Entrevista a un lingüista e profesor universitario. Publicada hoxe na Nosa Terra
Como profesor universitario e lingüista, Fernando Ramallo centrou a súa obra no estudo do idioma no mundo empresarial, nos medios de comunicación e na planificación nos centros do ensino. Neste último campo é un especialista e como tal valora a situación actual do galego, así como o contido do borrador do decreto que vén de presentar a Secretaría Xeral de Política Lingüística.
Pensa que o galego está debidamente promovido nos colexios?
Atendendo aos resultados dos últimos trinta anos, sobre o papel, en aparencia, é suficiente. Na práctica non. Non se fixeron as cousas debidamente en ningún momento, a pesar dos textos legais, non houbo unha dinamización racional, programada e flexíbel.
Centrouse o esforzo na elaboración das normas en exclusiva ?
Houbo esforzos, a elaboración normativa foi completa e os datos sobre competencia lingüística melloraron grazas á norma, pero non houbo normalización.
Existe unha tradición legal que consagrou a Lei de Normalización, e que continuou Fraga e despois o bipartito, de promover o galego mediante a súa incorporación ao ensino como lingua vehicular. Pensa que era o camiño axeitado para cumprir a protección especial que sinalan o Estatuto e a Constitución?
Teño dúbidas sobre o papel do ensino na recuperación da lingua e que o modelo que se empregou durante trinta anos sexa o que precisamos na actualidade. Apostaría por un modelo distinto, dual, que fomente o bilingüismo e que consista en dar dúas semanas todo en galego e outras dúas todo en castelán. A proporción de tempo pode variar a prol do galego, pero esencialmente trátase de separar os idiomas, non os alumnos por idioma. Este sistema sería menos polémico porque os pais non elixirían o idioma e non haberá unha soa lingua no sistema educativo, senón as dúas, pero alternativamente.
É unha proposta novidosa, está contrastada?
Modelos duais existen en moitos países. Hainos nos Estados Unidos; son escolas soltas nas que ou ben hai un 50% do tempo para cada idioma ou un 90% dunha unha lingua e o 10% para a outra, pero durante ese tempo todo está na lingua vehicular: os libros, as circulares aos pais, as clases... todo.
E onde queda o inglés?
O idioma estranxeiro é o principal problema deste borrador. Hai experiencias trilingües en lugares como Frisia, mais require o voluntarismo dos pais e a capacidade dos ensinantes. Non estou de acordo con incorporar o inglés se non é a trinta anos vista porque non é útil para a maioría da poboación, require moito esforzo e só compensa a uns poucos. Eu manéxome en inglés, mais no meu contorno só teño un familiar que o precisa para traballar.
Entón está en contra.
Se se admite a flexibilidade do proceso, se se indica que é un obxectivo a longo prazo, tal vez, porque nese momento o galego pasa a estar á par co castelán. Iso dio explicitamente o decreto, que ningún dos dous idiomas pode ter máis tempo de clase que o outro. Este é o mellor decreto que podía redactar o PP urbano. A min non me gusta, sobre todo polo inglés.
Así o galego gañará falantes?
O ensino non está para gañar falantes, está para mellorar as competencias e as actitudes. O modelo sobre o que se construíu o prestixio do galego fixo fincapé na cultura, pero hoxe necesitamos prestixio socioeconómico. Hai que deixar de darlle tanta importancia ao ensino porque, en trinta anos, os logros son poucos. Precisamos que o galego se demande no mercado laboral privado, que teña recompensa coñecelo. Por que a xente quere saber inglés? En parte por snobismo e papanatismo, pero tamén porque é demandado nalgunhas profesións. En Catalunya o prestixio do idioma é maior e alí no 50% das ofertas de emprego privado piden catalán. En Galiza o 10%.
Pensa que hai marxe para modificar o decreto?
Desde logo, a elección das familias non o vai modificar porque é unha prioridade electoral, pero sería interesante que non sexa vinculante, senón que se tome en consideración como, por certo, xa acontecía co decreto que está vixente agora. Por outra parte, dando explicacións de que o inglés non é máis que un obxectivo a longo prazo, o galego queda co 50%, ao igual que o castelán. É certo que con este modelo desaparece a posibilidade de que alguén poda escoller todo o ensino en galego, pero iso obrigaría a dar a posibilidade contraria: todo en castelán. Convénlle ao galego abrir esa espita? O 56% dos vascos escolleron un modelo unilingüe en vasco, o 50% dos cidadáns das Balears estudan só en catalán e unha porcentaxe máis elevada fai o mesmo en Catalunya. Pola contra só o 28% dos valencianos estudan en catalán e o 23% dos navarros en vasco.
Poñamos por caso que o borrador saia adiante, non hai risco de que o galego sexa a lingua das marías, sobre todo na privada ou na privada concertada?
Risco existe, porque o decreto non o aclara, pero en Primaria obriga a que Coñecemento do medio ou Matemáticas sexa en galego. Nunca me gustou que fose a Administración quen definise o idioma das materias, penso que debe ser unha competencia do claustro. Certo que na privada poderán relegar o galego ás marías, pero son sete colexios. Da privada concertada, e especificamente a que depende da Igrexa, hai que lembrar que cumpriu a lei de forma bastante ampla.
Non parece pesimista.
O galego continúa en regresión, pero hai datos que permiten certo optimismo. Teño dúbidas do discurso de que está a perderse a transmisión interxeracional porque non se está a medir conxugando a lingua nai co idioma que se lle fala aos fillos. O 90% dos falantes de galego fálanlle aos fillos en galego. Despois está o factor dos neofalantes, temos que saber por que alguén se fai falante de galego. Hai razóns políticas, culturais, identitarias... Desde logo, un neofalante non ten por que ser nacionalista e hai casos de persoas que se deitan unha noite falando en castelán e que se erguen á mañá seguinte e comezan a falar galego. Hai que estudar eses mecanismos porque ese grupo é o mellor dinamizador lingüístico e transmisor do idioma.
Ningún comentario:
Publicar un comentario