Lingua habitual segundo a idade.

No ano 2005 o Consello da Cultura Galega (CCG) publica un traballo dirixido por Anxo Lorenzo e Henrique Monteagudo no que se facía un estudo sobre a evolución da sociedade galega nos aspectos sociolingüísticos. Estamos a falar do documento "A sociedade galega e o idioma.  A evolución sociolingüística de Galicia 1992-2003" onde se nos ofrece un retrato deste intervalo temporal en fundamentándose esencialmente dúas fontes. Unha delas vén dos datos do Mapa Sociolingüístico Galego do 1992 (MSG-92) e, a outra é a  da Enquisa das Condicións de Vida das Familias do 2003 (ECVF-03) realizada polo Instituto Galego de Estatística (IGE). Encol da lingua habitual, neste estudo presentaban a seguinte gráfica na que na vertical se gradúan as porcentaxes e na horizontal aparecen as idades de menor a maior.

Para interpretar correctamente esta gráfica é un bo exercicio probar a mirala de dereita a esquerda, pois isto vai darnos unha lectura da dirección que toma o uso da lingua no transcurso do tempo. Pasemos a vista, por exemplo, pola liña azul, que comenza á dereita cun 65,7% de monolingües en galego para os maiores de 65 anos e vai baixando continuamente, agás un pequeno repunte final, ata marcar un 28% nos menores de 16. Pola contra o monolingüismo en castelán ascende continuamente: é maior canto menor é a idade dos falantes.
No ano 2010, outra vez o CCG, volveu a ofrecer unha revisión destes datos baixo a luz da  Enquisa das Condicións de Vida das Familias do 2008 (ECVF-08). Preséntasenos un gráfico semellante ao anterior pero que desta volta ten na horizontal as idades 'ao revés' polo que nos convén ler as liñas poligonais de esquerda a dereita.

O que se engade a respecto da primera gráfica é o último tramo de cada unha das poligonais que nos ofrece un panorama moi semellante ao primeiro. A liñas amarela e azul (máis castelán e só castelán) sofren un lixeiro aumento, e as outras dúas (máis galego e só galego) descenden un pouco. Isto é, mantéñense as tendencias, só que con máis suavidade.
Dentro desta liña, unha outra achega para acabar de completar este cadro podémola atopar no artigo O idioma galego, alarmas e esperanzas,  de Xaime Subiela no Informe Galicia 2010. Tempos Novos. Unha excelente aproximación á situación xeral da lingua galega que parte das enquisas realizadas polo IGE, o CIS,  o Observatorio da Lingua Galega, e os Mapas Sociolingüísticos da RAG. Como notas destacadas da súa análise temos que, segundo datos do ECFV-08, a porcentaxe de galegofalantes situaríase no 57%, cunha forte baixada, de 12 puntos porcentuais, entre o 1992 e o 2008.
Subiela aporta novos gráficos, ou se se quer, unha nova versión do inmediatamente anterior, no que analizar a evolución do uso do galego e o castelán segundo as idades. Podemos volver a comprobar que a parte coloreada en azuis, correspondente a galego/máis galego, vai baixando cando imos diminuíndo as idades.

Xaime Subiela constata unha caída masiva da utilización do galego nos últimos 50 anos que foi paralela ao abandono do rural. Destaca neste proceso o corte da transmisión interxeneracional. Pola contra aventura a existencia dun solo de reprodución da lingua asentado no afianzamento dun grupo galegófono. Actualmente o galego sería áinda a lingua maioritaria da sociedade galega
Outros aspectos que toca Subiela na súa análise en relación ao uso do galego son a distribución demográfica, a competencia lingüística, o ensino, os medios de comunicación ou as administracións públicas. Van algunhas das súas aportacións:

A escola non debe reflectir simplemente o que a sociedade é, senón ser un axente de cambio que contribúa ao que anhela: uns cidadáns plurilingües nunha sociedade multilingüe, que salvagarde e promova a lingua propia.

Os medios de comunicación funcionan en castelán de forma moi maioritaria. A práctica totalidade teñen reducido o galego a porcentaxes non superiores ao 5% da súa programación/información

Falando en termos xerais, os estudos anteriores indícan que houbo unha perda porcentual en número de galegofalantes cunha taxa dun 0,65% anual. A pesar de que nos últimos 30 anos a gráfica ten unha pendente máis suave, en termos porcentuais a velocidade non diminuiu nese mesmo intervalo. Seguramente as razóns deste aparente paradoxo teremos que buscalas tanto en factores  demográficos (diminución do saldo vexetativo) como en cuestións sociolingüísticas (dificilmente a porcentaxe de galegofalantes nacidos antes do ano 1930 podería incrementarse máis tirando cara atrás no tempo).  Podemos comprobar no gráfico seguinte, tamén de Xaime Subiela, unha comparación da lingua habitual entre o 1992 e o 2008, correspondente a unha velocidade media de perda de galegofalantes neste período é incluso superior: un 0,69% anual.

Botándolle un ollo ás pirámides de poboación, e tendo en conta a distribución da demografía lingüística, seguramente estamos a atravesar unha fase de aceleración de perda de galegofalantes.
Á vista desta situación cómpre preguntarse sobre cal é a xustificación da política lingüística que se está a levar a cabo.  Para moitos nenos a única oportunidade e contacto co galego é a escola, pola contra a Xunta parapétase nun escenario de españolización brutal do ensino (cun 3% de uso en infantil nas cidades, redución no resto dos niveis, prohibición das aulas científicas en galego, atrancos aos ENDL,...). Os traballosos procesos de normalización das administracións freáronse en seco e agora estanse a dar pasos marcha atrás. O maltrato aos que contribuíron durante os últimos anos a ampliar os reducidos espazos de uso do galego é continuo. As razóns destas formas de actuación non temos que buscalas nas aportacións que a sociolingüística poida facer á política lingüística senón mais ben nunha ideoloxía de odio a todo o que arrecenda a galego, unha ideoloxía que bebe nas fontes da máis resesa tradición imperialista.