A lingua como síntoma

por Felipe Gago en Galiciaé

Estes días a lingua está no centro de todas as conversas de café. Algúns senten ese delicioso pracer da derrota que tanto nos ensinaron, outros botan a culpa a quen lla botarían xa aínda que non houbera dato ningún, os menos especulan coas solucións. E eu penso que a lingua é tan só un síntoma de algo máis grande

 

"Esa moitedume de luciñas representa o pobo, que nunca nos traicionou, a enerxía coleitiva, que nunca perece, i en fín, a espranza celta, que nunca se cansa. Representa o que nós fomos, o que nós somos e o que nós seremos sempre, sempre, sempre". Castelao

 

O inglés primeiro, o galego postremeiro

 Galicia sitúase líder de España en inglés e no nivel alto do mundo, tal e como o corrobora o estudo máis amplo a nivel internacional que cada ano realiza Education First (EF)

Estes datos referendan as distintas accións da Consellería de Educación, Ciencia, Universidades e FP para a aprendizaxe de inglés enmarcadas na Estratexia galega de linguas estranxeiras como é a rede de centros plurilingües,

Esta é a ampulosa declaración da Xunta. Cal é a realidade?

En primeiro lugar, Education First é unha empresa de educación de linguas enfocada na realización de viaxes. A enquisa que realiza é un mecanismo de mercadotecnia evidente. A propia empresa avisa que 

A poboación examina neste índice elixiu examinarse por sí mesma, polo que non se garantiza que sexa representativa. As probas só as realizaron persoas que queren profundizar no coñecemento do inglés.

Isto que significa? Que deste estudo non podemos tirar ningún tipo de conclusión. Non hai ningunha garantía estatística de que os datos obtidos por este estudo indiquen, por exemplo, que mellorara a comptencia en inglés na poboación galega. Ademais, nas notas emitidas por Education First, non se dá ningún tipo de información sobre o tamaño da mostra galega nin da española. En defintiva, non hai ningún dato que nos garanta que o estudo é aplicable á realidade galega. 

Alén do ránking por comunidades do que recolle medallas a nota de prensa da Xunta, o único que se relaciona no infome emitido por Education First é a evolución da puntuación que utilizan entre os anos 2015-2024 en España (ver gráfico máis abaixo). Chama a atención que precisamente do que se gaba a Consellaría de Educación é onde os datos son peores. A evolución do índice no período indicado daqueles que teñen entre 18 e 20 anos foi caendo substancialmente. A media sobe, sobre todo grazas aos maiores de 31 anos, isto é, a aqueles que eventualmente melloran o seu inglés grazas a cursos non regrados como os que ofrece Education First. Todo moi sospeitoso.En todo caso, a única conclusión que poderiamos sacar destes datos, se é que se poidera sacar algún, é que o ensino regrado do inglés está sendo un fracaso.

A gran pregunta que debe contestar a Consellaría é: e o galego que? O recente estudo do IGE demostra un fracaso completo e absoluto especialmente no ensino da nosa lingua. Neste caso a Consellaría de Educación non se apurou a facer un acto de contrición. Non comentou absolutamente nada. A conclusión é que o ensino do galego non ten nada que ver con eles. Eu non lles vou quitar a razón. É ben certo que as competencias lingüísticas na nosa lingua hai que adquirilas a pesar das trabas que pon a Xunta de Galicia. Velaí que o lema máis acaído para explicar a política lingüística é o que encabeza o título desta entrada: "o inglés primeiro, o galego postremeiro"

A lingua que nos fai ser

 editorial do Nós Diario asinado por Xoán Costa:

Así é o título da publicación que se vai distribuír con Nós Diario o próximo día 16. Un título que concibe o galego como esencia, como existencia. Díxoo Castelao: “Se aínda somos galegos é por obra e gracia do idioma” e díxoo Carvalho Calero en certeira aseveración que sitúa a lingua como o primeiro e fundamental dos elementos identificadores da nosa identidade: “Galiza existe desde que existe o galego”.

 

Máis alá do ensino

 por Luís Álvarez Pousa en Tempos Dixital:

Ningunha sorpresa. Agás nos discursos cerimoniais, que amparan desde hai anos as supostas bondades do imposible bilingüismo harmónico ou cordial, tódolos indicadores sinalan que o galego está máis ameazado ca nunca. Confrontando as estatísticas de antes e de agora do IGE, cabe pensar en que, de non remedialo a tempo, se faga inevitable a súa entrada en vía morta.

