Quero aplicar a miña ciencia á lingua para pintar a face do noso maior ben colectivo: o galego







domingo, 11 de abril de 2010

A normalización debe facerse desde todos os ámbitos

Entrevista a Pepe de Redondela, promotor do Foro Enrique Peinador, no Xornal de Galicia

Xosé González ou Pepe de Redondela, como o coñecen, usou moito a palabra “pedagoxía” ao longo da súa intervención no Café de Redacción de Xornal. Na súa opinión, é o que falta por parte da Administración e das forzas políticas para poder “galeguizar a sociedade”. O discurso deste home, promotor do Foro Enrique Peinador e un expoñente da normalización ao longo da historia de Galicia, é apaixoado. “Cerro os ollos e gustaríame que quen estivese a falar non fora Pepe senón o secretario xeral de Política Lingüística”, dixo nun intre o colaborador Pablo González Mariñas. E é que na súa boca, o segredo para transmitir á sociedade o amor ao galego, para acendelo, semella sinxelo.

O Foro Enrique Peinador, do que vostede é promotor, loita dende a súa creación por unir as empresas coa galeguidade. Isto é de verdade posible?
Si, o Foro Peinador é unha entidade que leva cinco anos andando e que nos leva dado xa moitas alegrías. A verdade, creo que hai que deixar de turrar tanto e explicar por que a moitos dos empresarios deste país nunca se lles levou á casa o discurso da galeguidade, xamais. Nós facemos unhas reunións mensuais nas que nos reunimos con moitos empresarios e descubrimos que hai moitos que son receptivos.

Unha das súas teimas está en convencer as adegas para que promocionen e etiqueten os seus produtos en galego.
No 2003 descubrimos que en Galicia había 12 adegas que etiquetaban en galego, hoxe son 177 aproximadamente. En termos de produción, o 80% das botellas son etiquetadas en galego. As adegas entenderon o discurso da galeguidade, e iso que tivemos que loitar moitas veces co plurilingüismo mal entendido. Moita xente di: “Oes, que se queremos estar no mundo non podemos facelo só co galego” e pensa que é necesario etiquetar os viños en moitos idiomas. Non obstante, se vamos a unha vinoteca non vemos que os champáns estean etiquetados en francés e en español ou que o bourbon estea en inglés e castelán. O idioma é un engadido do viño que reforza a súa identidade. O traballo que fixemos foi moi bonito, mais levounos moito esforzo falar coas adegas. Moitas delas están asesoradas por pequenas consultorías nas que están sociólogos ou licenciados en Dereito ou en Económicas que teñen o posto de traballo pero non pensan en clave de país. O día no que neste país a economía fale en galego estará salvado. Este país poderá ter moita literatura pero... O día que en Galicia se normalice a publicidade en galego estará a pasar algo moi bo. Augas de Mondariz respondeu en todos os medios de comunicación a Rosa Díez cun anuncio que dicía “Orgulloso de ser galego no único sentido da palabra”. Insisto, falta moita pedagoxía para normalizar o galego, e esta normalización non se pode abordar dende a belixerancia. O que aquí se ten que dar é unha normalización silente, silenciosa.

Pero como se fai unha “normalización silente” nesta sociedade?
Vou poñer outro exemplo: Neste país celébranse unhas 8.000 festas parroquiais ao ano. No seu día fixemos unha campaña para galeguizar estas festas na que insistimos en que as orquestras, por exemplo, empreguen o galego. Tamén pediamos aos das comisións de festas que, polo menos ese día a ano, se lle pedise ao cura que fixese á misa en galego, que os carteis das festas estivesen tamén en galego... esa é unha normalización silente. Este país ten unha gran antropoloxía amordazada que serve para normalizar o galego. Neste país o que precisamos é imaxinación xa que existe unha gran atonía. Nos anos 80 había coordinadoras de concellos polos servizos sociais, pola normalización... Hoxe todo isto afogou porque non hai imaxinación e repito, porque non hai pedagoxía.

É todo este panorama que pinta o xermolo do proceso de desgaleguización que, semella, estamos a vivir?
Evidentemente hai unha regresión no país que non se reflicte só no decreto da Xunta senón que ten moitos máis sinais. A perda de identidade do país vén porque a esencia estaba ancorada no rural e as cidades non foron capaces de facerse coa tradición, de dotala desa cultura. A xente do rural non ten espazos para expresarse nas cidades que son inhóspitas e, ademais, os dirixentes políticos levan a cabo unhas políticas culturais que pouco teñen que ver coa identidade do país. Recordo que alá polos oitenta todas as grandes cidades querían ter aquilo da movida. Ben, pois a movida foi moi daniña porque esquecía a cultura galega. Hoxe en día, un mozo ou unha moza non ten capacidade para loitar contra esa represión cultural que se lle quere impoñer. Á mocidade déronselle moitos sucedáneos culturais de escaso percorrido pero non se lles deu tradición. A verdade é que a perda de identidade vai un tanto parello á marcha da xente ás grandes cidades. Esa é a gran proba de se este país pode manterse fidel á súa cultura ou non. Creo que nas cidades vaise xogar todo e tamén creo que as políticas das corporacións locais teñen fracasado neste tema.

