O amor como orixe da igualdade. Charla de Darío Xohán Cabana

Onte enchéusenos o timeline coa triste nova da morte de Darío Xohán Cabana. Velaquín unha charla súa  no CPI de Castroverde do 25/02/2015 na que fala da invención da ideoloxía do amor como comezo da liberación igualitaria.

 

Xosé Ramón Barreiro (1936-2021). In memoriam

 por Xosé María Lema, nas Voces de ProLingua:

O pasado 17 de marzo de 2021 finaba na súa casa de Coruña o historiador Xosé Ramón Barreiro Fernández, que tamén foi Presidente da Real Academia Galega (RAG) de 2001 a 2009. 

Rafael Lluís Ninyoles, in memoriam

por Mª Pilar García Negro, no Sermos Galiza:

Deunos a noticia Dolors Torres, amiga común de ambos, o domingo pasado. Rafael Ninyoles falecera dous días antes. Canto sentimos a morte non só dun mestre, senón dun amigo! A comezos do ano pasado dedicarámoslle un artigo que tivemos ocasión de lle enviar; contestounos cunha longa carta que moito estimamos, e máis hoxe, pois foi a nosa derradeira comunicación. Por Dolors Torres sabemos, porén, que el sempre lembrou con moito agarimo as súas visitas á Galiza e todos os nosos encontros, aquí ou na súa terra. Do seu papel decisivo na socioloxía da lingua demos conta en moitos lugares. En galego, a súa primeira obra traducida foi Estructura social e política lingüística, publicada en 1991 por Ir Indo Edicións. Laiovento publicou dúas obras do noso autor que aínda están a dispor de leitoras-es galegos: Nai España (2002) e Idioma e poder social (2005). Reproducimos a seguir o prólogo deste segundo libro, liberándoo unicamente de notas, porque nel quixemos dar a valer a importancia fundamental da súa teoría e das súas achegas, tan úteis para nós, galegas e galegos, no proceso de restauración social e pública da nosa lingua.

A viaxe de Xabier

por Manuel Bragado en Luzes:

«Todas as viaxes son un regreso. Calquera viaxeiro retorna á casa desde o momento mesmo en que puxo un pé fóra dela. Hai que volver para contar, para facer da viaxe relato. Por iso os camiños que emprende o Viaxeiro son vieiros que conducen ao coñecemento e á aprehensión da beleza, que tantas veces hai que rescatar do medio da miseria e do mal…»
«Viaxar é ir ao encontro do que nos emociona na súa contemplación e diante do que abandonamos todo desexo de posesión, porque o gozo está en recibírmolo de xeito gratuíto.»

A tua privacidade é importante para nós

por Carme Adán no Sermos Galiza:

Moitas palabras fermosas e xustas afondan no gran legado que Xabier P. Docampo deixa tras de si. Aínda así, sabemos que moito fica por escribir da súa obra e da personalidade vital e comprometida que conseguíu fascinarnos.

A túa cerdeira

por María Canosa en La Voz de Galicia:

«Todas as viaxes son un regreso». Comeza así un dos teus libros. Memorizadas as palabras desde ese primeiro instante que as lin, como fixen con tantas outras frases túas, imposibles de esquecer, gravadas a lume. Aínda ben non marchaches e eu xa non sei como hei facer para regresar sen ti. A todos os que te choramos estes días só nos vai quedar retornar a ti, ás túas palabras, ao que nos ensinaches, ás lembranzas que compartimos, á túa cerdeira, esa que axudei a plantar.

Que siga vivindo o libro galego

´

A finais de maio deste ano Xabier P. DoCampo realizou o seu último discurso público. Viña de recibir o premio de Narrativa na Gala do Libro Galego. Vía Nós TV

O outro Xabier

por Xosé Manuel Pereiro en Luzes:

«Oichó…» O primeiro motivo de complicidade con Xavier P. DoCampo foi formar parte os dous dese escaso 13% dos galegos que somos de Lugo, ou máis exactamente dese aínda máis cativo porcentaxe de lugueses con memoria vilega ou rural. Os que podemos manexar como vocativo ese «oíches, ho!» contraído, ou ese «ño!» exclamativo que expresa a meirande dimensión da marabilla ou da sorpresa. Cando Xabier, que sei que o usaba a feito con Agustín Fernández Paz, por exemplo na habitual chamada nocturna pospelícula, se dirixiu a min co «oichó!» foi o maior galardón que tiven en anos. E é dese Xabier do que lles quero falar.

