Equilibrio e igualdade

por Henrique Monteagudo, secretario do Consello da Cultura Galega, no xornal El País

A mobilización cívica en defensa do galego dos últimos meses devólvenos razóns para a confianza no futuro. Acabamos de gañar unha batalla decisiva, ao derrotarmos unha estratexia que pretendía desandar o camiño andado nas últimas décadas. A experiencia tamén está servindo para pór en valor conquistas alcanzadas no entretempo, como a Lei de Normalización Lingüística ou o Plan Xeral de Normalización. É certo que a principal institución da nosa autonomía, a Xunta, sufriu unha seria erosión de lexitimidade ao traizoar o idioma do país (unha das xustificacións máis obvias da súa propia existencia). Pero, con todo e iso, Galicia puido comprobar que a súa lingua propia conta con certa protección institucional, ao menos simbólica: velaí están a Real Academia Galega e o Consello da Cultura.
Se a Xunta quixese o equilibrio de linguas, non se empeñaría en recortar o galego nas escolas
E, miren por onde, temos que agradecerlles de novo (e con máis razón ca nunca) a Ramón Piñeiro, Carlos Casares e outros galeguistas o seu labor de recuperación da Academia, o seu empeño en arborar o Consello, e, en definitiva, o seu impagable contributo para erguer o armazón legal que dá algún abeiro ao idioma e a cultura do país.
- Unha estratexia esgotada
A resposta do PP á proposta institucional e ao ditame do Consello da Cultura sobre as Bases para o decreto do plurilingüismo, dá a medida do esgotamento de certa política. O Consello propuxo traer a cuestión do idioma ao terreo da negociación e o acordo (sacándoa do torbeliño da campaña electoral permanente en que aquel partido a mergullou), mediante a constitución dunha comisión parlamentar que pactase un desenvolvemento consensuado do Plan Xeral de Normalización que o propio Parlamento aprobou. O PSdeG e o BNG votaron a favor. O PP votou en contra. Un par de corifeos aplauden. O público toma nota.
A resposta ao ditame constitúe un episodio significativo en varios aspectos. Comezando polos formais, sempre descoidados polo equipo de inexpertos arrogantes que andan á volta do presidente. Resulta que goberno vai e contesta ao ditame oficial solicitado a unha institución mediante unha nota de prensa descualificadora. Como assim? (permítanme expresar o abraio á moda brasileira). Seguindo polos tempos: tanta présa había por saír ao paso, que a lectura do ditame rematou no capítulo introdutorio, que toca de pasada o asunto da inmersión lingüística. E acabando polos contidos, unha mecánica reiteración da ladaíña disparatada que asocia a tal inmersión co nacionalismo. Todo un indicio de que se quixo situar o asunto no estrito terreo da propaganda.
Velaí o estilo carente do mínimo rigor ao que nos estamos afacendo: decisións improvisadas, precipitadamente arroupadas cun discurso irreflexivo, e un Goberno que vai e vén ás reviravoltas, seguindo a mudable dirección do vento. En cuestión de meses deslizámonos por unha vertixinosa escorrumpela (tobogán, na fala de Muros), desde o idilio preelectoral ata o ruidoso divorcio postelectoral con Galicia Bilingüe, e desde o coqueteo coa segregación lingüística a unha dangerous liaison co inglés, ao tempo que faciamos as beiras a un innovador modelo de linguas á carta. A última hora, coa metade do partido amoucado, o enteiro sector educativo en pé de guerra e a xente botando as mans á cabeza, ponse o acento no equilibrio. Tarde piaches, roliña...
O noso ordenamento legal oriéntase á procura da igualdade entre as dúas linguas oficiais. Quen di igualdade, di equilibrio. Pero ese ordenamento constata unha realidade evidente: partimos dunha situación de desigualdade entre os dous idiomas (enténdase sempre: entre as persoas que os falan), pois un deles foi brutalmente maltratado, e o outro recibiu un trato de privilexio. Para conseguir a igualdade cómpre outorgar á lingua desfavorecida un tratamento diferenciado, que compense a desvantaxe. Un dos ámbitos en que o estado pode influír máis, e de xeito máis eficaz, é o sistema educativo. O galego require unha presenza reforzada na educación. Xa que logo, o equilibrio non se traduce nun reparto a partes iguais entre os dous idiomas. Ese reparto pode resultar inequitativo e desequilibrador.
Se a Xunta quixese conseguir o equilibrio, non se empeñaría en recortar a presenza do galego nas escolas e institutos, senón que promovería a súa difusión noutros ámbitos da vida social, onde esta é moi deficitaria: as universidades, os medios de comunicación, as actividades comerciais... Xa é casualidade que o afán equilibrador do PP fose concentrarse en facer recuar o galego naqueles (escasos) ámbitos onde conta cunha presenza reforzada! Non podería dirixirse a aqueloutros (esmagadora maioría) que o castelán ten monopolizados? Sen dúbida, isto dotaría de maior credibilidade a cacarexada política do equilibrio. Verán iso os nosos ollos? Wait and see.