Para consultar unha entrevista actual a Alfonso Castro, protagonista desta historia, premer aquí.
A primeira entrega lévanos á Estrada, no 1980, cando a entrada en vigor do Decreto do Bilingüismo no ensino provocou unha gran protesta dos profesores que apostaran, a pesar das dificultades, pola nosa lingua na educación.
“O neno fala galego coma min, porque non sabe falar outra cousa”. Así de contundente se expresaba Xosé Castro, construtor do Foxo (A Estrada), cando o entrevistei na súa casa unha noite de invernía de 1980.
Foran moitas as portas que se me pecharan aquel día na parroquia de Rubín cando ía preguntar pola denuncia que lle interpuxera a APA do colexio ao mestre Afonso Castro, por dar as clases en galego.
Os país e nais dicíanme que falase coa APA, e a asociación de pais, sobre todo o seu máximo activista, membro do Consello Local da UCD, estaban calados.
Estaban calados pero actuaban.
Dentro de dúas semanas (16 de marzo) tería lugar a primeira manifestación que se celebraba contra o Decreto do Bilingüismo (promulgado o 21 de agosto de 1979). Comezaba a longa loita a prol do idioma nun contexto (o preautonómico) diferente e tamén a promulgación de leis que o nacionalismo denuncia que utilizan precisamente contra o galego: só se permitía dar tres horas de clase á semana no noso idioma.
Na Estrada todo comezara a fins de novembro de 1979.
O mestre Afonso Castro recibe a visita do Inspector de ensino primario. O Inspector, como sempre adoitan a facer nas súas visitas, formuloulles preguntas aos nenos que estes, a maior parte das veces, contestaron con un “si”, un “non” ou un nome concreto polo que eran inquiridos.
Cando lle pareceu ao Inspector rematou a díxolle ao mestre: “mire usted como los niños saben hablar castellano”.
Castro comentábanos aquela noite a min e a Francisco Rodríguez (daquelas profesor no Instituto da Estrada), mentres viaxabamos no seu Dyane 6: “Como vou facer iso se os nenos son todos galegofalantes”.
Pouco importaba, a ANPA o que teimaba era que dese as clases en castelán. Defendía que os seus nenos falaban castelán e, como declarou Xesús Castro, se falaban galego era porque non sabían falar outra cousa.
As argumentacións tiñan o seu aquel pois, nun primeiro momento, o debate estaba situado se era mellor para os nenos ensinarlles na súa lingua materna ou na foránea.
Logo se deixaron de andrómenas e o que comezaron a exiiir era que se aplicase o Decreto de Bilingüismo e santas pascuas. Tres horas de galego e non máis.
Como medida de presión, todos os pais deixaron de mandar os 22 nenos a clase.
O 29 febreiro de 1980 todos os nenos xa levaban 15 días sen asistir á clase.
A ANPA tenta instaurar unha clase paralela.
A Comisión Mixta non é partidaria de abrir expediente e aínda declara para A Nosa Terra que “o Decreto de Bilingüismo é unha fenda para poder conseguir algo”.
Antón Santamarina, membro desa Comisión Mixta, aconséllame que é mellor non informar “pois imos encirrar máis a situación”.
Pero ao saír a denuncia á luz, as cousas comezan a mudar.
O Señor Manuel (así o teño recollido nas miñas notas) é o primeiro pai en rachar a unanimidade e decide mandar a súa filla ás clases. "Eu, nun principio, asinei dous papeis contra o mestre", explica. "Pero logo non quixen saber nada máis diso. Se o idioma que nos falamos é o galego, pois non sei por que non se van poder dar clases en galego. Ademais, a miña cativa está moi contenta na escola con ese mestre", non ten reparos en declarar, rachando a lei do silencio imposta pola ANPA.
A Asemblea de Profesores do centro, ao primeiro moi tímida, asina un escrito a prol do seu compañeiro. Nese mes de febreiro 13 dos 22 pais xa se negan a asinar os escritos que a ANPA lles presenta contra Afonso Castro.
Un mestre que o está a pasar moi mal. Non é un militante político nacionalista. Só é un mestre consecuente coa pedagoxía, contrario aos “desaxustes de ensinarlles aos cativos nunha lingua que non é a súa”. Unha persoa moi sentida e moi sensíbel que nunca gustou do protagonismo nin do enfrontamento e que pasa de impartir sociais a dar galego para “salvar a situación” e logo trasládase ao colexio de Oia, el que era veciño da Estrada.
Aínda así, mantívose rexo e forte: “o ensino en galego non é negociábel”, diría na súa intervención coa que se puxo ramo á manifestación celebrada na Estrada. Hoxe, aos seus 58 anos segue a defender os mesmos principios.
Unha manifestación convocada polos sindicatos UTEG (ING) e máis o EGTE, que congregou unhas 6.000 persoas contadas.
Manifestantes vidos desde toda Galiza, pois os da Estrada, con medo, preferiron pecharse nas súas casa e atrancar as fiestras.
Pero un medo que tamén se ollaba como ía minguando pois esta manifestación foi a primeira na que comezaron a aparecer os nenos, imaxe que logo se faría moi visíbel e patente nas diversas manifestación a prol da nosa lingua.
O Decreto de Bilingüismo, que divide á poboación escolar galega entre galego-falantes e españois-falantes é un instrumento legal ao que se acollen e xustifican para comezar un rosario de represión lingüística contra os mestres que dan clases en galego.
Durante os cursos 1979-80 e 1980-81 os mentres e profesores represaliados foron moitos.
Na Laracha os profesores prohíbenlles aos nenos falar en galego dentro das aulas e fóra delas. Na Picota unha profesora deixa un curso xa que dez pais, de 30 que son, non queren o ensino en galego. O claustro ampara esa actitude antigalega. No Pindo pasa algo semellante. En Ortigueira o movemento social paralizou o despido dun profesor. En Lalín é expedientado o profesor Varela Puñal. Á alumna de Marín Luísa Lavandeira prohíbenlle facer o exame de matemáticas da selectividade en galego... En decembro de 1982 en Baiona, as mestras Maite Herrero e Nucha Pérez son denunciadas por dar clases en galego. Os pais retíranlles os alumnos e montan piquetes para que os nenos non vaian ás clases.
Xosefa Baamonde
Pero, logo do de Foxo, o conflito de máis sona foi o de Dices-Rois, con Xosefa Baamonde como protagonista, cando é expedientada logo que o 25 de outubro de 1980 o secretario do concello retirase á súa filla das clases de Xosefa e outros dous pais denunciaran á mestra porque “priva os nosos fillos do coñecemento do español”.
A manifestación celebrada en Padrón superou aínda a da Estrada e, aquí o conflito reflectiuse claramente como político. Baamande era unha militante nacionalista á que lle había que pór unha dura sanción como escarmento e a dialéctica xa estaba claramente entre o castelán dominante e o galego oprimido.
Do 20 ao 25 de outubro de 1980 tiveron lugar en Compostela unha xornadas de “Denuncia contra o Decreto de Bilingüismo”, organizadas polas Asociacións Culturais das cidades galegas e apoiadas pola AN-PG, PSG, MCG, POG,PST, UPG e PG.
As xornadas rematarían cun macrofestial que encheu o Pavillón do Obradoiro compostelán, no que actuarían Milladoiro, Fuxan Os Ventos, Tarangaño e a Banda de Merza.
Alí, Manuel María dixo: “renunciade á vella língua/dádevos ás framenquerias/ e os amos quedarán/ para sempre satisfeitos:/veredes que ben/vos han de pagar/ do seu desprezo”.
Ningún comentario:
Publicar un comentario