Acceder á palabra

por María Reimóndez, tradutora e escritora, no Xornal de Galicia
Imaxinemos que un un día calquera, a Unión Europea decide que a interpretación a todas as linguas comunitarias absorbe demasiado orzamento e que, dado que todo o mundo estuda inglés ou francés na escola, cómpre eliminar os servizos de interpretación. Decídese que falar inglés ou francés ten que ser unha obriga para calquera que queira participar na Unión, enténdase logo polo tanto presidir un país ou ser representante no Parlamento Europeo. O argumento está claro: entendémonos e sería un grande aforro.
O panorama que acabo de presentar entra, pola contra, no campo do impensable. Está claro que ninguén aceptaría que unha persoa teña como requisito falar unha lingua que non fose a propia para acceder á palabra pública que é algo que, de maneira profesional, aseguramos as e os intérpretes no noso traballo diario. Sería unha desvantaxe comparativa, ademais dunha ridiculez, porque falar outra lingua non asegura que a persoa aglutine as características que se fan necesarias para a representación política. Argumentaríase ademais a incoherencia dunha institución que recoñece a importancia das linguas nos seus documentos base. Estes argumentos palidecerían ante o terceiro e máis poderoso: ningunha falante de lingua estatal aceptaría que unha institución que a goberna falase noutro idioma que non fose o seu. Sería unha afronta identitaria que provocaría manifestacións multitudinarias.
Resulta curioso observar como os argumentos que tan obvios parecen cando afectan a certas linguas se presentan como absurdos cando se trata doutras (que por certo son tamén recoñecidas como fundamentais na Constitución). No noso estado, calquera persoa que queira acceder a representar á cidadanía a nivel central ten que pagar a peaxe da súa lingua, o cal implica un impedimento á participación a grandes sectores da poboación. Coa escusa de que todo o mundo ten obriga de saber castelán esquecemos que esta non é a lingua propia de millóns de persoas do estado e por iso faise necesario visibilizarnos e lembrar que as persoas que falamos galego, catalán e euskera tamén vivimos neste país e non podemos ser cidadás de segunda. Por iso, como galegofalante e como intérprete, permítanme que me ría con sarcasmo ante a pantomima das últimas semanas ao redor do uso das linguas no Senado (cousa que por outra banda leva cinco anos en funcionamento).
Como intérprete que son, resúltame ademais bastante vergoñento que a miña profesión, que en tan fonda estima teño e defendo, saia a relucir neste contexto e non noutros graves e relevantes, dos que me vou cinguir só a un: a asignación da contrata dos servizos de interpretación dos xulgados e comisarías de Galicia a unha empresa varias veces denunciada no resto do estado. Unha empresa que non é só que pague prezos ridículos por un traballo de alta especialización senón que, precisamente por iso, no canto de contratar profesionais envía a facer o traballo a calquera persoa que fale malamente algún idioma (incluída unha en situación irregular que foi detida no transcurso do seu “traballo”). Alén de consideracións salariais, este comportamento conculca os dereitos das persoas que precisan asistencia xurídica. Eu, que son tradutora e intérprete xurada con trece anos de experiencia, sinto aínda un fondo respecto cada vez que teño que asistir a un xuízo ou comisaría e iso que cursei unha licenciatura na que entre outras cousas estudabamos dereito e materias específicas de tradución xurídica. Como acontece no Senado, a interpretación neste caso vai alén do mero “entenderse”, representa posibilitar exercer o dereito a acceder á palabra e non deixalo a quen xa ten o privilexio de antemán.