentar que o Tribunal os recoñecese como un colectivo con continuidade até os nosos días, aínda que o pegamento social e cultural que ligaba aos seus membros non tivese tanta adherencia como a doutros pobos indios.
Foi un xuízo longo e tenso, polo que desfilaron expertos de diversas disciplinas; nomeadamente antropólogos, que asesoraban aos indios, e historiadores, que asesoraban maiormente ao Tribunal.
A lingua saíu no xuízo unha e outra vez. Os wampanoag abandonaron moi pronto a súa lingua. Poderiamos dicir que "elixiron" adoptar o inglés, pero sería esaxerado soster que o fixeron pola súa propia vontade. Sen negarlles unha capacidade axentiva que os levou a optar polo que consideraron máis beneficioso, o caso é que os wampanoag non foron precisamente ben tratados polo home branco. A principios do século XVIII as súas terras fóranlles expropiadas e a súa estrutura organizativa fora desmantelada. A cabeza dun dos seus últimos xefes estivo exhibida nunha pica, e a súa muller e os seus fillos foron vendidos como escravos nas Antillas. Os membros restantes sobreviviron asimilándose pola parte baixa da escala social. En 1970, ninguén falaba xa a lingua wampanoag.
James Clifford, un destacado historiador do cambio cultural, seguiu todas as sesións do xuízo e escribiu sobre el un penetrante ensaio a partir das súas anotacións. Nunha delas lemos algo sobre unha anciá que lembraba que unha vez escoitara ao seu avó falar nesa lingua. Lembraba a sorpresa de súa nai, que preguntaba: "Papá, por que non me dixeches que podías falar indio?". Lembraba tamén que ela mesma engadira: "Avó, por que non nos dixeches que podías falar indio? Por que non nolo aprendiches?". E a resposta do avó: "Eu só quería que os meus fillos aprendesen ben o inglés".
A declarante, a súa nai, os seus fillos e netos non tiveron opción. Os seus antepasados si a tiveran, pero creron que podían mellorar a situación dos seus descendentes adoptando en exclusiva a lingua que lles parecía a opción gañadora.
O Consello Tribal de Mashpee perdeu o xuízo porque o Tribunal considerou que non tiñan historicidade: non conservaban estruturas comunais que probasen a súa vontade de perdurar como grupo, e nin sequera tiñan unha lingua que avalase a súa pretensión. A súa identidade como unha das nacións dos primeiros poboadores esluírase co paso do tempo. Xa non eran indios, eran cidadáns. O que parecía unha vantaxe amosouse como daniño para eles moitos anos despois, cando o abandono total da lingua propia estaba xa consumado.
Afortunadamente para os demandantes, o final desta historia non foi infeliz, pois tras seguir litigando con teimosía durante tres décadas, viron recoñecida a súa pretensión en 2007. Agora tentan espertar a lingua dun longo e profundo sono que dura xa século e medio. Axúdalles algo a conservación dunha tradución da Biblia ao wampanoag feita por un misioneiro na segunda metade do século XVII. Foi a primeira tradución do libro sacro publicada nunha lingua amerindia. O mesmo misioneiro deixou ademais unha gramática. Botan man tamén dun vocabulario dun dialecto veciño escrito por outro misioneiro no século XVIII, e do pouco que aínda permanece esperto na familia das linguas algonquinas. Baixo o liderado dunha lingüista nativa, os indios de Mashpee afánanse en devolver a súa lingua á escena comunicativa. " Nutahch8eekatup", aprenden a dicir os nenos, como alternativa de " I'm really hungry".
Que se gaña cando un pobo deixa que se esvaezan as súas peculiaridades lingüísticas e culturais para converterse nun conxunto de cidadáns, puros individuos carentes de pegamento que os vencelle ao territorio que habitan? E que se perde? Porque algo sempre se perde, non o dubiden.
Ningún comentario:
Publicar un comentario