 

Desleixo co galego

por Alberte Mera, Editorial no Diario Nós:

 

Após os datos do Instituto Galego (IGE) que certifican a maior perda de galegofalantes da historia da Galiza, o conselleiro de Cultura e Lingua informou onte dos orzamentos do seu departamento para o ano 2025. O proxecto de contas do Executivo que preside Alfonso Rueda certifica que as partidas para normalización lingüística serán de 11,96 millóns o ano que vén. As mozas e os mozos que non teñen o galego como primeira lingua minguaron desde 2008 en 133,3%, segundo os datos do IGE. Pola contra, naquel ano, 2008, o orzamento da Xunta da Galiza para normalización lingüística eran de 23,6 millóns de euros, case o dobre do que se dedicará para o ano que vén, e tendo en conta os efectos da inflación entre 2008 e o momento actual, aquela cifra do Goberno galego do PSdeG e do BNG equivalería a uns 31,4 millóns de hoxe. Iso si, o Executivo galego destinará no exercicio que vén o triple de cartos a aulas de relixión que á lingua. Así que nun día como o deste 31 de outubro, de Samaín, ás portas de Todos os Santos e Defuntos, cómpre reivindicar o pobo como coidador do idioma e cultura propias, mais tamén a non defunción do galego, do idioma e do pobo. A lingua precisa recursos, coidado e políticas de promoción. Implíquense, levanten os vetos ao galego no ensino e doten de recursos a normalización lingüística. É de dereito.

A verdade incómoda sobre o galego

 

por Xesús Veiga no Galicia Confidencial:

O estudo da institución estatística oficial da Administración galega certifica a existencia dunha verdade incómoda: entre os anos 2003 e 2023 rexistrase unha dinámica lingüística desfavorábel ao galego nos segmentos poboacionais de menor idade e nos núcleos territoriais de maior densidade urbana. Constatase, pois, a consolidación dunha dualidade significativa: non hai correspondencia entre a Galiza mais conectada aos novos procesos de comunicación e produción e as porcentaxes de utilización do galego como ferramenta habitual das relacións sociais.

 

Que é a imposición lingüística?

 

por Gonzalo Constenla, en Nós Diario:

Nas últimas semanas, por causa do denominado Pacto polo Galego proposto polo Goberno da Galiza aos grupos da oposición parlamentar, voltouse a escoitar o argumento da imposición lingüística. A linguaxe política costuma afastarse, e mesmo diverxer, da verdade das cousas. Porén, nun tema basilar como é o da nosa lingua parecería que se deberían empregar os termos cun mínimo de rigor e propriedade.

15 anos, 13 liñas, 4 parágrafos, 0 propostas

9 parágrafos, iso é o que ocupa a resposta de Valentín García, Secretario Xeral da Lingua, nun artigo publicado no Nós Diario explicando os 15 anos de política lingüística do PP despois do bipartito. 

Valentín destaca un obxectivo que, segundo el, guiou a política lingüística neste período, "conseguir que o galego se introducira nos novos e mutantes escenarios que xurdían". Desbota, polo tanto, asentar e reforzar os logros obtidos ata o momento. Non lle importa a realidade lingüística. Aposta con construír castelos no ar. Contra a crúa realidade receita unha fantasía lingüística. 

O centro do artigo está adicado a explicar os proxectos desenvolvidos pola Xunta nestes 15 anos no ámbito da normalización lingüística. Son só 4 parágrafos curtos, apenas 13 liñas. Que nos conta aí? Destaca 4 proxectos. En primeiro lugar fai referencia á Rede de Dinamización Lingüística, un ente que naceu pechando 15 servizos de normalización doutros tantos concellos e que morreu incluso antes de nacer. O seu maior logro foi pasear aos Bolechas, que acabaron convertidos nuns zombies de photocall. Nin dan medo, nin serven para outra cousa que para retratarse co secretario xeral a cambio duns 400.000 € anuais. 

O segundo gran proxecto que destaca deste período foi o Portal de Teleformación da Lingua Galega. Así, Valentín García pasa como unha apisoadora por enriba de todo o conflito dos CELGA, cursos que nun principio eran impartidos por persoal contradado. A CTNL fixera unha proposta no 2012 para regularizar a situación deste profesorado. A SXPL non fixo caso e nos anos seguintes rebentou un conflito laboral que durou varios anos e que desbaldiu anos de traballo, experiencia e coñecementos. A CTNL cualificou a actuación da Xunta como un "desmantelamento económico, técnico, e humano".  Nunha ampulosa, esaxerada e mentireira linguaxe afirma Valentín que o sistema de teleformación serviu para "incorporar á comunidade galegofalante as máis de 115.000 persoas foráneas chegadas nos últimos cinco anos". Nun panfleto propagandístico do 2018 a SXPL fachandeaba de que se matricularan nalgún curso 2.285 persoas (11.425 en 5 anos). Se comparamos esta ultima cifra coa de 115.000, ponse de manifesto que a mentira é considerable, dun 1000%. Xa temos unha medida da súa falta de vergoña.