Narf, alma xemelga e viaxeira

por Uxía Senlle, en La Voz de Galicia:

O Fran Pérez, Narf, foise coa lúa grande.

Fran (Narf): “Oín dicir que non ías andar máis por aquí”

por Xoán Carlos Garrido Couceiro en Terra e Tempo:

Dicíase aquelo de que a “arte pola arte” era reaccionaria e que o revolucionario era aturar a un autor “engagé”. Entón coñecemos a Fran e cambiou todo o que pensábamos ao respecto.

Narf: o caldo da casa

Onte chegounos a noticia do falecemento de Fran Pérez, máis coñecido polo seu nome artístico, Narf.
Para unha crónica chea de coñecemento e sentimento, a de Montse Dopico, no dixital Praza Pública.
Aquí traemos unha pequena entrevista que lle fixeron hai medio ano canda Uxía os rapaces de 4º da ESO do IES Chano Piñeiro (Forcarei). Os músicos foran alí a presentar o seu disco Baladas dunha Galiza imaxinaria e ao rematar comenzaron esta conversa que é unha lección de orgullo polo propio. Narf explica como se lle queres mostrar a alguén de fóra o que ten valor para ti, non o vas levar ao Mcdonalds, vas levalo a tomar un caldo da casa. O mesmo pasa coa cultura, coa lingua,.. con todo.
Velaí onde estaban as raíces da música de Narf. No mesmo lugar no que residen as balada das nosa Galiza imaxinaria, a única Galiza real.
Cando así se explicaba Fran Pérez, seguramente non se decataba de que se estaba definindo a si mesmo. El é ese saboroso caldo feito coa receita da avoa.

Gres, unha aldea galega e Neira Vilas o seu historiador

por Felipe Senén López Gómez, en Terra e Tempo:

Xa imos botando de menos as chamadas mañanceiras de Pepe Neira. Facíaas despois do ritual do almorzo, entre libros, e de ler os periódicos. Comentábanos mortes, premios, os seus andares do día anterior, o derradeiro artigo agasallando novas publicacións, efemérides, homenaxes, os logros e o que se perde. E sempre a conversa desembocaba na inxuria e rudo encono cometido coas “industrias da memoria”, coa teoría e a obra de Luis Seoane e Díaz Pardo no “Castro”, en “Sargadelos”, sen entenderse a misión normalizadora, de ética e estética, o florecer da semente do Seminario de Estudos Galegos a través da teoría e da praxe do “Laboratorio de Formas”, un lugar para a reflexión do idioma das formas de Galiza, a creatividade, o deseño, a moda, comezando polos cacharros de uso... a construír Galiza.

Por que e que da obra de Xosé Neira Vilas

por Ramón Regueira Varela, en Terra e Tempo:

Todas as percepcións xorden dende uns a priori ideolóxicos. A miña visión da obra e da persoa de Xosé Neira Vilas non está ceibe deses “prexuízos”. Quixera que fosen os menos os que se escapasen das miñas verbas e que fose a obxectividade, é dicir, a obra real do homenaxeado a que se fixese presente e non as miñas opinións, mellor ou peor fundadas, as que se amosasen diante de vostedes.

O renacer á lingua galega do inconformista Pepe Chao

por Francisco Fernández Rei, nas Voces de ProLingua:

O meu descubrimento do inconformista e heterodoxo Pepe Chao produciuse cando empezou a colaborar co semanario Teima, onde, de xaneiro a xullo do 1977, debullaba a actualidade da igrexa en xeral e comentaba desde unha perpectiva relixiosa progresista a actualidade de Galicia.

A semente prendeu, amigo Neira Vilas

Comunicado de ProLingua ante a morte de Xosé Neira Vilas:

A pasada noite fóisenos o amigo e admirado Xosé Neira Vilas. Bo e xeneroso, dos imprescindíbeis. Agora alá onde estea compartirá mesa e cadeira con Rosalía, Otero Pedrayo ou Castelao. Xa forma parte da tradición. Dos que ergueron un país desde a distancia cando aquí só había medo e morte, dos que puxeron Galicia ás costas e construíron, con orgullo, unha lingua de futuro, e unha terra na que vivir con dignidade.

