Unha cultura dona de si

por Ramón Villares, presidente do Consello da Cultura Galega, no Xornal de Galicia
Corenta e sete anos despois daquel auroral Día das Letras Galegas de 1963, “data destinada a recoller o latexo material da actividade intelectual galega”, segundo os seus promotores, encabezados por Francisco F. del Riego, mudaron tanto as cousas, nomeadamente no referido ás expresións da cultura, que falamos dun novo paradigma. Tamén para a cultura galega, que, máis alá de especificidades e urxencias –verbigracia no tocante á situación da lingua– enfronta problemas e desafíos comúns aos de calquera outra asomada ao século XXI. Foi a cultura factor decisivo na configuración da Autonomía, no seu desenvolvemento e asentamento e segue a selo como imaxe, marca-país, valor intanxible co que proxectármonos. Un tesouro a coidar, enriquecer e transmitir e co que dialogarmos con outras culturas e linguas, partindo do impagable recurso que supón posuír unha lingua de noso xunto con outros instrumentos lingüísticos ao noso dispor.

A festa das Letras Galegas, de inequívoco perfil reivindicativo, de radical compromiso coa nación-cultura á que pertencemos, fálanos da irrenunciable apelación á memoria do que fomos, da necesaria reflexión do que somos e da imprescindible aceptación dos retos que nos propón o devir histórico. A cultura é o fío esencial que sostén a urdime da memoria da tribo, punto de partida para poñer en pé novas ideas e feitos, quen de acrecentar o legado recibido, abríndoo ás potencialidades e iniciativas das novas xeracións.

Estas ideas fan parte do cerne, e da praxe, do Consello da Cultura Galega, institución singular, pola súa orixe e configuración, no Estado das Autonomías. Orientan tamén o noso compromiso ao abeiro do mandato de “preservar e promover os valores culturais do pobo galego”. Un obxectivo que nos obriga a considerar e atender as demandas da Galicia inserida na sociedade do coñecemento, nos espazos abertos polos usos derivados das novas tecnoloxías da información-comunicación, definidoras dunha parte significativa do traballo que o Consello realiza a prol da cultura e da lingua e da súa proxección exterior. Non estamos sós e nada do humano debe sernos alleo. Uxío Novoneyra, o bardo ao que honramos, e co que nos honramos, neste 17 de maio, aludiu a esa dimensión inevitablemente interactiva, e desexablemente solidaria:

“Todo o que pasou o meu pobo pasoume a min / todo o que pasou o home pasoume a min”.

Témolo presente cando configuramos o Consello, institución de alta asesoría cultural, como laboratorio de ideas, lugar de encontro, foro de reflexión e debate ou plataforma para a proxección exterior. Cando potenciamos a utilización dos novos soportes da comunicación, democratizadores do consumo cultural, pero tamén da xestión e a difusión da cultura. Medios e mensaxes abertos á influencia das novas formas de interacción, acceso e intervención dos receptores, convertidos agora en emisores. Fronte a estes retos deben posicionarse a sociedade galega e os seus gobernantes, poñendo en valor o herdado e as súas cualidades identitarias e considerando a necesidade de nos abrir a outros espazos, o inmediato europeo, e moi especialmente os da Galicia transterrada. Conscientes da cada vez maior importancia do local na esfera da globalización. Fillos da Galicia invocada polo Novoneyra autor de versos que un mestre canteiro tería gravado nas pedras coas que se construíron as catedrais:

“É xa hora de que señas toda patria dos teus / dos que gardaron a fala en que máis se dixo adeus / e señas dona de ti e señora de falar / señora de decidir e dona de se negar”.