Vostede é unha especie de líder deses procesos normalizadores que comezaron nos concellos de Galicia hai trinta anos. Todo empezou cando chegou como funcionario a Redondela...
Cando eu cheguei a aquel concello, que era digamos de grao medio, decátome de que en Galicia os municipios tiñan unha burocracia herdada do franquismo e que ía ser moi difícil que as vellas reivindicacións do galeguismo histórico e do Estatuto de Autonomía, aprobado no ano 81, puideran afondar. Dinme conta de que era moi complicado somerxerse nun país realmente galeguizado. Cando eu entrei na Administración tamén entraron unha serie de amigos. Todos tiñamos deixado a política e por iso nos decatamos de que ía ser moi difícil para os nosos dirixentes tourear cos funcionarios, poder traballar nese campo. Pero tivemos a grande sorte de crear un día o que se chamou Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística.Nós comezamos a traballar e logramos, por exemplo, que no 84 se reunisen en Composela 184 concellos do país, no Hostal dos Reis Católicos, para firmar unha declaración de normalización lingüística na Administración local. Este foi un paso moi importante porque eran moitos concellos nun momento no que a maioría dos municipios eran de dereitas.

Un dos seus logros, fundamentais para ese proceso normalizador aínda ina­cabado, foi que o DOG se imprimise unicamente en galego.
Cando empezamos a traballar tivemos moitos problemas. Había unha empresa en Santiago, Gráficas Asturias, que tiña o monopolio de fabricación de documentos para a Administración e que estaba preto do Hórreo. Esta empresa vivía practicamente de facer os formularios nos concellos... Chegáronse a facer verdadeiras barbaridades como os documentos a dobre columna, porque había xente que pensaba que o galego e o castelán, ao ser cooficiais, debían de ir xuntos. Iso era un absurdo porque unha lingua non ten que ir apoiada noutra. Ben, pois no seu día, sendo vicepresidente da Xunta Barreiro Rivas reunímonos co Técnico Xeral da Presidencia, o amigo José Antonio Cotarelo, e lle dixemos que o Diario Oficial de Galicia non podía ir a dobre columna en galego e en castelán. “Con este método os funcionarios dos concellos cando teñen que transcribir as disposicións do DOG fano en castelán polo que nunca van poder aprender galego”, dixémoslle. Explicámoslle que os funcionarios, a forza de ler, faríanse cun dominio de galego e poderían chegar a entender que tamén é unha lingua de traballo, que pode exercer poder. Un día levámolo a comer a un mesón e aí rompémoslle a cabeza durante horas, dixémoslle que era un covarde, a pesar de ser galegofalante e ser da Pontenova, porque non se atrevía a facer nada co tema do Diario Oficial. Alá pola sobremesa Cotarelo dixo: “Vide comigo que ides ver o que son capaz de facer”. Fomos ao seu despacho e deu unha orde. Ao día seguinte o DOG saíu en galego.

Algo semellante ocorreu coas publicacións do primeiro Parlamento de Galicia de Antonio Rosón.
A Rosón levámoslle o Diario Oficial e dixémoslle: “Mire Don Antonio que deixou de ser a dobre columna”. El mirounos e respondeu: “Pois moi ben”. Así que aproveitamos e dixémoslle se no Parlamento tamén era posible eliminar as publicacións a dobre columna. Ao momento chamou ao seu secretario e soltoulle: “A partir de mañá facemos como os do diario oficial, vale?”. Todo isto foi un gran acerto porque o galego comezou a ter prestixio na Administración e comezou a ser entendido e falado polos funcionarios. Nese momento aparecen tamén os cursos de galego que, a verdade, eran bastante malos pero que eran os que había. A Administración local galeguizouse en moi pouco tempo e creo que hoxe ninguén o discute. Hai algo tamén importante ademais e é que a memoria da Administración está en galego.

Non obstante, máis alá do ámbito da Administración, vostede sempre pulou por facer un traballo de normalización en todos os ámbitos da sociedade.
A galeguización da sociedade debía facerse desde moitos ámbitos distintos, non só dende o mundo do ensino que, por exemplo, non era o que máis nos interesaba para actuar porque estaba moi politizado e era moi endogámico. A verdade é que a galeguización no mundo do ensino non callou porque non houbo pedagoxía, hai moito licenciado pero pouco pedagogo. Moitos ensinantes dicían que eles non tiñan que convencer a ninguén de nada, que só tiñan que ensinar e eu non podo aceptar iso. O certo é que en Galicia faltou moita pedagoxía, as cidades fóronse voltando unha sorte de crisol, de muíño de café na que o galego estaba disolto. Os responsables das administracións locais de cidades como Vigo e como A Coruña non souberon convertilas, aínda sendo de esquerdas, nun escenario para galeguizar a sociedade.