"A todos os nenos que falan galego"

"A todos os nenos que falan galego", ésta é a dedicatoria de Memorias dun neno labrego, unha dedicatoria que nos amosa o compromiso que Neira Vilas tivo coa lingua, e que mantivo ata o día de onte. O mellor era que cada vez que acudía a un centro escolar, facía explícito ese compromiso e chuzaba á rapazada a implicarse coa lingua.
Esta foto, tomada na visita que Neira Vilas fixera ao IES Pintor Colmeiro, explica gráficamente cal foi o seu labor e a súa obsesión: a de ser un transmisor do amor á  nosa lingua.
Recollo algunha das frases daquela ocasión:

"temos lingua propia. Mirade vós, os norteamericanos, sendo tan importantes, non teñen unha lingua propia. Falan unha lingua traída doutro lugar, de Inglaterra"

"O galego é o idioma, fillo do latín, máis importante do mundo, xunto co castelán. Fálano millóns de persoas, En Mozambique, Angola, Portugal, Brasil...".

 "no Brasil, que ten unha extensión que é 3 veces a de Europa falan galego"

 "Cándido Pazó levou por todas partes unha obra de teatro sobre o meu libro, as Memorias das memorias dun neno labrego e foi a Brasil. El intentou facer a obra en brasileiro e alí dixéronlle que non, que o fixera en galego. que se lle entendía perfectamente"

 "Eu escríbome con xente de Cuba, da Arxentina, de Bulgaria, mesmo do Xapón ou da China. Con todos o fago en galego. E despois hai algunha xentiña por aquí que non quer usalo e que di que lle é difícil [...]. Tamén manteño correspondencia con filólogos de Suecia, Noruega, de centroeuropa, interesados no galego. Se hai xente de tan lonxe que estuda o galego por algo será."

"Memorias dun neno labrego foi traducido a 16 idiomas. Cando se poñían en contacto conmigo para tratar sobre as condicións da edición eu só lles pedía unha cousa: que incluíran un texto presentando a obra o no que se indicara que foi escrita en galego, unha lingua do suroeste atlántico europeo"

"O castelán era a lingua do colexio e isto xenerou moitos prexuízos"

 Especialmente revelador é este maxisterio nos días nos que A Mesa nos informa que os colexios de infantil teñen máis materiais en inglés que en galego. Hai cinco anos este estudo da Mesa parecería de ciencia ficción, por iso, conviña non podemos tomar a risa a posibilidade que nun futuro próximo vexamos como nos andeis das bibliotecas escolares se substitúe o best seller galego por  Memoirs of a peasant boy

Palabras de Neira Vilas, para Neira Vilas
Non se me ocorren mellores palabras no pasamento de Neira Vilas que as que el mesmo lle adicou a Díaz Pardo polo seu falecemento:

Aquí estamos os que amamos a Galicia, que levamos dentro este fondo sentimento de patria, de raíz e destino, ó tempo que nos achegamos a outras patrias e somos tolerantes e solidarios con outros pobos. Así eras ti e así nos ensinaches a ser e a sentir. Tés máis discípulos dos que coidabas ter e moitos seguidores dos que nunca soubeches.

Aquí estamos os que pensamos que a morte non é tal no teu caso, porque vivirás para sempore en nós, nos nosos corazóns e na nosa lembranza. Vivirás porque tal foi a túa enteireza ó longo da existencia que te sobrepuxeches a contratempos, reveses, traicións, paus e pedras que che facían dicir que “cando aparecen os egoísmos o ser humano pervírtese”. Moitos de nós escoitámosche esa frase chea de verdade.
Aquí estamos os que tratamos de seguir o teu exemplo, ese herdo que nos deixaches de conduta, de ética, de humildade, de servizo ó teu país, de compromiso e xenerosidade. Procuraremos imitarte, procuraremos seguirte, modelo para sempre, paradigma anticipado do home que terá de vir, do home, do ser humano do futuro. A túa creatividade, a túa intelixencia excepcional, a túa inimitable capacidade de traballo sempre foron para todos nós un rumbo, un norte, pero moito máis por iren acompañadas de grandes virtudes e da calidade humana que había en ti.