O terceiro punto destacable da política lingüística destes tres quinquenios é o de dar apoio aos que usan a lingua galega no ámbito creativo (escrita, música, investigación, espectáculo). Hai que ter moito papo para afirmar isto despois dunha campaña soterrada contra a edición en galego e o incumprimento sistemático da lei do libro. Cómpre lembrar análises como as de M. Bragado en A lei zombie do libro. Un informe do CCG do ano 2015 daba conta da crise e devalo do teatro galego a partir do 2009; as artes escénicas galegas están en estado de coma. En canto á investigación en Galicia, só podemos destacar novas que aparecen cada pouco da falta de apoio da Administración Galega. De que nos está a falar Valentín? Pois dos Bolechas, outra vez,  e das presentacións de libriños de interese reducido. Por exemplo, cando estou escribindo isto acaba de presentar un libro dunha concelleira do PP da Golada. Non é casualidade, sempre é así.

O cuarto e derradeiro aspecto que menciona é o Proxecto Nós. Se fose hai uns anos falaríanos do Plan de dinamización do galego no tecido económico. Que foi del? Teño a completa seguridade de que ninguén sabe o que é, nin o que foi por dúas razóns. Porque non foi nada, agás propaganda que comezaba e remataba nas propias oficinas da SXPL, e porque daquilo non se obtivo nada. Alguén sabe que foi do portelo único para o galego? Alguén sabe das medidas para mellorar a hostelería vía o galego na internet? Quizais se lle quitamos a plabra "galego" e a substituímos por "castelán", quizais si. Alguén veu algunha vez o decálogo da Xunta sobre as vantaxes do galego na empresa? Máis aínda, todos puidemos comprobar como unha e outra vez, conselleiros e presidente da Xunta renegaban do galego diante de reunións con empresarios. Todo iso, e moito máis, aparecía nese plan pantasma, tan pantasma que nin a Valentín lle acordou citalo neste lacónico artigo pois resulta que isto é todo. Xa sei que este "todo" se reduce a "nada". Este é o mellor resumo da política lingüística dos 15 últimos anos. Non o digo eu, volvo a citar o artigo:

Aínda que podería seguir indefinidamente expoñendo consecucións da política lingüística dos últimos 15 anos, considero, porén, que cómpre aludir a que esta non constitúe só unha cuestión de proxectos e medios. Quero dicir que, para que ela teña éxito, debe lograr a implicación dunha cidadanía que estea disposta a participar do proxecto

Exactamente da mesma maneira eu podería seguir indefinidamente expoñendo os fracasos da política lingüística dos últimos 15 anos. Aínda máis, podería argumentar como cada un deles foi mil veces máis lesivo para a normalización que ficar fitando a punta do nariz. Porén eu non lle vou botar a culpa á cidadanía galega pois sei que os que brandiron as armas asasinas son aqueles que pousaron as súas nádegas nas cadeiras reservadas aos membros do goberno da Xunta. 

As últimas liñas do artigo adícanse a negar os resultados postos en evidiencia polo IGE. A mensaxe é que o panorama sociolingüístico galego está tan ben que os defectos apuntados na enquisa do IGE deben estar mal. Se o IGE nos dá uns datos, Valentín inventará outros para tranquilizar a súa conciencia de liquidador da lingua galega. 

Dito máis directamente: "Negamos a realidade que nos pon diante o IGE. Non fixemos outra cousa que prohibir o galego, reducilo, desprezalo, manter prexuízos vellos e crear outros novos e continuaremos así. A isto é ao que chamamos cordialidade lingüística de todo o que fique fóra deste marco diremos que rompe o consenso"

O Debate: Que supuxeron estes 15 anos de políticas lingüísticas da Xunta da Galiza para o galego?

 

por Marcos Maceira, en Nós diario: 

Que a situación do galego é grave e que se poden e deben tomar medidas para revertela, non o dicimos só A Mesa ou Queremos Galego. Após a mobilización social e as denuncias destes colectivos polo incumprimento continuado da Carta Europea das Linguas Rexionais e Minorizadas, tanto a ONU en 2019 como Consello de Europa en 2015, 2019 e 2024, publicaron informes contundentes sen que a Xunta modificase nada. O Secretariado da Carta Europea das Linguas do Consello de Europa recibiu á Mesa en varias ocasións. O Conselleiro de Cultura e Lingua nin contestou ás dúas solicitudes de reunión feitas pola principal entidade social de defensa da lingua.

 Esta semana vimos de novo como exerce o PP a obriga legal de promover o uso e coñecemento do galego (art. 5 do Estatuto): eliminando o requisito de coñecemento para o funcionariado interino. Amplía así a modificación da Lei da Función Pública en 2009 que suprimía que unha das probas de oposición fose en galego e rebaixaba a mérito o requisito de coñecemento en sectores como a saúde.

