Inmensión contra submersión

Entrevista ao lingüista Pablo Gamallo, quen debulla as posibilidades do modelo de inmersión e salienta a súa eficacia para acadar un nivel de competencia igual no idioma hexemónico e no minorizado , en Galicia Hoxe.

A demonización do concepto "inmersión lingüística" é a estratexia que o PPdeG está a seguir para quitarlle ferro ás críticas expresadas desde o Consello da Cultura Galega (CCG) e a Real Academia Galega (RAG) sobre as bases para a elaboración do novo decreto sobre o uso do galego no ensino. Alberto Núñez Feijóo volveu antonte trazar co seu discurso un esquema alicerzado na oposición entre "modelo de inmersión" e "equilibrio".En realidade, o ditame do CCG propón un repartición do 50% "como marco de referencia xeral flexible", que se "terá que adaptar aos distintos contextos sociolingüísticos e educativos", de xeito que se poida superar a metade das materias na lingua propia do país en cumprimento do principio de "como mínimo, o 50% da docencia en galego" que establece o Plan Xeral de Normalización Lingüística.
Alén diso, o Tribunal Constitucional avalou a legalidade do modelo de inmersión e, tal como lembra a RAG no seu informe, esta estratexia é o que practican "as mellores academias de idiomas", ademais do método máis "rápido, eficaz e coa maior garantía", que se estendeu a outros países despois de iniciarse en Canadá.
Pablo Gamallo, filólogo, investigador na USC e doutor en lingüística pola Université Blaise Pascal impartirá hoxe, no Politécnico ás 12:00 horas, no seo das III Jornadas da Lingua en Ourense, -organizadas pola AGAL-, un relatorio sobre os modelos lingüísticos para a educación.

Que é a inmersión lingüística?
Hai unha definición primeira, que é a instrución dos estudantes nunha lingua que é diferente da súa lingua materna. Despois produciuse unha extensión do significado do termo, segundo a cal inmersión é instruír os alumnos nunha lingua minorizada, nun contexto no que hai unha lingua social hexemónica.
Hai varios tipos de inmersión.
Si. Inmersión total, -todo na lingua minorizada agás unha materia na outra lingua-; parcial -a partir do 30% ou do 50% das materias na minorizada: aquí non hai acordo entre os autores na denominación; e bilingüe -na mesma aula hai alumnos que falan dúas linguas, por exemplo castelán e inglés en Estados Unidos, e aplícase un programa didáctico especial-. A inmersión pode ser precoz -desde preescolar-, retardada ou tardía. Por exemplo, en Luxembrugo comezan con luxemburgués, introducen o alemán en infantil, francés na primaria e inglés na secundaria.
Hai outro concepto, que é submersión: escolarización na lingua maioritaria, excluíndo a minorizada. O resultado é a asimilación lingüística. Un exemplo sería o ensino no franquismo.
Si. Cando o conselleiro de Educación di que non permitirá a inmersión en ningunha das dúas linguas, comete dous erros. A lexislación vixente xa establece unha inmersión en galego, pero parcial. O decreto aprobado no ano 1995 polo goberno do PP vai máis alá do terzo: pódese chegar ata o 50% en galego. A diferenza básica co decreto aprobado polo bipartito no 2007 son as matemáticas, e a elección dos pais. A "inmersión" en castelán, para os galegos, non existe, porque o castelán é a lingua hexemónica. Se o alumno ten o castelán como lingua materna, estaremos ante o modelo clásico de instrución: é como se estuda en Valladolid, e ninguén lle chama inmersión. Se a lingua materna é o galego, trataríase non de inmersión senón de submersión. Agás que consideremos que o galego é a lingua hexemónica, de prestixio...
De onde vén a demonización do concepto inmersión?
Vén dada polo que pensan en Madrid sobre o que pasa aquí. En Cataluña o modelo deféndese, por moito que digan os medios de Madrid. Mesmo dentro do PP catalán se apoia.
O CCG salientou que as experiencias demostran que o modelo de inmersión é o máis eficaz en termos de capacitación nas dúas linguas, en contextos de bilingüismo social asimétrico como o galego. Que conclúen os estudos?
Que non hai modelo que supere a este. E se é total, e canto máis precoz, mellores son os resultados.
Un experto da USC, Miguel Pérez, está de acordo no da eficacia, pero di que a inmersión debe ser voluntaria. Que pensas ti?
En Cataluña o modelo de inmersión comezou no 83, cunha experiencia en Santa Coloma de Gramenet, impulsada polo Concello e a Generalitat. Despois estendeuse a toda Cataluña. Sempre pode haber pais que non estean de acordo, claro. No País Vasco si escollen os pais: entre a liña X -todo en castelán-, a A -en castelán con unha materia de éuscaro-, a B -inmersión parcial en éuscaro- e a C -inmersión total en éuscaro cunha materia de castelán-. Comprobouse que, despois de 25 anos, se estaba a incumprir a lei de normalización, pois máis da metade dos alumnos non estaban a aprender éuscaro ao nivel que para o inglés se chama First Certificate: aprobaban o 57% dos da liña D, o 27% dos da B e o O dos da A. Por iso se tentou ir cara ao modelo catalán, (o D), pero o actual goberno, do PP e o PSOE, anulou esta política para volver á escolla de liñas. Na escolla, por certo, a A era a maioritaria nos 80, pero no 2007 acadou o 56% dos alumnos en primaria.

O modelo comezou en Canadá. Como foi?
En Quebec, nos anos 60. Foi impulsado por pais e pedagogos da minoría anglófona, na comunidade St. Lambert (Montreal), para que os alumnos se integrasen a aprendesen mellor francés, lingua maioritaria na rexión. Fíxose coa inmersión total precoz en infantil ata segundo de primaria, despois 60% en francés e 40% en inglés en terceiro de primaria, e 40% de francés e 60 de inglés a partir de cuarto de primaria e toda a secundaria. Comprobouse que se igualaban aos anglófonos nativos en inglés e aos francófonos en francés. Tamén se aplican modelos de inmersión en Irlanda, Finlandia... aínda que en Finlandia pasa ao contrario que aquí: a lingua propia é a hexemónica.
Hai algún dato que sosteña a idea tan repetida de que se só hai unha materia na lingua hexemónica, esta non se aprende?
O Informe Pisa demostra que os alumnos da liña D no País Vasco obteñen resultados por enriba da media española en varias materias, entre elas lingua española. O nivel de castelán dos alumnos de Cataluña é máis alto que o de moitas comunidades monolingües. O importante, de todos os xeitos, é que haxa recursos, unha planficación, unha metodoloxía, estudos... Aquí só temos decretos que establecen cotas de galego.
Que modelo preferirías ti?
O ideal sería o catalán. Hai unha opción máis probabilista, parecida ao modelo vasco. Na enquisa ás familias que fixo o actual Goberno, en secundaria as dúas opcións monolingües superaron ás bilingües. Podemos partir dese 20% de pais que queren educación monolingüe en galego, que xa é máis que o que tiñan os vascos ao principio. Se hai recursos, e os estudos demostran os bos resultados, prestixiariamos o galego. O problema é que incumpririamos a lei de normalización, habería alumnos que non aprenderían galego por escoller a opción monolingüe en castelán, é politicamente incorrecto porque é parecido ao que quere Galicia Bilingüe, sería caro... Non creo que producise fractura social sendo o castelán e o galego tan parecidos. Co novo borrador, se cadra se podería acadar o 66% en galego: 33% en galego, e 33% en "lingua estranxeira" que sería o portugués...