Un par de orfas

por Isabel Vaquero, unha precisa análise da situación da normalización no mundo da ciencia, no Sermos Galiza:

Mal podían imaxinar as mulleres e os homes do Seminario de Estudos Galegos, alá polos anos 20 e 30 do pasado século, que as súas dificultades para inaugurar unha cultura científica en galego ían verse empequenecidas, vistas na actualidade, pola presión dun dogma global de sentido común segundo o cal a lingua común neste terreo é o inglés.
No terreo da investigación científica de alto nivel, maioritariamente protagonizado por profesorado universitario, alén do quefacer diario, calquera que pretenda facer unha carreira investigadora está absolutamente condicionado pola perversa necesidade de publicar resultados en revistas de impacto (1). Da mesma maneira que tal imposición pexa publicar en aberto e dificulta a investigación sobre temas locais, tamén impide de feito publicar noutra lingua que non sexa o inglés, especialmente no ámbito das denominadas ciencias puras. O galego campa nun exiguo 8% (2)- por publicacións propias (revistas e coleccións) de ciencias, mais tamén de humanidades e ciencias sociais e xurídicas, temáticas que abren máis posibilidades ao local.
A elaboración de teses de doutoramento, primeiro piar da investigación, tampouco resulta un terreo fértil para que prenda o galego. As axudas económica e lingüística ao uso do galego das tres universidades do país non logran que este supere o 15% das teses na USC (3) no mellor dos anos. De novo pesan os condicionantes externos, como a posterior utilización do material do traballo para publicacións ou os requisitos lingüísticos para obter a acreditación da mención de Doutor/a Europeo/a.
No terreo da formación, o nivel superior, o universitario, leva mellorado paseniñamente ano tras ano; mais sen grandes alegrías, e por razóns ben distintas ás vistas ata agora. A USC é a universidade galega que ofrece datos máis polo miúdo (4) e máis favorables: o pasado curso impartíase en galego o 27% das horas de docencia, fronte ao 69% en castelán. Neste caso, aínda que os incentivos (5) (mellorables) favorecen o uso da nosa lingua e a opción da docencia en inglés segue sendo marxinal, o que gaña, maioritariamente, é a inercia nos usos lingüísticos. Por riba, ese uso do galego é desigual: moito menor nas ciencias da saúde e nas ciencias, e máis elevado nas enxeñarías e nas titulacións de artes, ciencias xurídicas e sociais e humanidades.
Se a estes datos tan febles lle unimos a práctica prohibición de utilizar o galego no ensino da ciencia nos niveis non universitarios, derivada do Decreto do Plurilingüismo, que ademais ten un efecto redutor da nosa lingua brutal na publicación de manuais e libros de texto, deducimos que os tímidos avances do galego ao longo dos anos no terreo formativo facíanse sobre areas movedizas.
O terreo da divulgación, por último, está aínda pouco explorado a nivel galego, especialmente en canto á alta divulgación. Contamos con excelentes divulgadores, con museos científicos como o da Coruña, con algunhas publicacións (eubalaena) e coleccións editoriais; con iniciativas moi achegadas ao público para todas as idades (desde os cafés científicos ata os obradoiros para nenos e nenas como actividades extraescolares); con bitácoras, vídeos científicos subtitulados (TED) (6), un web da Xunta (divulgación360) (7)... e pouco máis. Os medios de comunicación adoitar estar pouco pendentes das novas de carácter científico e, cando o fan, utilizan a súa lingua habitual.
Neste contexto, que se algo ten de favorable á nosa lingua é sobranceiramente pola vontade individual, as campañas dos centros de ensino arredor do Día da Ciencia en Galego (8)ou das universidades galegas En galego tamén se fai ciencia (9) non deixan de ser un testemuño alternativo, unha pataleta necesaria, mais insuficiente. Á fin e ao cabo, falamos dese par de orfas na política do país, ciencia e lingua...
Isabel Vaquero Quintela, técnica de normalización lingüística

(1) http://francisthemulenews.wordpress.com/2013/01/14/el-suicidio-de-aaron-swartz-y-la-ciencia-como-negocio/
(2) http://www.consellodacultura.org/mediateca/extras/conclusions_escribir_ciencia_galego.pdf
(3) http://www.usc.es/export/sites/default/gl/servizos/snl/dinamizacion/descargas/evolucion_traballos.pdf
(4) http://www.usc.es/gl/servizos/snl/dinamizacion/docencia_datos.html
(5) http://www.usc.es/gl/servizos/snl/dinamizacion/docencia_PDI.html
(6) http://www.ted.com/
(7) http://www.divulgacion360.org/
(8) http://www.cienciaengalego.org
(9) http://www.engalegotamensefaiciencia.eu/