Os que aquí estamos, e moitos máis que non puideron estar, continuaremos a túa obra, e se eso, polas súas dimensións, non fose posible, seguiremos cando menos o teu comportamento modélico, a túa filosofía da existencia.

Aspiramos a que os máis novos, nenas e nenos, adolescentes e xoves de hoxe sexan coma ti.

Inmortal Neira Vilas

por Inma López Silva en La Voz de Galicia:

Oxalá todos os best sellers fosen coma as Memorias dun neno labrego, libros inesquecíbeis, emocionantes e portadores dun personaxe que nos acompaña sempre coa cadencia dos tempos nos que ler era unha festa. «Eu son Balbino, [?] coma quen di un ninguén. E ademais, pobre». E así, con tres frases, pechou nun comezo de novela as vidas de millóns de galegos. Neira Vilas está dotado co mesmo talento para a palabra directa que posuíron Castelao e Casares, ese talento que, se cadra, é unha das poucas cousas capaces de vencer a morte. E se os grandes escritores son aqueles que saben reflectir o mundo enteiro nunha frase, velaí o noso Pepe de Gres que agora se converte en fume.

Manuel Rodríguez Alonso e a "tremenda loita" contra o españolismo lingüístico

por Francisco Fernández Rei, nas Voces de ProLingua:

Querido Manolo:Na noite do mércores 23 chamoume un compañeiro para que lle confirmase o teu falecemento, seica a noticia se espallara nas redes sociais e na prensa dixital. Deixoume frío e mudo; reaccionei e díxenlle que non sabía nada, nin sequera que estiveses enfermo, que te vira moi ben a última vez que nos encontramos, xa xubilado, andando entre Panxón, Pozuelo e Guadalajara, e metido na leria de redactares unhas memorias. Animeite a que as rematases e as publicases canto antes, sabendo do moito zume que van dar, porque desde hai ben anos sei que es persoa totalmente libre no que opinas e contas, entregado á causa da lingua e da cultura galegas desde Madrid, pero sen deixares nunca de estar en Galicia. Sei que sempre dis o que pensas, ben argumentado, que non casas con ninguén, agás con aquela moza de Meira que estudaba Económicas, que coñeceras en Compostela.

Conferencia de Francisco Carballo: "Historia da lingua"

Lingua e historia. Francisco Carballo from Tabeirós Montes on Vimeo.

O 16 de abril do 2010 Francisco Carballo achegárase á Estrada da man da agrupación local de Queremos Galego e impartira esta conferencia sobre a "Historia da lingua". Onte soubemos do falecemento deste teólogo, historiador  e promotor de numerosas iniciativas culturais centradas en Galicia tales como os xornais A Nosa Terra ou o Sermos Galiza.
Nesta conferencia Francisco Carballo ofrécíanos toda unha lección sobre o desenvolvemento histórico da lingua galega e no que se ofrece algunhas chaves para abrir as portas da interpretación da actual situación sociolingüística na nosa terra.

Entre as obras que nos deixou este activista da cultura e da política galega vou deixar aquí referencia dunha participación nun traballo colectivo editado por Xistral nos anos 80: Castelao contra a manipulación e no que participa cun traballo titulado Castelao no seu tempo que remata lembrando que "Castelao morre coa ilusión dunha Galicia republicana, libre e soberana", ideas das que el sería un digno defensor.

Máis información:

• Francisco Carballo, nun feixe de artigos
• Unha longa conversa con Francisco Carballo
• Morre Francisco Carballo, unha figura central na cultura galega
• BNG resalta que Francisco Carballo estará na “memoria de Galiza, sempre”
• Homenaxeamos un bo e un xeneroso, por Cesáreo Sánchez Iglesias
• Francisco Carballo, unha vida de compromiso con Galiza e coa causa de Xesús de Nazaret, por Victorino Pérez Prieto

O mestre Olimpio Arca Caldas

Olimpio Arca, falando de Ramón Verea
 no IES Pintor Colmeiro

Onte chegounos a triste noticia da morte de Olimpio Arca Caldas. Quen non saiba quen foi bastaríalle con que lese o que del contan alumnos e pais da escola de Couso (A Estrada) nesta reportaxe que lle fixeron no nº 59 de Eduga.