No ensino non se contentaron con suprimir as liñas en galego existentes até 2009 e ratificadas polo TSXG, ou estabelecer unha porcentaxe máxima de docencia en galego, prohibilo nalgunhas materias ou eliminalo practicamente na educación infantil. Foron máis alá. A introdución de Edixgal conseguiu limitar máis a oferta (da propia Xunta) de materiais didácticos en galego nas materias onde non está vetado. A mesma sorte corre a nosa lingua na FP.

O acceso das crianzas a contidos audiovisuais está restrinxida ao 0,9% da oferta sen que a TVG sirva para corrixilo: hoxe emite menos contido infantil que cando comezou a Iniciativa Xabarín. Esta práctica de expulsar o galego é a habitual. Véxase a súa exclusión dos programas informáticos da propia Xunta como Minerva Nox na xustiza ou algúns dos empregados no Sergas. 
Isto explica o veto imposto ao noso idioma nas actividades comerciais: atención, información, documentación, sinaléctica, rotulación ou locucións. O PP avalouno en 2017 rexeitando a Iniciativa Lexislativa Popular para garantir os dereitos lingüísticos no ámbito socioeconómico, impulsada pola Mesa. O galego non ten permiso para acceder a certos espazos. 
A historia debe ser rectificada, dicía Carvalho Calero. É posíbel mudar o rumbo do galego se estabeleceren todos os mecanismos para térmolo en todo e para todo.
Queremos Galego fixo públicos tres puntos mínimos baseados na vixencia dos obxectivos do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega aprobado por unanimidade e única garantía para cumprir as obrigas da Carta Europea das Linguas. Partindo destes obxectivos cómpre estabelecer un calendario acordado entre Xunta, Estado, entidades locais e entidades sociais para aplicación e actualización nesta lexislatura de todas as medidas, cos recursos necesarios (humanos, técnicos, económicos...) e coas avaliacións necesarias. Este ten que ser o punto de partida para mudar o rumbo no ensino, administración, servizos públicos, actividades comerciais e económicas, a cultura e o lecer. 

 

por Valentín García, en Nós Diario: 

En 2021, saíu A lingua en 2050, un libro no que 25 persoas reflexionamos sobre o futuro do galego, entre elas eu, que, mentres escribía as primeiras liñas daquel texto, axiña me decatei da dificultade de predicir o futuro hoxe, cando os cambios aos que asiste a nosa sociedade se producen a velocidade de vertixe e cunha contundencia tan inapelable que confunde. 
Nesta ocasión, pídeseme que aborde a política lingüística gobernamental dos últimos 15 anos, unha análise que só é posible esbozar a partir desa premisa: os tres últimos lustros consistiron en teimar en conseguir que o galego se introducira nos novos e mutantes escenarios que xurdían, porque dese "estar no mundo hoxe" vai depender o seu futuro. 
Esa foi a meta da Rede de Dinamización Lingüística, creada en 2010 para coordinar as actuacións de promoción social entre as máis de 247 entidades asociadas. 
Idéntico obxectivo tivo o esforzo técnico e económico que se fixo no campo da autoaprendizaxe en liña, ben visible no Portal de Teleformación da Lingua Galega. No seu deseño, fíxose énfase en incorporar á comunidade galegofalante as máis de 115.000 persoas foráneas chegadas nos últimos cinco anos.

Dar apoio ao nutrido número de persoas que apostan pola lingua de noso como ferramenta da súa creatividade (escrita, música, investigación, espectáculo etc.) foi outra angueira egrexia. 
E, igualmente, convén mencionar o Proxecto Nós, iniciativa principiada en 2021 cos propósitos de garantir os dereitos lingüísticos no mundo dixital e de contribuír á dixitalización en galego do ecosistema empresarial. 
Aínda que podería seguir indefinidamente expoñendo consecucións da política lingüística dos últimos 15 anos, considero, porén, que cómpre aludir a que esta non constitúe só unha cuestión de proxectos e medios. Quero dicir que, para que ela teña éxito, debe lograr a implicación dunha cidadanía que estea disposta a participar do proxecto a través da súa actividade cotiá (familiar, empresarial, social), especialmente a que vive en contornas urbanas. Este é un reto que só é posible a través dunha acción cordial e integradora que, ao mesmo tempo que funciona, non provoque conflitos. Polo mesmo motivo, foi a Consellería de Cultura, Lingua e Xuventude a que lanzou unha proposta de Pacto pola lingua que permita renovar o Plan xeral da lingua galega e consensuar as directrices da política lingüística futura.

As políticas lingüísticas destes tres lustros, baixo a premisa indicada, alcanzaron un número abundante de logros. Pode servir de mostra que o galego sexa: a lingua oficial de España distinta do castelán máis empregada e co índice máis alto de coñecemento de lectoescritura; o idioma maioritario entre as persoas nadas en Galicia e a lingua de comunicación cotiá de 7 de cada 10 persoas residentes en Galicia. 

