"Non hai vontade de restitución dos dereitos usurpados á lingua"

Manuel Vidal Villaverde entrevista a Mariña Pérez Rei, escritora que 2005 acada o premio de poesía Eusebio Lorenzo Baleirón polo libro Faneróga; no 2006 obtén o Premio Manuel Lueiro Rei de novela por Canícula; no 2009 publica o libro de poesía artesanal en edición limitada: Apuntamentos para un cuarto confuso e cambiante, na editorial Bourel... e tamén excelente compañeira, xa hai ben de anos, no IES de Ribeira.

Para a entrevista completa, premer na ligazón.

Problemas da lingua, do noso principal sinal identitario que o nacionalismo español de cheirume e arrecendo fascista quere arrebatarmos, ferir de morte… Cal o teu punto de vista, o teu posicionamento de militante galega?

Vou procurar ser o menos catastrofista posible e cinguirme aos feitos: se ben é certo que unha política lingüística agresiva e retrógrada contra o galego fai moito dano e hai que denuncialo ben alto, tamén o é que nunca se acadaron cotas de coñecemento e formación na nosa lingua tan plurais coma as que agora temos. E iso é imparable porque se suma a un mundo de comunicacións bastante máis emancipadas dos poderes tradicionais. A nosa cultura ten proxecto de futuro a pesar de non ser apoiada publicamente por certos grupos sociais que, e isto hai que recoñecerllo, teñen moito poder político e mediático. Por dicilo dalgunha maneira máis práctica e contundente: non creo que os Reis Católicos e Frei Jerónimo Zurita ("doma y castración de Galicia") desen creto a que no século XXI esteamos na Feira do Libro de Frankfurt, que sexamos lingua de uso no Senado e poidamos permitirnos (porque si, porque queremos, porque nos peta e nos dá a gaña) presentar candidatura na nosa lingua ao Nobel. Xa llelo dicía Ramón Piñeiro aos poetas amigos naqueles tempos aos que ti aludes, ben peores que os que hoxe corren, por certo: " Publica outro libro en galego, que iso aínda é o que máis lles doe". Non queda outra máis que arrimar o ombro e traballar arreo polo que nos transmitiron.

 Non cres ti tamén, Mariña, que o bilingüismo é un auténtico disparate que dada a situación sociolingüística actual fornecería xa de por si a estarrecedora diglosia, e aínda ampliándoa en dúas opostas direccións galego-castelán e castelán-galego, o que evidentemente provocaría, despois do enfrontamento, probablemente a desaparición do galego?

A estas alturas da película teño claro que non hai vontade de restitución dos dereitos usurpados á lingua. Persoalmente o que máis me doe é a manipulación da linguaxe que se está a dar nos medios e as estratexias partidistas con respecto a este tema. Se houbese verdadeiro interese sociolingüístico en investigar o bilingüismo e as inmersións na lingua dun territorio, analizando as súas repercusións a medio e longo prazo, creo que hai suficientes exemplos prácticos noutros lugares do mundo que amosan os beneficios a escala social. Se houbese ese interese real na nosa política lingüística actual, que está claro que non, tamén teriamos xente ben preparada e formada neste país que podería asesorar tecnicamente nese senso. O director da Real Academia Española, Blecua, é un filólogo español que defende a inmersión en catalán, galego ou éuscaro con profesionalidade e sen necesidade de manipular a linguaxe dicindo que o castelán corre perigo. El di que o castelán é unha lingua fortísima, que quen precisa apoios agora son as linguas periféricas da península. Pero aquí non estamos traballando nesa dirección, uns colleron atallos raros e outros andan enredando polos camiños prendidos en non se sabe que silveiras. Aí non vexo un proxecto de futuro sólido porque era preciso que os partidos tivesen un acordo nese eido e non se ve por ningures.

Unha enquisa verbo do idioma en que os pais decidan o idioma no que deben ser educados os seus fillos, non é unha babecada propia dos desnortados, e máis tendo en conta que estamos nun país que conta cun idioma propio e natural de si, que non é outro que o galego… Que pasaría en París ou en Madrid, por exemplo, se os galegos da diáspora nas dúas capitais europeas esixisen algo semellante?

Volvemos ao mesmo: o disfrace. Só me parece outra medida de pseudodemocracia rancia que oculta o desleixo de funcións e a implicación real no tema. O problema é que calle socialmente a mensaxe de que moitos nos opoñemos a esa falacia da consulta que quere pasar por ser a da verdadeira liberdade, porque non somos o suficientemente tolerantes e demócratas. O que hai que facer é dar a coñecer máis o Estatuto de Galicia e exixir dos gobernantes que gobernen e se deixen de tanta pregunta. Abren caixas de Pandora que non saben pechar e xa lles están a estoupar na cara antes de dar réditos políticos. Creo que é moi mala estratexia política e educativa, e que por suposto fai dano e crea tensións inútiles en torno á lingua. O único bo de todo isto é que a algunha xente lle caeu a careta definitivamente.

 Mariña, aquela "España es una unidad de destino en lo universal", do falanxista José Antonio Primo de Rivera, ideoloxía de todo o franquismo aínda vixente en moitos miolos infames e cavernarios, afoutece esta "monarquía" que sostén unha democracia burguesa imposíbel?

A esa cita opóñolle outra cita, a do Grupo Nós: "Galicia, célula de universalidade". Faremos de nós o que desexemos, podemos ser galegos universais. Castelao ten máis vixencia ca nunca.

 A literatura galega, está a vivir –cecais- unha das etapas máis brillantes da súa longa historia…?

A verdade é que a min faime moita graza esta teima por etiquetar o momento actual da literatura galega e valorala sobre todo con criterios cuánticos : número de publicacións, número de autores e autoras, número de vendas, premios, best sellers, traducións que se fan, Feiras ás que se acode, etc. Eu valoro moito máis que un escritor arrisque na súa escrita, aínda que se engane ou venda pouco. É posible que estea abrindo camiños. Poucas veces o éxito vai emparellado cun anovado literario, que eu saiba. A min paréceme que é de moi difícil interpretación a situación actual, simplemente porque non hai a suficiente perspectiva temporal, hai que agardar un tempo prudente para analizala dentro dun panorama máis amplo ou para poñela en relación con outras literaturas periféricas. Ás veces o que máis se ve ou destaca na actualidade non ten vixencia nin repercusión ningunha no futuro e a crítica debería sabelo e proceder con máis experiencia e prudencia. Esta euforia mesmo parece unha estratexia ditada por intereses de mercado, que non digo eu que non teña que existir, é só que da crítica profesional agardo outro discurso que se centre na análise literaria e fuxa de modas e de linguaxes persuasivas ou divulgativas. Iso xa o fan as editoriais. Despois tamén me preocupa que algunha xente perda de vista que somos unha literatura que ten os seus límites marcados tanto na xeografía como no seu número de falantes, así como nas súas posibilidades de repercusión no eido da literatura mundial. Somos un cirruncho marabilloso cunha cultura literaria moi rica, pero coidado con aparvar ollando o noso embigo!