Enterrarse en galego

por Rubén Aramburu Molet, en Terra e Tempo

Na tardiña do día das letras visitei o cemiterio da nosa parroquia por ver como andaba o da imposición do galego nas portas do ultramundo. De entre 200 lápidas e cadriños con dedicatorias que están moi de moda, só atopei tres en galego. Nunha parroquia rural onde a maior parte da poboación exprésase en galego e fala moi mal o castelán, non deixa de ser un paradoxo, pero tamén a confirmación máis lapidaria da imposición dunha lingua, pois non hai maior imposición que tras pasar a vida falando en galego e chamándote, por exemplo, Regueiro ou Lusquiños, descanses para sempre baixo epitafios tales: falleció el día 4 de diciembre... su mujer e hijos apenados... Debe ser curiosa a lectura que farán os parentes dos finados xa que por aquí hai unha gran confusión á hora de pronunciar as gues e as xotas cando intentan falar en castelán, e non é raro ouvir: "ya le digue a mis higos".

Cando preguntas a un cura por qué non emprega o galego na liturxia é moi normal que conteste: -e que a xente non quere, non lle gusta…
Pero o máis contraditorio é a naturalidade con que asumimos este feito xa que ninguén fai problema polo tema, e o que chama a atención é que apareza unha lápida en galego, que até é interpretado como unha forma de distinguirse dos demais.
Poucas cousas hai que os galegos tomemos tan en serio como a derradeira viaxe cara o alén, aínda que nas vilas e cidades vai aparecendo a globalización fúnebre, e o mesmo é un enterro en Viveiro que en Móstoles. Moita da culpa é das modernas empresas funerarias, tan profesionais, pero que poucas veces teñen o acerto de lles ofertar aos parentes do defunto, unha esquela, ou unha lápida en galego. Que estraño este país, que non se enterra na lingua que fala!
Outra historia son os funerais. Nun arciprestado da Barbanza, hai xa anos que os cregos decidiron impulsar algo o galego na liturxia, e tiveron a xenial idea de que o momento idóneo eran os enterros e cabodanos. Así podes bautizar, casar e ir a misa dominical en castelán pero ten a seguridade de que o enterro será en galego. Con frecuencia escóitanse queixas de persoas que pediron a última misa en galego e foilles negada polo crego, escusando que non sabía, que non tiña libros, e outras porque non lle dá a gana pois el fala castelán. Un estudo moi interesante publicado polo Consello da Cultura Galega (Receptividade do galego na liturxia. D. lópez Muñoz. 2000) dicíanos que a maior parte dos cregos falan en galego todo o santo día, agás cando soben ao altar. Que pasa pois? Teño a certeza que é un problema de autoridade e inseguridade. A maior parte do clero non estudou galego (a idade media anda polos 70 anos), o non dominar a gramática nin a escrita perden seguranza e algo de poder. Tamén é certo que foron machucados e castigados de nenos por falar galego no seminario, e xa sabemos que o subconsciente fai magas.
O dos libros non se sostén. A tradución dos libros ao galego, se ben con moito retraso con respecto a Cataluña e Euskadi, xa está completa e subvencionada pola Xunta. Mesmo se repartiron miles de libros de balde, que esmorecen en húmidos recunchos de sancristías.
Cando preguntas a un cura por qué non emprega o galego na liturxia é moi normal que conteste: -e que a xente non quere, non lle gusta... A da lingua debe ser a única consulta democrática que ás veces se fai nas parroquias.
O cemiterio máis galeguizado que coñezo é o de Aguiño. Durante 40 anos, Francisco Lorenzo Mariño, cura da parroquia, exerceu un extraordinario labor pedagóxico a prol da nosa lingua. El mesmo deseñaba as lápidas, con debuxos de Castelao e coidando sempre a redacción en galego.
Hai anos unha orixinal iniciativa celebrouse en varias vilas galegas: "Galegos de por Vida". Asinábase un acta notarial dispondo que todo o referente ao pasamento (esquelas, lápidas, misas...) do "abaixofirmante" empregaríase o galego, e de non ser, gardaríase silencio, respectuoso.
Mesmo se editou un curioso catálogo de esquelas, epitafios, lemas para as cintas das flores,recordatorios...Das esquelas gustoume moito unha que dicía:
CARME TORRES GARCÍA
Villestro 31.2.1893
Villestro 31.2.1996
"Calade, que non é nada"

Eu xa ando a pensar no meu epitafio e dubido entre o "maloserá" ou usar aquel tan fermoso que relata Castelao en Cousas cando a velliña despedíase do seu amor de toda a vida dicindo:
-¡Deica logo, Eluterio