Aínda que persisten problemas vellos e xorden outros novos, convén coincidirmos en que a lingua que foi o código de expresión das persoas que habitaron Galicia durante os mil últimos anos está en condicións de seguilo a ser durante os mil anos futuros grazas ao consenso e á cordialidade.

Kúta galego sempre

 por Bieito Lobeira en Nós Diario:

Hai nada, en 2022, co falecemento de Cristina Calderón aos seus 93 anos, morría tamén a última falante de háusi kúta, lingua do que no seu tempo foi un pobo orgulloso nas illas do sul do continente americano. Xa non hai ninguén con quen falar, ninguén que poida pronunciar séskin para se referir ao corazón, ou híxa para nomear o mar. Tampouco quen articule correctamente a expresión intraducíbel "mamihlapinatapai", que só nese idioma único no mundo viña significando, nun único termo, ese curioso momento en que dúas persoas se ollan e as dúas queren comezar algo, mais ningunha se atreve dar o primeiro paso. Así de lindo. Pois iso tamén morreu. Coa desaparición do háusi kúta gañou o supremacismo uniformista imperial e perdeu a humanidade.

A lingua galega, ingresada de urxencias

 por Marilar Aleixandre no dixital O Salto:

O solo galego é demasiado acedo para preservar fósiles: ósos e cunchas desfanse. Porén, diríase que o proxecto dalgúns é que a l

 

Emigrantes neofalantes

 

por Manuel Bragado en Nós Diario:

A máis lamentable das interpretacións dos resultados da enquisa de coñecemento e uso do galego do IGE (2023) foi a do Secretario Xeral da Lingua que os atribuíu á incorporación ao censo durante os últimos cinco anos de 115.000 persoas procedentes do exterior, o que para el explicaría o incremento da cifra de castelanfalantes. Afirmación que os datos non corroboran xa que con referencia a consultas anteriores descende o número de galegofalantes, tanto a nivel absoluto como en porcentaxes relativas. Como erra o secretario cando no Parlamento dubida que só 7% dos nenos falen galego "xa que a pregunta non a contestaron os menores", cando o IGE emprega a mesma metodoloxía das súas consultas anteriores e nos datos por tramos de idade a baixada máis acusada é a da franxa da idade escolar. Perda de máis da metade dos escolares galegofalantes nos últimos quince anos á que non pode ser allea o modelo de educación lingüística utilizado nas aulas, tanto no referido a adquisición de competencia oral e escrita nas linguas como nas actitudes sobre o seu emprego. Secasí, esta utilización da emigración para tratar de ocultar o fracaso do Decreto 79/2010 amosa descoñecemento do que sucede nas aulas e nos patios das escolas galegas onde os mestres sabemos que tras o período de incorporación, regulado dende o 3º ciclo de Primaria coa exención de galego durante dous cursos, a maior parte do alumnado emigrante convértese despois en neofalante, con niveis de competencia e prexuízos semellantes aos do resto do alumnado. Como coñecemos que algúns destes escolares falan e escriben en galego mesmo con maior competencia que o seu grupo de referencia. Un resultado que adoita estar vinculado tanto coa utilización dun enfoque comunicativo na aprendizaxe do galego como coa participación en programas do centro, como o de bibliotecas escolares, orientados ao fomento do uso do galego e á superación de prexuízos, esas lentes que deforman a percepción da utilidade do galego e o seu status académico e social.

A Xunta despide o galego

 editorial, por Alberte Mera, no Nós Diario:

Con fachenda, a patadas e pola porta de atrás, así quere o Goberno de Alfonso Rueda expulsar a lingua galega do ámbito público. A Lei de medidas fiscais e administrativas da Xunta da Galiza coñécese como lei de acompañamento dos orzamentos -porque "acompaña" as contas da Xunta- e tamén como lei da porta de atrás xa que, a pesar de ter nacido para mudar automaticamente cuestións relacionadas cos ingresos e gastos, pode mudar as contas públicas mais tamén leis que non teñen a ver cos orzamentos mediante un procedemento de tramitación acelerada e sen debate parlamentario. É así como o Executivo de Alfonso Rueda pretende mudar agora a normativa de tal forma que implicará maior desprestixio para o galego e afondará na expulsión da lingua galega da Administración pública. Esta lei de acompañamento inclúe unha epígrafe pola que para contratación temporal de persoal laboral das categorías 2 do grupo 1, 2 do grupo II e 3 do grupo IV, así como de persoal interino que ocupe con carácter transitorio prazas reservadas a persoal funcionario de corpos ou escalas equivalentes, estarán exentos en 2025 de coñecer a lingua galega de, di a proposta da Xunta, non haber candidatos que o acrediten. E todo isto, tan só uns días despois de coñecérense os peores datos da historia en uso e coñecemento do galego.

