Prolingua das linguas

por Franciso X. Fernández Naval, nas voces de Prolingua:

Regresamos de Islandia, terra insular e volcánica, coma nós atlántica e confín, onde conflúen ventos, correntes e soños. Dende sempre é o seu un litoral de crebas e cavacos, que xa nas Sagas se fala do costume vikingo de percorrer os areais de mar aberto e as ribeiras dos fiordes, procurando o que sobre eles cuspen as ondas, principalmente madeira. Na inauguración da exposición de Maribel Longueira, Xente no medio, na Universidade de Reikjavik, o pasado día 2, tivemos ocasión de coñecer a Vigdis Finnbogadóttir, quen fora xefa do goberno do país entre os anos 1980 e 1996, primeira presidenta ou primeira ministra elixida democraticamente no mundo. Hoxe, retirada da política activa por vontade propia, a súa actividade céntrase na problemática da muller nas sociedades contemporáneas, na defensa das linguas e do medio ambiente e na promoción da cultura, o que non deixa de ser un xeito comprometido de facer política.
Tivemos ocasión de falar con ela brevemente arredor das linguas. Pertence a un país cun idioma de poucos falantes, algo máis de trescentos mil, pero que é lingua de estado soberano, vinculada ao universo lingüístico escandinavo, co valor de ser propia da illa e soporte do seu ser colectivo. Deume gusto escoitarlle dicir que as linguas do mundo son un tesouro marabilloso. Na súa opinión a posesión dunha lingua constitúe un valor comunal, pero tamén persoal, e resulta necesario ensinala e aprendela ben, xa que a pobreza léxica fai da lingua algo semellante a auga conxelada, asegura con graza. Sabe ben que as linguas, cada lingua, expresan experiencias comunitarias propias, distintas das demais, dando lugar a culturas diferentes.Compartía a nosa conversa un rapaz de Euskadi, presente por uns días na Universidade islandesa, quen comentou a súa participación nun proxecto europeo sobre linguas minoritarias. Con educación, pero con firmeza, Vigdis rexeitou a expresión “linguas minoritarias” que cambiou pola de “linguas minorizadas”, afirmando que ningunha lingua é minoritaria, en tanto que responde á necesidade expresiva e de comunicación dunha comunidade, sendo, nese sentido, un feito pleno e vital. Outra cousa serían as circunstancias políticas ou económicas, externas e alleas tantas veces ao ser da lingua, que non permiten corrixir as debilidades das que son pequenas e carecen de poder, nin permiten procurar remedio para a súa saúde, facéndoas vulnerables.A reflexión e o discurso de Vigdis Finnbogadóttir, ollan cara fóra e cara dentro. Por unha banda reflexiona sobre a importancia de manter a lingua propia, de sentir que ela é elemento común e aglutinante da comunidade, da necesidade de empregala plenamente e sen complexos e, por outra, expresa a súa opinión de que para cada colectividade resulta ineludible manter relación coas outras do planeta, próximas ou afastadas, o que fai preciso que cada individuo coñeza, cando menos, unha lingua máis. Para ela, cada islandés afirmaría a súa posición no mundo, sabendo un mínimo de dúas linguas, sempre a propia e outra variable, en función das circunstancias. En calquera caso, considera que o estudo doutra lingua é unha necesidade para aqueles pobos máis pequenos que tiveron a forza e a fortuna de conservar a súa lingua e cultura.Quizais por iso, practicamente todos os islandeses saben inglés. O coñecemento desa lingua, xunto coa posibilidade de compresión e comunicación que o islandés lles ofrece, en relación coa decena de linguas escandinavas, procedentes dun tronco común, particularmente o danés, o sueco, o noruegués e o feroés, fan de Islandia unha comunidade pequena pero firmemente asentada e afirmada no mundo, na que non se cuestiona a importancia dunha lingua que conta con poucos falantes, pero que é propia e que goza dunha literatura rica, moi de moda, valorada e traducida a todos os idiomas do noso entorno cultural, consecuencia de políticas activas de promoción e proxección exterior.No acto de inauguración da exposición en Reikjiavik, que contou coa participación de Hólmfríour Garoasdottir, profesora de español do departamento de linguas extranxeiras; Níels Einarsson, director do Stefansson Arctic Institute; do escritor galego-islandés e tradutor Elías Knörr, da fotógrafa Maribel Longueira e a miña, o número de linguas empregadas foi de seis, aínda que foron islandés e galego as protagonistas. Con elas conviviron o castelán, o inglés e as outras nórdicas nas que recitou e cantou Elías.Conectando este artigo co anterior de Francisco Fernández Rei, publicado nesta bitácora de ProLingua, gustaríame comentar a transcendencia que o Festival de Eurovisión ten en Islandia e, segundo me contaron, en todos os países do norte: Noruega, Suecia, Dinamarca e Finlandia. O martes 6 de maio celebrouse a semifinal na que o grupo Pollapönk conseguiu o acceso á final do sábado 10, coa canción No prejudice, cantada en inglés. Sorprendeume comprobar que no solpor dun día de maio, cando a noite xa non chega a escurecer o ceo, o país prendeu da televisión e, ao día seguinte, a clasificación para a final era comentada na apertura dos informativos e nas primeiras páxinas dos principais xornais do país. Na final do sábado, o solista e líder do grupo saudou en varias linguas aos telespectadores, entre elas o castelán. O que si lles chamou a atención aos islandeses, cuestión para a que non tiven resposta cando me preguntaron, foi como España, país rescatado, paga por non participar nas semifinais, mercando o acceso á final, cousa que fan tamén Gran Bretaña, Francia, Italia e Alemaña, pero non o resto dos países europeos. Pero iso nada ten que ver coas linguas. Ou si?