De pobos e linguas

por Antón Dobao, n´A Nosa Terra, o pasado 20/04/2011, no cerne na cuestión:


Non sei moi ben se os pobos constrúen linguas ou se son as linguas as que constrúen pobos. Ou se a relación entre linguas e pobos é moito máis complexa do que pensabamos. En calquera caso, se existise formalmente un Pobo Galego como suxeito político en plenitude, é dicir, como orixe dun novo poder constituínte, sabería que facer coas linguas que circulan polo seu territorio. As posibilidades serían múltiples. Ningunha consistiría na exclusión, en fixar como obxectivo o exterminio lingüístico, a glotofaxia como práctica e horizonte. Todo o contrario.
As políticas lingüísticas dos últimos 30 anos son monolíticas. Abanéanse entre o laissez faire que caracterizou a era fraguiana, coa súa protohistoria, e a reconquista simbólica da era Feixóo, unha resposta desmedida á timidez algo covarde do bipartito. Talvez non pretenden esparexer os anacos exánimes dunha lingua que, guste ou non, conformou Galicia durante séculos e que a seguirá conformando mesmo no improbabilísimo caso de desaparecer, pero é patente a abundancia de quites totalitarios nas guerras lingüísticas coas que goza este novo nacionalcatolicismo sociopolítico e cultural: o desprezo, a vulgarización, a mentira como premisa, a distancia entre linguas chamadas de cultura e linguas que seica non o son, a defensa cínica dunha liberdade de elección condicionada, e un moi longo etcétera. Un mal disimulado complexo de inferioridade convida a certos individuos e grupos a se deleitaren coas imaxes dos seus corpos deformadas por espellos cóncavos. Conta Álvaro Cunqueiro que Omar Pequeno decidiu crecer máis de nove cuartas para converterse en xigante e así escapar dos marcos dos espellos deformantes. Os exterminadores, ao contrario, excítanse na deformidade propia porque soñan que así se imitan a aqueles seres superiores que gozan da inmensa fortuna de non coñecer máis lingua ca o castelán, que debeu ser o idioma no que Deus ordenou a imposibilidade de Babel. E nestas, as políticas lingüísticas agresivas viñeron a substituír as tolerantes. Eles, que odian a Charles Darwin, defenden unha selección natural lingüística (condicionada, madia leva) e converten a supremacía e a subalternidade en cuestións de fe ao tempo que desexan expulsarnos do templo da ciencia, á que tamén desprezan, por certo.
Pola nosa parte, antes andabamos preocupados porque só nos toleraban; agora parecemos arelar que nos toleren porque decidiron sinalarnos e excluírnos. Quizais esta mudanza de perspectiva é o seu maior triunfo. Para invalidalo, nós precisamos unha cartografía nova, ou sexa, ante todo negarnos a percorrer os carreiros que nos deixaron as súas invasivas plantacións de eucaliptos. Discutirmos sobre monolingüismo, bilingüismo ou plurilingüismo é innecesario, pois será difícil un futuro de individuos monolingües, pero ademais disólvenos nas súas selvas, ensarillados na terminoloxía que manexa o seu discurso cínico de eliminación. A solución final. Unha guerra empeza a perderse cando se renuncia ao propio discurso e cando se recoñece a inminencia da derrota. Os discursos da catástrofe lingüística teñen que dar paso xa a novos contidos e novas formas de comunicación cos falantes. O galego non é unha lingua moribunda por moito que ese sexa o desexo íntimo dalgúns. O galego somos os seus falantes.
Cómprenos un debate franco que conduza a todas as forzas normalizadoras a tácticas e estratexias eficaces, máis aló de lugares comúns xa desgastados, e que sitúen os falantes como verdadeiro suxeito de toda política normalizadora, sexa oficial ou de base. Só arredor do falante real se poderá construír un futuro máis brillante para a lingua que nos configura. Sería bo que este maio que aí vén servise para reestruturar forzas e atacar os retos do futuro con determinación, coa belixerancia necesaria e co optimismo que nos ofrecen as nosas razóns. Entre elas, a máis importante: sermos nós, ou sexa, os homes e mulleres configurados por unha lingua. Nin máis nin menos.