Pormos o galego no centro da axenda

 por Xoán Antón Pérez Lema en Nós Diario:

Comeza esta semana coa expectativa do que vai dar a convocatoria da Xunta aos grupos parlamentarios para esta quinta, 24-O, dirixida, seica, a acadar un pacto polo galego. A convocatoria di realizarse sen límites nin apriorismos. Isto é, dende logo, necesario, mais con isto non abonda. Porque só poderá haber unha contorna axeitada para o diálogo se a Xunta recoñece que ha modificar substancialmente a política lingüística desenvolvida dende a chegada de Núñez Feijóo á Xunta en abril de 2009. Modificación substancial que require de varias accións políticas susceptíbeis de negociación coa oposición (hexemonizada dende as últimas eleccións nacionais galegas, convén non esquecelo, polo BNG) e cos axentes sociais. Mais que, por riba de todo, esixe unha ampla remuda do marco xurídico canto ao ensino. Non só garantindo o ensino das matemáticas, física e química e o mínimo de 50% do uso da nosa lingua fixado no Decreto de 2008, senón introducindo eficazmente o galego como lingua das escolas infantís, nomeadamente nos ámbitos urbanos que o Instituto Galego de Estatística identifica na súa macroenquisa de 2023 como máis desgaleguizados.

 De se cumprir esta condición debería existir capacidade en todos os interlocutores para o diálogo e a pescuda de acordos no ben dos intereses xerais do país. Mais, de non existir esta vontade no PPdeG, BNG e PSdeG non poderán desenvolver un diálogo sobre alicerces tan febles e haberían de proporlle á cidadanía, logo dunha ampla consulta cos axentes da sociedade civil, un plan alternativo que fose tamén susceptíbel de ser trasladado aos gobernos locais dos concellos e deputacións galegas e ao ámbito dos usos sociais da lingua.

 Velaí a responsabilidade histórica do PPdeG e, nomeadamente, daqueles dos seus sectores que din estar a prol do coñecemento e uso do galego. Porque, nunha conxuntura na que medra substancialmente a conciencia cidadá do risco de perda da lingua os populares poden ficar inequivocamente identificados como parte substancial e xénese do problema. Neste senso, ninguén pode afirmar que a emerxencia lingüística actual veña xerada só pola lexislación do ensino, mais tampouco pode negar que o Decreto de plurilingüismo de 2010 foi e segue a ser axente substancial do proceso de desgaleguización das novas xeracións ao longo destes anos.

 De existir bases para o diálogo cumpriría ampliar a negociación a outros eixos fundamentais para artellar políticas transversais eficaces para frear ou, polo menos, facer minguar a intensidade do proceso que estamos a vivir. Neste senso, cumpriría, entre outras accións i) redeseñar a función da CRTVG na elaboración e difusión de contidos infantís e xuvenís, na promoción e difusión da xeración musical e cultural en galego e na apertura do espazo comunicacional galego á lusofonía, ii) reformar a nosa lexislación de consumo para garantir a efectividade do dereito de todas as persoas consumidoras a que empresas e profesionais se comuniquen con elas, a pedimento, en galego, na liña da lexislación catalá e da proposta de iniciativa lexislativa popular de 2014 da Mesa para a Normalización Lingüística, iii) promover canda os Parlamentos autonómicos e axentes sociais e políticos dos outros países e territorios con lingua propia do Estado a reforma da lei orgánica do Poder Xudicial para garantirmos o dereito para usarmos do galego na administración de xustiza, o que require garantir o coñecemento xeral e amplo do galego por todos os operadores e empregados públicos da mesma e iv) adoptar o recente informe do Consello de Europa sobre o uso da lingua galega no ámbito de Galicia para identificar problemas e obxectivos, como vén de afirmar o sociolingüista, profesor da USC e directivo da RAG Henrique Monteagudo.

 

Trátase, xa que logo, de pormos o galego no centro da axenda política e social.

Vontade de pacto lingüístico?

 por Bieito Lobeira en Nós Diario:

Cando o Partido Popular tivo coñecemento dos datos do IGE sobre uso e coñecemento do galego fixo dúas cousas: a primeira –cónstame– congratularse coa confirmación da tendencia lingüisticamente españolizadora. E a segunda, adiar deliberadamente o coñecemento público deses datos co fin de gañar tempo para articular unha estratexia que intentase suavizar as evidentes responsabilidades propias, dispersándoas e colectivizándoas a través dun "pacto polo lingua" entre as forzas políticas.