El sempre estaba disposto a colaborar coa Asociación Cultural Vagalumes, así que non foron poucas as ocasións nas que asistín a actos nos que participaba Olimpio Arca. Lembro presentacións de libros como éste de Carlos Mella, impartindo conferencias como ésta sobre o antroido da Ulla, ou participando en actividades sociais e culturais da que escollo como exemplo a posta en coñecemento do roteiro Castelao na Estrada. Pero o que máis gravado me quedou foi cando hai 2 anos acudira  ao IES de Silleda  a participar nun dos actos do Día da Ciencia en Galego que aquel ano tiña como figura homenaxeada ao estradense Ramón Verea, o primeiro en construir unha máquina de calcular que realizaba produtos e divisións sen ter que facer sumas reiteradas.
Olimpio Arca  escribira unha biografía sobre o inventor estradense  e elaborara unha presentación para divulgar a figura do inventor. Como mostra da súa xenerosidade, deixounos a presentación para que a puidéramos compartir na rede.
Aquela tarde en Silleda demostrou Olimpio que era un mestre excelente, tivo aos rapaces enganchados cun tema que nun principio era pouco atractivo para eles: a biografía dun periodista con coñecementos de mecánica de finais do XIX.
- A ver, quen me sabe dicir onde está Moalde? -preguntou Olimpio
Unha chea de mans se levantaron. Comenzou un barullo de explicacións. Claro que o sabían, Moalde é unha das parroquias de Silleda.
- Pois á beira de Moalde hai outra parroquia da Estrada, Curantes. De alí era Ramón Verea, en concreto do lugar de Esmorís. Hoxe no adro da Igrexa de San Miguel hai unha escultura como ésta de aquí- comentaba sinalando o busto que tiña ao seu carón.
A estratexia é simple, pero hai que ter unha profunda alma de mestre para poder facelo. Primeiro ofréceselle a oportunidade de que os alumnos nos falen de algo que saben, unha cousa coñecida. Despois, xa os ten da súa man, é o momento de que o mestre lles conte o que lles quería contar. E non o fixo só unha vez. Recuncou, e aínda con máis éxito:
- Quen é do Barcelona?
Xa podedes imaxinar un fateixo de mans erguidas e polo menos outras tantas caras de disgusto.
- E quen é do Real Madrid?
Os descontentos eguen agora victoriosos as mans, os outros protestan.
-Pois moi mal! Facedes moi mal!
Fican todos desconcertados... e expectantes.
- Todos vós -continúa Olimpio-, todos!, tiñades que ser do Feminino de Silleda
Olimpio sabía que o equipo local de fútbol sala estaba dando moito que falar por ser o único equipo feminino nunha liga de 18. Algunhas das compoñentes eran compañeiras estudaban nese mesmo instituto. O alumnado estaba sorrinte e convencido. Entón era o momento da mensaxe:
- Eu vivín un empo en Barcelona e alí ninguén falaba do Deportivo nin do Celta. Estaban orgullosos do seu!
Ese día o meu alumnado de Silleda si que aprendeu cousas. Aprendeu que nos roubaran a historia, "os galegos descoñecemos a nosa historia e así non nos pode ir ben. En todas as escolas fálase do submarino de Isaac Peral que hoxe é o buque insignia de Cartaxena. Todos os libros de texto falan do autoxiro de Juan de la Cierva. Dá a impresión de que os galegos non somos quen de inventar nada. Non é así! O que pasa é que se nos escondeu a impresionante figura de Ramón Verea."
-Sabe alguén onde queda Bermés?
Claro que había alguén que sabía: "De alí é meu tío". O resto xa se pode imaxinar; continúa o mestre: "de alí era tamén Xosé Rodríguez, o matemático que estuda en París e realiza diversos traballos de carácter internacional como a medición do globo terrestre. Rodríguez foi profesor de Domingo Fontán, o xeógrafo de Portas, o que fixo o mapa de Galicia. É unha mágoa que estes científicos, tan importantes, nos resulten completamente descoñecidos". Aínda que a desculpa era falar de Ramón Verea, naquela xornada de outono Olimpio o que fixo foi reforzar o orgullo polo propio dos rapaces de Silleda.
Ao día seguinte cando volvín á aula, o primeiro que me preguntaron foi cando volvía o mestre D. Olimpio para darlles clase. É moi difícil ser bo profesor. E el érao.