Hai tópicos circulantes sobre o noso país que son verdadeiros e comprobábeis. Dicer que na Galiza chove moito (afortunadamente) é un tópico verdadeiro que esperemos que non mude o cambio climático, caso de este existir. Grazas á pluviosidade de que desfrutamos, o país é como é. O tópico, porén, de queixármonos por sistema do mal tempo galego e, aínda, mimeticamente, a respeito dunha media española pouco cultivada, opinarmos que nunca vai bon tempo, é abertamente falso e ignorante. Moito ten a ver, claro está, cun défice de coñecemento grande que temos as galegas e os galegos da nosa propria terra, variada "de máis" para o pensamento cómodo, rápido e simplista que está de moda na actualidade.
Mais, sobre os tópicos vulgares -certos ou non- que todos podemos repetir, hainos máis sofisticados e difíceis de desmontar, porque contan coa megafonía dos meios de comunicación ou de certos mediadores político-culturais que teñen interese en reiteralos, porque serven a un fin utilitario e, sintomaticamente, na mesma dirección, como veremos. Comecemos por algúns de natureza literaria. É un despropósisto completo utilizar a "negra sombra", de xenial estirpe rosaliana, para definir o mal fado, a fatalidade dun feito ou unha catástrofe como a do Prestige. Relacionar a negra sombra do extraordinario poema de Rosalía que convidamos a reler e a cantar con, por exemplo, o chapapote é tan basto como confundir as cornetas militares cunha sinfonía de Andrés Gaos. Utilizar os versos de Luís Pimentel referidos á nosa escritora ("Non convén chorar máis. / Ela chorou por todos e pra sempre") para reincidir no suposto carácter lacrimóxeno da poesía rosaliana supón ofendela a ela, mais tamén ao poeta lugués, que comeza o poema que lle dedica cunha sentenza da altura lírica inimitábel que a escritora acadara.
En materia económico-financeira, segue campando -e arreciará, neste tempo de debate orzamentario, tanto no Congreso dos Deputados como no Parlamento Galego- o tópico interesado de nos definir como un país que só sobrevive grazas á subvención e á graciosa axuda que España e Europa nos dispensan, polo que debemos ser servos rendidos que agradecen aos amos a súa infinita xenerosidade. De pouco valen as cifras reais, a proba contundente de que a Galiza podería organizar perfeitamente a súa Facenda, de que é máis o que entregamos que o que o Estado nos devolve.
O tópico de considerar as formas lingüísticas galegas só símbolos identitarios e non declaracións indisimulábeis de nacionalidade admitida, querida e exhibida continúa tamén a confundir ou a disimular a personalidade de moitos. Galeguizar o nome e mais corrixir os apelidos (neles, ollo, non se trata de "galeguizar" nada, senón de os devolver á súa forma xenuína, despoxándoos da castelanización deformante imposta) é, con efeito, delator: identifícanos como galegos e só como galegos; significa a renuncia expresa a calquer pacto de hibridismo ou de compromiso entre a lingua do Estado e o estado da Lingua. Permítaseme recordar aquí e agora unha anécdota parlamentar, dos meus tempos de deputada. Nunha iniciativa en que debía mencionar o daquela director da Escola Galega de Administración Pública, tiven a ocorrencia de grafar ben os seus apelidos: Vello Xaneiro (non "Bello Janeiro"), isto é, de devolvelos ás súas formas orixinais. O escándalo foi maiúsculo e a iniciativa, con esta grafía, non foi admitida. ¿Qué poderosas razóns obran para que asuste tanto verse reflectido desta forma? Unha fundamental: "Vello", "Xaneiro"... ou tantos máis son elocuentemente galegos, non pertencen a nengunha zona de "sombra" ambigua ou disimulada. Non son máis galegos, por suposto, que Varela, Ponte, Pazos, Fernández ou Carballo, mais son máis claros e inequívocos. Seica admitilo significaría algo tan grave como recoñecer que somos galegos. Nen máis nen menos.
Un compatriota que leva moitos anos de profisión fóra da Galiza, mais que segue sendo firme galego exercente, contoume, por ser moi afeizoado e mesmo périto en etimoloxías, o intrigado que estaba por un compañeiro seu de claustro, en terras de Marrocos, apelidarse "Candil". Non había tal. Na orixe, neto de galego, o seu apelido verdadeiro sería Candal, modificado polo seu avó para negar ou disimular a súa condición de galego.
Non hai tanto tempo, cando o sr. Ameixeiras era o delegado do goberno español na Galiza, coincidín con el nunha mesa redonda nun centro de ensino. No coloquio, suxerínlle que sería magnífico, por exemplar, que procedese a corrixir o seu apelido, que sempre figuraba como "Ameijeiras". Xa terminado o acto, espúxome a dúbida de se o seu apelido sería realmente galego (o nome da árbore), como eu afirmaba, ou podía proceder doutra orixe. Limiteime a sorrir. Houbo alguén apelidado "Lajas", isto é, Laxas, que pretendía derivar o seu apelido do húngaro. Os abundantes apelidos amalgamados sen necesidade, isto é, os Da Costa, Do Rego, Do Campo, Da Silva, Do Barro, Da Pena... e tantos outros, que, por imposición da escrita española non figuran escritos tal e como os acabo de transcreber senón unidos, ocultando así o verdadeiro lexema, son outro exemplo. Que ben farían, coido, os meus colegas do ensino obrigatorio e do bacharelato se dedicasen algo do seu tempo de aulas a comezar a casa polos alicerces e a explicar a orixe dos apelidos que portamos, a súa necesaria corrección, os nomes do nomenclátor urbano en contraste cos nomes dos lugares da aldea, vila ou cidade onde moramos... Unha auténtica canteira didáctica, desde logo, interdisciplinar, como mandan os cánones, porque pode valer para historia, xeografía, literatura e, por suposto, para a mesma lingua.
Conclúo falando do tópico pior, cal é o uso idem, o uso tópico, como o dalgúns medicamentos, en que se pretende encerrar o noso idioma. Ela, a lingua galega, non é un medicamento, submetido a posoloxía estrita, para curar unha doenza. É a expresión do que somos e do que queremos ser, libremente e dignamente, na intelixencia de que, só admitíndonos nós como somos, seremos quen de que os demais nos valoren. Non outra cousa fixeron patriotas, escritoras-es, artistas, traballadoras-es de todo tipo que se orgullaron de seren galegos e puxérono en obra.
Ningún comentario:
Publicar un comentario