O PP é consciente da existencia dun sector significativo da sociedade galega cun evidente sentimento de apego á Galiza e á súa lingua, sexa ou non galego falante. Cumpría por tanto construír un discurso "galeguista" especificamente dirixido a este segmento social para o seducir e, ao tempo, repartir culpas sobre a responsabilidade do desastre. E chamar ao consenso, mais dun xeito ben pintoresco. Porque quen pretende pactar fará o posíbel para xerar as condicións de diálogo e acordo. E o que fixeron foi, seguindo a orde de maior a menor responsabilidade, o seguinte:

Alfonso Rueda anuncia que vai convocar as forzas políticas, mais establece a "liña vermella" no que el denomina "imposición monolingüística". Santo rostro ten este señor. Porque, tal e como puidemos comprobar nun vídeo electoral de campaña (por iso o poño aquí de manifesto, porque foi un vídeo público) hai máis galego na atmosfera de Marte que na súa casa, sexa por liña familiar ascendente ou descendente, ou de afinidade matrimonial. Tanto ten. Curiosa ecuación: se falasen en galego sería imposición monolingüe; se o monolongüismo é español é un acto de pura liberdade. Hipócrita.

O conselleiro de cultura, máis bucólico, comeza autodefiníndose como "galeguista" e "neno do rural", e propón "un gran pacto pola lingua que nos encamiñe a restablecer o consenso político" para –agárrate Manuel– "liberarnos de imposicións, apropiacións patrióticas ou discursos identitarios". A ver, conselleiro. É de primeiro curso de pactos: se foses honesto, habería primeiro unha autocrítica polo resultado da acción gobernamental. E despois, estendes a man con educación e tacto. E sobre o da imposición, só lembrarei que a única lingua "imposta" (e non só historicamente) e ligada ao verbo "deber" (de coñecemento) é o español; o galego, de momento, é só un dereito.

E logo está ese estómago agradecido que interpreta o papel de secretario xeral de política lingüística, que afirma –manda truco!– que con estes datos "o galego vive o seu mellor momento" e que "o sistema educativo está a facer o seu papel". Aí si. Totalmente de acordo. Executa o papel previsto polo PP de exterminio do galego na infancia e na mocidade. Por certo, téñolle escoitado discursos xenófobos a xente da dereita e ultradereita, facendo responsábeis a inmigrantes da perda de postos de traballo ou da inseguranza na rúa. O que nunca escoitara é que se as crianzas non saben galego é tamén por culpa deles.
PS: Non é pacto o que queren. É pantomima.

O presente do galego

 

por Marta Dacosta en Nós Diario:

Tristes e furiosas. Así ficamos tras coñecer os datos do uso do noso idioma. Nosoutras, as profes de lingua, volvemos preguntarnos que máis podemos facer ou por que cargamos soas co peso da responsabilidade de procurar transmitirlles a lingua e o amor por ela, mentres vemos que o galego descende veloz a montaña que tentamos ascender. Haberá quen diga que cando nunha comarca coma a de Vigo, tan poboada, comprobamos que a rapazada non dá pronunciado o -n velar e non consegue construír unha frase enteira para preguntar unha dúbida, as que estamos equivocadas somos nós que lles impoñemos que falen galego. Que se non saben o que é aturuxo, lareira ou bandullo, as que estamos erradas somos nós que lles poñemos lecturas difíciles.

  

Recuperar o galego é posíbel

 por Manuel Veiga Taboada en Nós Diario:

Dous recentes estudos informan do que xa sabemos: o galego decrece. Pero, máis alá do debate necesario, máis alá da responsabilidade do PP e máis alá tamén dos datos cuantitativos, hai que lembrar que as causas deste declive son máis fondas. O galego perde usuarios, porque antes foi desprovisto do seu uso legal. Unha longa historia sabida por moitos, aínda que non por todos. E hoxe segue a decrecer pola súa case total ausencia dos medios de comunicación e o seu minguado papel no ensino.

 

Beizóns tamén para os neofalantes

 por Fina Casalderrey en El Progreso:

Ninguén en Galicia —nin en ningures— tivo oportunidade de escoller onde nacer: na aldea ou na cidade, en casa humilde ou en rica mansión, nun ambiente de miseria académica ou de fartura intelectual, onde se falaba galego dende o berce ou onde se ignoraba ou mesmo rexeitaba... Nacemos onde a nosa nai nos trouxo ao mundo e, ás veces, tampouco ela puido escoller. Non debemos tomar coma un mérito persoal o feito de que na nosa casa se fale galego de toda a vida; en todo caso, fomos afortunados por recibir ese herdo de maneira natural, sen esforzo extra pola nosa banda.

 

Amabilidade?

 por Inma López Silva en La Voz de Galicia:

Cando hai 25 anos nos licenciamos en Filoloxía Galega, non pensabamos ser expertas nunha lingua morta. Daquela, Fraga falaba do bilingüismo harmónico para xustificar a súa despreocupación polo galego, unha pequena barbaridade que xa se desarmaba nos nosos flamantes apuntamentos. Daquela criamos que a destrución da lingua podía reverterse gañando a batalla do prestixio, e tiñamos as ferramentas: as oficinas de dinamización lingüística, unha lei de normalización, unha televisión pública e un sector cultural que cría que a nosa razón de ser como pobo radicaba na lingua galega. Pero só dúas décadas despois os datos apuntan que, nunha xeración, o galego desaparecerá.

