O pasado sábado conmemorouse na Coruña o 150 aniversario dos primeiros Xogos Florais. O 2 de xullo de 1861, o máis lúcido do pobo da Coruña reuníase no Teatro Rosalía de Castro (en aqueles anos Teatro Principal), para procurar resucitar a nosa literatura, o orgullo pola nosa lingua e sobre todo, para afirmar que Galiza é unha nación, como xa defendían.
Un acontecemento que foi moito máis alá do seu carácter literario, xa que quixo espertar o sentimento galego, promover o ideario nacionalista e, nun terceiro lugar, a caridade.
Seguindo a filosofía dos Xogos Florais de 1859 en Barcelona, pensaron que chegara a hora de dar a coñecer, a través dun medio semellante, o feito de termos unha literatura propia, reflexo dunha realidade que aspiraba a afirmar a nosa identidade como nación.
E os primeiros Xogos Florais foron posíbeis grazas ás ideas avanzadas de José Pascual López Cortón, un adiñeirado indiano, que fixera fortuna en Porto Rico "amante de las letras y de los adelantos de su patria, Galicia", como el mesmo se describía, e que foi o mecenas do evento que xa daquela levaban tempo organizando os irmáns Antonio e Francisco María de la Iglesia. López Cortón co seu apoio posibilitou non só a realización dos Xogos, senón tamén a edición de todos os traballos premiados, entre os que se atopaban Francisco Añón (único traballo premiado en galego) ou Benito Vicetto. Engadiríanlle ademais por petición do mecenas o que eles chamaron "Mosaico de nuestros vates gallegos contemporáneos" nos que se recolleu a obra de Rosalía de Castro, Manuel Murguía, Pastor Díaz, Pondal, Marcial Valladares, .... , que se daría en chamar "Album de la Caridad". Este nome fai referencia á amizade que Cortón tiña con Juana de Vega, polo que os beneficios da venda do Álbum serían para o Asilo da Coruña.
A súa volta a Galiza, López Cortón casa con Julia Viqueira Flores-Calderón, que estaba emparetada con un dos constitucionalistas que se sublevaran con Torrijos. Tiveron un fillo, Xosé, e duas fillas Luisa, que sería nai de Xoán Vicente Viqueira, e Carme, que casaría con Manuel Bartolomé Cossío, un dos fundadores da "Institución Libre de Enseñanza".
A López Cortón tamén lle debemos a existencia da Quinta de San Victorio ou como é coñecida aínda popularmente Casa Cortón en Vixoi, no Concello de Bergondo. Este antigo pazo que Cortón rehabilita tería unha longa historia unida ao mundo progresista e liberal da segunda parte do século XIX e principios do XX. Nel meditou Emilio Castelar as súas ideas para o prólogo de Follas Novas, e pasaban o verán Cossío, Giner de los Ríos ou Alberto Jiménez Frau, director da "Residencia de Estudiantes", ademais de ser a residencia principal de Xoan Vicente Viqueira.
O "Mosaico", do que foi responsábel Antonio de la Iglesia, secretario do Consistorio dos Xogos e verdadeiro promotor dos mesmos, é unha desordenada antoloxía, a primeira en publicarse da poesía galega que se escribe a partir do movemento restaurador iniciado no século XIX. A intención de Antonio de la Iglesia ao promover a celebración dos Xogos era impulsar a lingua galega, aínda que el mesmo recoñece non estar en condicións de impor o galego como única lingua para os traballos presentados.
Os Xogos Florais tardarían aínda 30 anos en ter o galego como lingua exclusiva (Xogos Florais de Tui de 1891). A aquela altura, a inmensa maioría dos galegos e das galegas que podían ter interese pola letras consideraban a literatura en español como a súa literatura propia. Sacando a entusiasta minoría de intelectuais que viñan loitando romanticamente pola normalización da literatura galega, existía unha masa de opinión ilustrada que tería oposto unha resistencia invencíbel a calquera acontecemento literario que supuxese a exclusión da lingua castelá. O propio Cortón só escribía en castelán e Antonio de la Iglesia redactou en castelán a memoria dos Xogos, afirmando en aquel momento que, "a sociedade galega non estaba mentalizada para recibir como cousa normal a oratoria académica en galego".
Así, o posibilista Antonio de la Iglesia determinou o bilingüismo do "Álbum de la Caridad", no que introduciu un cento de obras poéticas en galego que non poderían reunirse e lerse en conxunto noutras circunstancias.
O "Mosaico" recolle 97 obras en galego ao que temos que engadir o accesit que conseguiría Añón. Os traballos en prosa premiados están todos en castelán.
A resposta dos concursantes ao reto das "Bases do certame" demostra a pouca sintonía que existía entre os organizadores e os concursantes. As bases só esixían como única lingua a galega para as composicións poéticas que desenvolveran o tema "A Galicia". Para os outros premios, podíase usar indistintamente o galego ou o castelán. Todos os premiados foron obras en castelán excepto para a que era condición o uso do galego e que gañaría Francisco Añón.
O interese por que o Álbum incluíse toda a obra en galego posíbel, levounos a engadir traballos cando xa estaba avanzada a impresión, e deste xeito tamén, compensar o grande número de traballos presentados en lingua española.
Penso que non debemos deixar pasar a oportunidade de conmemorar 150 anos de traballos pola normalización da nosa lingua, xa que, só mirando con perspectiva o pasado e coñecendo a nosa historia, poderemos avanzar nun futuro que Galiza merece.
Ningún comentario:
Publicar un comentario