Pero, cal é a pedagoxía para impulsar unha política en clave galeguista?
Hai pouco dicíalle a un político de Ourense: “Por moito que vós queirades actuar aquí e teñades plans aquí, estades obrigados a actuar tamén fóra da provincia”. E é que Ourense ten case o mesmo número de habitantes que Vigo, o 60% das persoas que traballan en Vigo son ourensáns polo que, pola semana, en Ourense só quedan os rapaces nas escolas e os vellos nas aldeas. Cando veñen os traballadores é na fin de semana pero ese día a Administración está pechada. Se realmente queredes facer unha política en clave galeguista hai que proxectala tamén cara a Vigo porque aí é onde está unha gran parte dos teus cidadáns. O político preguntoume logo que como era posible desenvolver iso e eu díxenlle que era fácil. Ourense é a provincia de Galicia que máis antropoloxía ten. Ten un Entroido marabilloso e de toda España é o país co patrimonio monumental máis rico pero iso non o saben vender. A poboación debe comezar a valorar a súa cultura. Non se pode facer unha política improvisada co galego. Nós só identificamos normalización con literatura e ese é un gran erro.

Quedalle moito traballo por facer aos partidos políticos neste tema?
Na miña fase de militancia política, cando era dirixente da UPG, eu preocupeime moito dunha cousa que era a necesidade de educar tamén politicamente á xente. Eu dicíalle a todas as células, que entón se chamaban así, que os sábados e os domingos había que ir ao monte a facer seminarios que, por exemplo, daba Camilo Nogueira ou Franco Grande. Alí estudábase economía, o marco xurídico do Estatuto do 36... A min sempre me preocupou que a xente fose autónoma, que non houbese gregarismo. Con isto quero dicir que, hoxe en día, boto en falla que os sindicatos e os partidos políticos lle dean á súa militancia unha formación como é debido. Limítanse nada máis que a convocalos para o 1 de maio ou para un acto ou outro. Algún sindicato en Galicia presume de ter 50.000 militantes. Ben, se estas 50.000 persoas fixesen esa normalización silente, como non ía cambiar o país? Se estas 50.000 persoas demandasen libros en galego, como non ía mudar algo? Por outro lado, neste tema tamén inflúe que o noso mapa político é incorrecto, non responde á realidade do país. Agora hai unha patrimonialización de tres forzas políticas que entenden que non deben de nacer outras máis. Non obstante o país é moito máis.

Cre posible que o empresariado, xa que di existe un que é receptivo co galego, apoiase un novo partido?
Non o sei, pero se o soubera nestes momentos tampouco o diría. Iso si, creo que hai espazo.

Fala moito de pedagoxía. O PP sempre argumenta que o bipartito non a fixo e que por iso callou esa idea da imposición do galego. Que cre?
A verdade, creo que durante o bipartito fíxose unha cousa moi coherente que foi o decreto do galego. Se o frontispicio do noso ordenamento xurídico se basea en que hai que primar as linguas minorizadas esta norma é coherente. Iso si, creo que durante eses catro anos do bipartito desaproveitouse unha oportunidade moi boa e é que non se trasladou á comunidade educativa o que significaba ese decreto. Logo, un determinado sector da sociedade galega, nucleado ao redor do PP, cometeu a torpeza de non entender o principio da discriminación positiva.

Pode comparar as políticas de Fraga e de Feijóo?
A estratexia de Feijóo con respecto ao galego é errática e está relacionada coa perda de moitos personaxes como Xesús Palmou nas filas do PP, persoas que tiñan un pouso co país. No que se refire ao discurso da identidade, esta etapa non ten nada que ver coa de Fraga. Polo menos Fraga, que era un home que perseguiu o galego sendo ministro, foi capaz de entender este país. Eu sempre teño un libro de cabeceira: Mito e realidade da terra nai de Rof Carballo. Este autor mantiña que o home galego vive en contradición entre o que é e o que debía ser, entre o que é e a terra na que vive. Galicia é antropoloxicamente tan forte que o home ten que aceptar a forza da terra-nai. Posiblemente, cando Fraga choraba era porque, segundo Carballo, se lle abría o hipotálamo e recordaba a súa nenez e o contacto coa terra. Fraga tivo acertos e desacertos e foi facendo unha política de parcheos coa lingua. Con todo, perdéronse 16 anos porque non se conseguiu que a mocidade vise a realidade do país. En todo este tempo houbo unha especie de maquillaxe institucional pero nunca houbo unha verdadeira pedagoxía normalizadora.

Fala da normalización silente, esta semella non ter chegado á Xustiza...
No 87 chegamos a un acordo con todos os sindicatos coa finalidade de que os medios de comunicación reflectisen que todos os sindicatos se reunían para falar do galego. A lingua na Xustiza foi sempre algo pendente. Incluso as asesorías xurídicas dos sindicatos utilizaban o castelán naquela época. Estabamos outra vez no caso da ritualización. O galego no Parlamento ou no mitín pero logo no seu despacho Martínez Randulfe utilizaba o castelán! Agora mesmo a situación non ten mellorado moito. Os avogados din que eles están supeditados ao cliente e que é necesario que os xuíces comecen a falar en galego e os xuíces din que non teñen ningunha presión para facelo.

Ningún comentario:

Publicar un comentario