 

 por María Xosé Bravo en Nós Diario:

Resulta imposible escapar da necesidade de falar da lingua e das súas (escasas) falantes.

 

Bilingüismo harmónico, lingua propia

 

Por Pepe Carreiro en Nós Diario

Bilingüismo cordial

por Luís Davila no Faro de Vigo. vía X
 

Desgaleguización

por Marilar Aleixandre, no Nós Diario: 

Digo arrebolar, arrebolar unha manchea de dicionarios ao decreto de trilingüismo de 2010, esa galdrumada, até esmagalo, até soterralo no mar ou no máis fondo dun pozo peago. Digo orbitais, enerxía, bosóns, osíxeno, números cuánticos, xeometría, insolúbel; palabras prohibidas, pois ese malfadado ukase prohibe ensinar física, química, matemáticas e tecnoloxía en galego, volvendo a tempos anteriores á morte do ditador.

 

Alarma e intervención

 por María López Sández en La Voz de Galicia:

Cando, no ano 1973, o profesor Xesús Alonso Montero publicou o seu Informe Dramático sobre a Lingua Galega, foron moitas as voces que responderon a aquel agoiro. Temíase que actuase de profecía autocumprida, desincentivando a conservación e a transmisión da lingua, e que acelerase o seu esmorecemento e precipitare a súa morte. Obviamente, tamén tiña o potencial de activar o efecto alarma, facendo conscientes a todos os que aman o idioma do reto ao que nos enfrontamos e mobilizando a loita pola preservación do noso ben colectivo máis importante. Este segundo efecto é o que teñen que provocar os datos sobre a evolución do uso do galego nos últimos anos.

 

Carta aberta a D. José López Campos, conselleiro de Cultura, Lingua e Xuventude

 por Carlos Negro, en Nós Diario:

O sábado 12 de outubro, neste mesmo xornal, publicou vostede "O galego: un tesouro de todos e todas", un artigo que eu, docente de lingua galega con moitos cursos ao lombo, lin con interese, pois agardaba coñecer se anunciaba algún cambio de estratexia dos nosos representantes públicos para evitaren a desfeita que padece o noso idioma, confirmada polas estatísticas do IGE e corroborada cada día nas aulas.

 

Derribar el Pórtico de la Gloria

por Lourenzo Fernández Prieto, en La Voz de Galicia:

 

Digámolo en castelán para coincidir coa maioría estatística de falantes galegos recentemente acadada. Derrubar o pórtico da Gloria sería un delito que non tería perdón posible polos séculos dos séculos. Habería responsables por acción, por omisión e imprevisión, por conivencia ou por falta de reacción, pero os principais responsables a lembrar serían sempre os que gobernan. A historia é así de específica diante de asuntos tan transcendentes na diacronía dos pobos, tan históricos. Aos responsables de derrubar o Pórtico sería difícil lembralos por algo máis ca ese gran desastre histórico. No presente da lingua, urxe cambiar o famoso decreto que afastou, minguou e vetou o galego nas aulas. Afastouno ao pólo a competir espido con outras linguas; reduciu o seu uso escolar e vetouno —prohibiuno— en materias chave. Hai moito escrito, estatísticas a moreas, sabemos que non é a escola a única garantía de aprendizaxe e uso do galego, pero non nos despistemos e que non nos confundan: é a porta de entrada garantida. É a garantía primeira de aprendizaxe e uso. Precisamente iso é o que demostra este triste caso do noso galego e mais do noso castelán emprestado (estatística e historicamente falando): a forza determinante da escola na deriva do seu uso potencial e efectivo. Pasará aos libros de lingua e despois aos de historia a inédita rapidez —a aceleración temporal— da perda de falantes do galego. Explicarase por que e tamén por quen aconteceu.

 

A lingua que se está impondo

 por Xosé Mexuto en Mundiario:

O galego perde falantes, nomeadamente nas xeracións novas, e xa non é a lingua maioritaria do país. Era visto. O fenómeno é complexo e ten varias focaxes posíbeis. Mais unha evidente ten a ver co balance dos 15 anos de goberno ininterrompidos da dereita á fronte da Xunta. 15 anos dan para moito. Hai poucos gobernos na Europa occidental que resistan 15 anos, así que é obvio que algunha responsabilidade na materia lle compete a ese goberno de tan longa traxectoria.

 

'O galego: un tesouro de todos e todas', por José López Campos

 por José López Campos en Nós Diario:

Onte coñecemos o resultado das enquisas elaboradas polo Instituto Galego de Estatística sobre o uso e coñecemento do galego. Son moitas as interpretacións que imos ler e escoitar nos vindeiros días, pero gustaríame que haxa unha idea que prevaleza por riba de todas elas: a lingua é o maior tesouro de todos os galegos e galegas.